Seler naciowy (Apium graveolens var. dulce (Mill.) DC.) – odmianaselerów zwyczajnych, rośliny z rodziny selerowatych. Od odmiany typowej i korzeniowej różni się brakiem gorzkiego smaku liści i ogonków[5], brakiem korzenia spichrzowego i wykształcaniem gęstej rozety liści o zgrubiałych i soczystych ogonkach liściowych. Właśnie ogonki są częścią użytkową tego warzywa. W stosunku do odmiany korzeniowej seler naciowy cechuje się większą zawartością soli mineralnych, witaminy C i olejku eterycznego[6].
W obrębie odmiany biologicznej wyhodowano różne odmiany uprawne dzielone na dwie grupy różniące się kolorem ogonków (białym do żółtawego i ciemnozielonym; te drugie wymagają bielenia przed spożyciem). Wypłonione (etiolowane) ogonki liściowe mają łagodniejszy smak pozbawiony goryczy[7]. Warzywo znane jest od starożytności (uprawiane było w Grecji i Rzymie)[8], ale spopularyzowane zostało w XVII-wiecznych Włoszech[5].
Zastosowanie
Sałatka WaldorfKrwawa Mary garnirowana ogonkiem liściowym selera naciowego
Roślina uprawiana i wykorzystywana jako warzywo przyprawowe i smakowe[6]. Ogonki liściowe spożywane są najczęściej na surowo, w tym zwłaszcza jako chrupiący dodatek do sałatek. Są podstawowym składnikiem sałatki Waldorf. Polecane są jako dodatek do serów, mogą być też obgotowywane w zupach, spożywane zapiekane lub smażone w głębokim tłuszczu. Drobno posiekane liście mogą zastąpić pietruszkę[5].
Seler naciowy przechowywany w lodówce traci świeżość po trzech dniach[5].
W Polsce popularne w uprawie są odmiany z grupy o ogonkach białawych do żółtozielonych: 'Złoty Samobielący'[6] i 'Summer Pascal'[7] oraz z grupy o liściach ciemnozielonych – 'Utah' 52–70[6][7]. Poza tym uprawia się z odmian samobielących: 'Celebrity', 'Golden Self Blanching', 'Ivory Tower', 'Lathom Self Blanching' i zielone 'Greenslaves', 'Tall Utah Triumph'. Do odmian wymagających bielenia należą także: 'Giant Pink', 'Giant Red' i 'Standard Bearer' (barwią się podczas bielenia odpowiednio na kolor bladoróżowy, ciemnoróżowy i czerwony), a także 'Giant White' (stara, bardzo wymagająca odmiana) i 'Hopkins Fenlander'[5].
Dane liczbowe na podstawie: [9] Wartości RDA i AI wyznaczone na podstawie danych Institute of Health[10]
Uprawa
Wymagania
Odmiana naciowa ma wymagania glebowe i klimatyczne jak odmiana korzeniowa[6]. Najlepiej rośnie na glebach łatwo nagrzewających się, żyznych i próchnicznych. Nie nadają się do jej uprawy tylko gleby ciężkie, gliniaste i piaszczyste[7]. Roślina wymaga obfitego nawożenia, zwłaszcza azotowego[6]. Największe plony uzyskuje się w latach lub miejscach charakteryzujących się latem długim i ciepłym oraz dużą wilgotnością powietrza[7]. Nie należy uprawiać w pobliżu pasternaku, ponieważ oba gatunki ściągają szkodnika – liściolubkę selerową. Z kolei warto uprawiać selery przy warzywach kapustnych, ponieważ odstraszają szkodliwe dla nich motyle[5].
Rozmnażanie
Nasiona wysiewa się w lutym lub na początku marca pod osłonami (w szklarniach lub inspektach). 1 g nasion wystarcza do obsiania 0,5 m² ziemi i uzyskania 500 sztuk rozsady. Rośliny po rozwinięciu 2 liści należy rozsadzić w rozstawie 5 × 5 cm[7]. Rozsadę wysadza się na miejsce docelowe w rozstawie od 40 do 60 cm × 30 cm[6]. Należy przy tym uważać, by roślin nie posadzić za głęboko, bo hamuje to ich wzrost[7].
Pielęgnacja
Rośliny wymagają starannego odchwaszczania, spulchniania gleby i nawadniania w okresach suchych. Grube i długie ogonki wyrastają tylko wówczas, gdy roślina w czasie całego wzrostu ma odpowiednie warunki do rozwoju. We wrześniu ogonki się bieli poprzez ograniczenie do nich dostępu światła. Współcześnie stosuje się w tym celu papier, tekturę falistą i słomę. Dawniej ogonki obsypywano ziemią, ale skutkowało to nabieraniem przez warzywo zapachu ziemi[7].
Zbiór
Plon pozyskuje się ok. 3 tygodnie po rozpoczęciu bielenia roślin[7]. Podczas zbioru liści odcina się je wraz z górną częścią główki korzeniowej, tak by rozeta się nie rozsypała. Uzyskuje się plon wynoszący od 170 do 200 kwintali z hektara[6].
↑Michael A.M.A.RuggieroMichael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20](ang.).
↑ abcdefgJ. Simmonds (red.): Wielka księga warzyw, ziół i owoców. Warszawa: Dom Wydawniczy Bellona, 2007, s. 30-32. ISBN 83-11-10578-2.
↑ abcdefghM. Lityński, H. Nieć: Warzywnictwo. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1977, s. 207.
↑ abcdefghiMarian Gapiński (red.): Warzywa mało znane i zapomniane. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1993, s. 127-128. ISBN 83-09-01603-4.
↑J. Kybal, J. Kaplicka: Rośliny aromatyczne i przyprawowe. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1985, s. 38. ISBN 83-09-00959-3.
↑Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 512-513. ISBN 978-83-200-5311-1.
↑Gerard Meudec, Jean-Yves Prat, Denis Retournard: Choroby i szkodniki warzyw. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Delta W-Z”. ISBN 83-7175-543-0. Brak numerów stron w książce
