W grudniu 1975 roku był sygnatariuszem protestu przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (List 59)[5]. W roku 1976 dyscyplinarnie został zwolniony z Uniwersytetu Adama Mickiewicza w Poznaniu[1], a jego nazwisko znalazło się na liście autorów pod szczególnym nadzorem peerelowskiej cenzury[1]. Tomasz Strzyżewski w książce o cenzurze w PRL opublikował poufną instrukcję cenzorską z 21 lutego 1976 roku Głównego Urzędu Kontroli Prasy, Publikacji i Widowisk, na której umieszczono jego nazwisko oraz następujące wytyczne: Wszystkie własne publikacje autorów z poniższej listy zgłaszane przez prasę i wydawnictwa książkowe oraz wszystkie przypadki wymieniania ich nazwisk należy sygnalizować kierownictwu Urzędu, w porozumieniu z którym może jedynie nastąpić zwolnienie tych materiałów. Zapis nie dotyczy radia i TV, których kierownictwo we własnym zakresie zapewnia przestrzeganie tych zasad. Treść niniejszego zapisu przeznaczona jest wyłącznie do wiadomości cenzorów[6].
Debiutował w roku 1965 wierszem Przyczyny zgonu opublikowanym w numerze pierwszym miesięcznika „Odra”. Na początku swojej twórczości nawiązywał do tradycji poezji lingwistycznej reprezentowanej przez takich autorów jak Miron Białoszewski i Tymoteusz Karpowicz. Jednocześnie kreował krytyczny obraz codziennego życia obywateli PRL, czego wyrazem były cykle "wierszy mieszkalnych", "wierszy nabywczych" oraz "kolejkowych". Pierwszy wydany tomik poezji to Korekta twarzy z 1968 roku[1]. W latach 1964–1968 był członkiem grupy poetyckiej Próby, zawiązaną przez środowisko tzw. poznańskich lingwistów. Zafascynowany był w tym okresie twórczością Józefa Czechowicza. W latach 1964–1969 pełnił funkcję kierownika literackiego studenckiego Teatru Ósmego Dnia. W latach 1967–1971 członek redakcji miesięcznika „Nurt” (1967–1973 jako kierownik działu literackiego; w roku 1972 opublikował cykl esejów „Odbiorca ubezwłasnowolniony”), 1967–1975 miesięcznika „Odra”, 1967–1971 „Orientacji”, 1968–1976 „Twórczości”, od 1977 wydawanego w drugim obiegu „Zapisu”, od 1983 czasopisma „Zeszyty Literackie”.
Od 1982 członek Funduszu Pomocy Niezależnej Literaturze i Kulturze Polskiej (Francja) i Komitetu Nagród Fundacji POLCUL (Australia). Członek Stowarzyszenia Pisarzy Polskich.
Poezja
1964: Na wznak w lesie [nieoficjalny debiut poetycki, tomik wydany w nakładzie 4 egzemplarzy]
1991: Biografioły: poczet 56 jednostek sławnych, sławetnych i osławionych oraz Appendix umożliwiający człowiekowi kulturalnemu zrozumienie i zapamiętanie o co chodzi w 7 podstawowych utworach W. Szekspira
1991: 159 wierszy. 1968–1988
1994: Podróż zimowa. Wiersze do muzyki Franza Schuberta
1995: Pegaz zdębiał. Poezja nonsensu a życie codzienne. Wprowadzenie w prywatną teorię gatunków
1995: Żegnam cię, nosorożcze. Kompletne bestiarium zniechęconego zoologa od ameby do źrebięcia z uwzględnieniem zwierząt rzadko spotykanych, a nawet w ogóle nie spotykanych
1998: Geografioły: z notatek globtrottera-domatora
1980: Knebel i słowo. O literaturze krajowej w latach siedemdziesiątych
1981: Książki najgorsze
1983: Czytelnik ubezwłasnowolniony. Perswazje w masowej kulturze literackiej PRL
1984: Uciekinier z Utopii. O poezji Zbigniewa Herberta[1]
1988: Przed i po. Szkice o poezji krajowej przełomu lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych
1990: Tablica z Macondo, albo osiemnaście prób wytłumaczenia sobie i innym po co i dlaczego się pisze
1996: Poezja i duch Uogólnienia. Wybór esejów 1970–1995
2004: Ocalone w tłumaczeniu: szkice o warsztacie tłumacza poezji z dodatkiem małej antologii przekładów-problemów
2019: Odbiorca ubezwłasnowolniony. Teksty o kulturze masowej i popularnej
Opracowania
1981: Wybór poezji
1991: Antologia angielskiej poezji metafizycznej XVII stulecia
