|
Stanisław Krzymowski
  Stanisław Kostka Krzymowski vel Karol Chudzicki vel Przedpełski vel Zaporski, ps.: „Kostka”, „Stefan”, „Ikar”, TW „Pegaz” (ur. 13 listopada 1899[1] w Wąwolnicy, zm. 7 sierpnia 1969 w Montrealu) – major pilot Polskich Sił Powietrznych w Wielkiej Brytanii, żołnierz Legionów Polskich, cichociemny. ŻyciorysUrodził się w rodzinie Ludwika, pisarza gminnego, i Julii z domu Stagińskiej. Uczył się w Gimnazjum w Lublinie, jednak będąc piętnastolatkiem uciekł z domu i wstąpił do Legionów Polskich. W latach 1914–1917 walczył w 5 pułku piechoty Legionów Polskich, a od 1918 roku – ponownie ochotniczo – w 7 pułku ułanów lubelskich. W czasie wojny polsko-bolszewickiej został trzykrotnie odznaczony Krzyżem Walecznych. 28 maja 1923 roku, po ukończeniu pięciomiesięcznego Kursu Doszkolenia dla chorążych i podchorążych Kawalerii i Wojsk Taborowych w Gnieźnie oraz mianowaniu na podporucznika, został przydzielony z dniem 1 kwietnia 1923 roku do 27 pułk ułanów w Nieświeżu[2]. W tym samym roku powrócił do macierzystego 7 pułku ułanów lubelskich w Mińsku Mazowieckim[3][4]. 13 lutego 1925 prezydent RP awansował go z dniem 1 lutego 1925 na porucznika w korpusie oficerów kawalerii ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1925 i 2. lokatą[5]. W 1927 roku ukończył szkołę pilotów w Bydgoszczy. 11 czerwca 1927 roku został przeniesiony z korpusu oficerów kawalerii do korpusu oficerów lotnictwa i przydzielony do 4 pułku lotniczego w Toruniu[6][7][8]. W latach 1933–1935 był dowódcą 43 eskadry towarzyszącej. 18 lutego 1939 roku został przeniesiony do 3 pułku lotniczego w Poznaniu. Od 1 marca do czerwca 1939 roku był dowódcą 33 eskadry towarzyszącej[9]. We wrześniu 1939 roku służył w eskadrze zapasowej 3 pułku lotniczego. Przekroczył granicę polsko-węgierską 30 września 1939 roku. W październiku znalazł się we Francji, gdzie został skierowany do Polskich Sił Powietrznych w Lyonie. W czerwcu 1940 roku dostał się do Wielkiej Brytanii, gdzie został przydzielony do Centrum Wyszkolenia Lotnictwa w Blackpool. Po przeszkoleniu w zakresie współpracy z lotnikiem (odbiór zrzutów) został zaprzysiężony 13 grudnia 1940 roku w Oddziale VI Sztabu Naczelnego Wodza. Był cichociemnym, otrzymał Znak Spadochronowy nr 0001 i Bojowy Znak Spadochronowy – nr 1962 (odebrał je w Londynie dopiero w listopadzie 1946 roku). Zrzutu dokonano w nocy z 15 na 16 lutego 1941 roku w ramach operacji „Adolphus” dowodzonej przez kapitana (flight lieutenant) F. Keasta z 419 Eskadry RAF do specjalnych zadań. Placówką odbiorczą pierwszego zrzutu cichociemnych na terenie Polski (tzw. Ekipy 0) miał być punkt 7,5 km na południe od Włoszczowy (był to w ogóle pierwszy zrzut alianckich żołnierzy w okupowanej Europie). Samolot Armstrong Whitworth Whitley Z-6473 nie dotarł do celu. Dokonano „dzikiego zrzutu” na terenie wsi Dębowiec, ok. 10 km na północny wschód od Cieszyna, na terenie włączonym do Rzeszy. Skakali: „Kostka” (dowódca ekipy), Józef Zabielski „Żbik” i kurier MSW bombardier Czesław Raczkowski „Orkan”, „Włodek”. „Żbik” w trakcie skoku uszkodził staw skokowy. Kurier został zatrzymany na granicy, jednak wszystkim pojedynczo udało się dotrzeć do Warszawy[10]. Krzymowski zajął się organizacją odbiorów zrzutów. Od marca 1941 do czerwca 1944 roku służył na stanowisku kierownika referatu lotnictwa Wydziału Lotnictwa Oddziału III Operacyjnego Okręgu Radom-Kielce AK. 11 listopada 1941 roku otrzymał swój czwarty Krzyż Walecznych. W czerwcu 1944 roku został przekazany do dyspozycji KG AK w związku z prowadzonym przeciw niemu dochodzeniem karnym[a]. Od października 1944 roku ponownie służył w referacie lotnictwa Inspektoratu Piotrków Trybunalski AK. Po reorganizacji struktur, od 29 października 1944 roku pracował jako referent lotnictwa i kierownik odbioru zrzutów w Podokręgu Piotrków. Od 7 stycznia 1945 pracował jako kierownik referatu ewakuacji materiałowej Komórki Przerzutów Powietrznych „Syrena” Wydziału Lotnictwa Komendy Głównej AK. Po rozwiązaniu Armii Krajowej (19 stycznia 1945 roku) pozostał w konspiracji. W kwietniu 1945 roku został aresztowany przez NKWD w Łodzi. W sierpniu 1945 roku skazano go na 7 lat więzienia. Na mocy amnestii wyrok zmniejszono mu do 2 lat, a w grudniu 1945 roku jego wykonanie zawieszono na 2 lata. Został ponownie aresztowany w styczniu 1946 roku i osadzony w więzieniu w Kielcach, skąd zbiegł w kwietniu 1946 roku. W lipcu 1946 roku pod fałszywym nazwiskiem podjął pracę w Szczecinie, po czym przez zieloną granicę wyjechał do Wielkiej Brytanii, a następnie osiedlił się w Kanadzie[11]. W Wielkiej Brytanii pracował w firmie Cyclomat Ltd., i w fabryce urządzeń radarowych i telewizyjnych. W Kanadzie pracował jako salowy w szpitalu i pracownik fizyczny w magazynie. Ukończył kurs pielęgniarski i prowadził pensjonat dla emerytów. Krzysztof Tochman pisze[12][13], że z akt IPN wynika, że Krzymowski podjął po wojnie współpracę ze służbami specjalnymi Polski Ludowej. Został pochowany na Cmentarzu Weteranów w Montrealu, w alei zasłużonych (Field of Honour) w Pointe-Claire przy 703 Donegani Ave (sektor P, kwatera a-6,P-7)[11][14][15]. Stanisław Krzymowski był trzykrotnie żonaty: w 1928 roku ożenił się z Marią Chomenko (ur. 1911), z którą miał córkę Krystynę (ur. 1930, zm. 28 grudnia 2015)[16]. W 1952 roku ożenił się w Wielkiej Brytanii, a po raz trzeci – w Kanadzie z Marceliną Sokołow. Awanse
Ordery i odznaczenia
Upamiętnienie
Uwagi
Przypisy
Bibliografia
Linki zewnętrzne |
||||||||||||||||||||||||||||
.png){kind=small}
.svg){kind=small}