1992: Miłość jest wszystkim, co istnieje: 300 najsławniejszych angielskich i amerykańskich wierszy miłosnych: Antologia
1992: Z Tobą więc ze Wszystkim: 222 arcydzieła angielskiej i amerykańskiej liryki religijnej
1992: Zwierzę słucha zwierzeń. Małe bestiarium z angielskiego
1993: Od Chaucera do Larkina. 400 nieśmiertelnych wierszy 125 poetów anglojęzycznych z 8 stuleci
1995: Bóg, Trąba i Ojczyzna
1998: Od Walta Whitmana do Boba Dylana. Antologia poezji amerykańskiej
2007: Fioletowa krowa: antologia angielskiej i amerykańskiej poezji niepoważnej
2017: 444 wiersze poetów języka angielskiego XX wieku
Inne
1993: Zaufać nieufności osiem rozmów o sensie poezji (Rozmowy przeprowadzone ze Stanisławem Barańczakiem w latach 1990 - 1992)
2005: Stanisław Barańczak, Zbigniew Herbert, Korespondencja (1972-1996). Z faksymiliami listów, zapisków, wierszy dla przyjaciół oraz aneksem[7]
2019: Stanisław Barańczak, Wisława Szymborska, Inne pozytywne uczucia też wchodzą w grę. Korespondencja 1972-2011
Działalność polityczna
W latach 1967–1969 należał do PZPR. Sygnatariusz Listu 59 oraz członek założyciel Komitetu Obrony Robotników (1976). Od 1977 roku został również objęty cenzuralnym zakazem publikacji, a także zwolniony dyscyplinarnie z pracy na UAM w Poznaniu. Rozpoczął współpracę z prasą niezależną, między innymi: „Zapisem”, „Krytyką” i „Biuletynem Informacyjnym”. W roku 1977 przystąpił do członkostwa Polskiego PEN Clubu, a w prasie oficjalnej publikował nadal, lecz pod pseudonimem (jako Barbara Stawiczak w „Tygodniku Powszechnym” i „Znaku”, jako Paweł Ustrzykowski w „Tekstach” i „Nurcie”, jako Sabina Trwałczańska w „Tygodniku Powszechnym”, „Zwierciadle” i „Literatura na Świecie”).
Stanisław Barańczak jest uważany za przedstawiciela poznańskiej szkoły przekładu. Jego publikacje dotyczące teorii przekładu służą kształceniu polskich tłumaczy pracujących w różnych językach.
W dorobku ma dużą liczbę przekładów m.in. z angielskiego, rosyjskiego i litewskiego. Tłumaczył utwory różnorodne pod względem czasu powstania i stylu.
Ocalone w tłumaczeniu (1992) Barańczaka to często cytowana książka w tekstach dotyczących teorii tłumaczenia. Autor porusza w niej problemy takie jak: ekwiwalencja i przekładalność, tłumaczenie polisemii i komizmu, kryteria zastosowania technik adaptacyjnych, archaizacja w tłumaczeniu itd. Jako przykłady rozwiązań poszczególnych trudności Barańczak podaje fragmenty własnych tłumaczeń.
Książka składa się z trzech części. W części pierwszej Barańczak przedstawia swoje ogólne podejście do tłumaczenia poezji poparte przykładami tłumaczeń stworzonych przez innych autorów wraz ze swoimi wersjami. Część drugą stanowi zbiór esejów opisujących problemy, z którymi muszą zmierzyć się tłumacze, na przykład: tłumaczenie poezji dla dzieci, czy tłumaczenie Szekspira dla potrzeb teatru. Część trzecia to „mała antologia przekładów-problemów: 40 łamigłówek w postaci wierszy do przetłumaczenia(...)”, w której autor prezentuje hiszpańskie, niemieckie, rosyjskie i angielskie teksty oryginalne, analizuje je i przedstawia własną propozycję przekładu danego tekstu.
Jedną z teoretycznych propozycji Barańczaka w przekładzie poezji jest heurystyczny model tłumaczenia, którego podstawą jest pojęcie „dominanty semantycznej”.
Zgodnie z modelem Barańczaka w interpretacji poezji nie są potrzebne informacje biograficzne czy społeczno-historyczne.
Wybrane tłumaczenia
Na język polski
Wystan Hugh Auden, 44 wiersze (1994) Morze i zwierciadło. Komentarz do „Burzy” Szekspira (2003)
StanisławS.BarańczakStanisławS., Ocalone w tłumaczeniu. Szkice o warsztacie tłumacza poezji z dodatkiem poglądowym w postaci „Małej Antologii Przekładów-Problemów”., Poznań: Wydawnictwo a5, 1992, ISBN 83-85568-00-X, OCLC233426950.
Stanisław Barańczak: Wiersze zebrane. Kraków: Wydawnictwo a5, 2007. ISBN 83-85568-84-0.
.jpg)
