Stare Jabłonki

Stare Jabłonki
	wieś
	; Budynek stacji kolejowej Stare Jabłonki
Państwo	Polska
Województwo	warmińsko-mazurskie
Powiat	ostródzki
Gmina	Ostróda
Liczba ludności (2019)	677
Strefa numeracyjna	89
Kod pocztowy	14-133
Tablice rejestracyjne	NOS
SIMC	0485434
	Położenie na mapie gminy wiejskiej Ostróda Stare Jabłonki
	Położenie na mapie Polski Stare Jabłonki
	Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego Stare Jabłonki
	Położenie na mapie powiatu ostródzkiego Stare Jabłonki
	53°41′19″N 20°05′59″E/53,688611 20,099722
	Multimedia w Wikimedia Commons

Stare Jabłonki (dawniej niem. Alt Jablonken^[3]) – wieś w Polsce, położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie ostródzkim, w gminie Ostróda^[4]^[5], na Pojezierzu Iławskim, około 11 km od Ostródy, nad jeziorem Szeląg Mały.

W latach 1975–1998 wieś należała administracyjnie do województwa olsztyńskiego.

Okoliczne tereny są atrakcyjne pod względem turystycznym, a sama wieś jest ośrodkiem letniskowym.

Integralne części wsi Stare Jabłonki^[4]^[5]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0485440	Jabłonka	część wsi, do 2024 r.
1047222	Nowe Jabłonki	część wsi
0485457	Zawady Małe	część wsi, do 2024 r.
0485463	Żurejny	część wsi, do 2024 r.

Komunikacja i transport

Transport drogowy

od północnej strony miejscowość obiega droga krajowa nr 16

Transport kolejowy

miejscowość położona jest na trasie linii kolejowej nr 353: Poznań Główny – Żeleznodorożnyj
stacja kolejowa Stare Jabłonki

Transport lokalny

Przez miejscowość biegnie kilka lokalnych tras komunikacji autobusowej^[6]:

PKS Ostróda, linia: Nowe Miasto Lubawskie – Olsztyn,
PKS Ostróda, linia: Lubawa – Olsztyn,
PKS Olsztyn, linia: Olsztyn – Ostróda,
PKS Ostróda, linia: Olsztyn – Lidzbark,
PKS Brodnica, linia: Brodnica – Olsztyn,
PKS Brodnica, linia: Golub-Dobrzyń – Olsztyn.

Transport wodny

przystań wodna na jeziorze Szeląg Mały (początek szlaku wodnego Kanału Elbląskiego)

Historia

Najstarsze znane wzmianki na temat Starych Jabłonek pochodzą z dokumentu z 1584 roku^[7], wspominane są w dokumentach jako majątek książęcy. W 1619 r. Albrecht Finck otrzymał (wraz z prawem dziedziczenia) od Jana Zygmunta z Lipowa 5 włók na prawie magdeburskich w Starych Jabłonkach. W latach 1628–1675 wspomniane 5 włók należało do Albrechta Fincka, Krzysztofa Fincka oraz mieszczanina ostródzkiego - Jerzego Fahrenholza. Jerzy Fahrenholz sprzedał swoje udziały Krzysztofowi Rostkowi (Krzysztof Roch Jabłoński), w zamian za dostarczanie smoły przez dwa lata i kupowanie piwa i wina.

W 1701 r. nadleśniczy odstawił dwie włoki Janowi Jabłońskiemu i Markowi Rostkowi z siedmioma latami wolnymi od czynszu. Przez cały wiek XVIII we wsi żyła rodzina Rostków: Jan, Krzysztof i jego żona Anna, z domu Kierska. Pod koniec XVIII w. Krzysztof Rostek sprzedał za tysiąc talarów 2,5 włoki Abrahamowi Dondowi. W 1820 r. we wsi było 5 domów z 29 mieszkańców. W 1861 r. w majątki i wsi, obejmujących 534 morgi ziemi, mieszkało łącznie 56 mieszkańców.

W 1925 r. we wsi było 240 mieszkańców. W latach 30. XX w. sosny z okolicznych lasów były bardzo cenione w niemieckim przemyśle lotniczym, a praca przy ich wyrębie była dla wielu mieszkańców miejscowości głównym źródłem utrzymania. Drzewa ze Starych Jabłonek nazywano „sosnami lotniczymi”.

W 1938 r., w ramach akcji germanizacyjnej zmieniono urzędowa nazwę wsi na Altfinken^[3]^[8]. 16 lipca 1938 r. w miejsce nazwy Alt Jablonken wprowadzono nazwę Altfinken^[3]. 12 listopada 1946 r. nadano miejscowości polską nazwę Stare Jabłonki^[8].

W 1939 r. we wsi było 276 mieszkańców. W końcu stycznia 1945 r. w Starych Jabłonkach, na obszarze Zawad Małych, rozstrzelano 120 więźniów konwojowanych z obozu koncentracyjnego Soldau (KL) w Działdowie^[9].

Demografia

Dane historyczne
Rok	Ludność	Zm., %
1933	259	–
1939	276	6,6%
2006	700	153,6%
Tab. Zmiany ludnościowe Starych Jabłonek^[3]

Instytucje publiczne

Ochotnicza Straż Pożarna w Starych Jabłonkach
kościół parafialny Matki Boskiej Królowej Polski
Nadleśnictwo Stare Jabłonki

Turystyka

Atrakcje turystyczne

Kanał Elbląski, mający swój początek na jeziorze Szeląg Mały
tunel między jeziorami Szeląg Mały i Szeląg Wielki
Rezerwat przyrody Sosny Taborskie
bunkry w lesie w Starych Jabłonkach, stanowiące początek fortyfikacji Pozycji Olsztyneckiej^[10]

Imprezy cykliczne

Mazury Open – międzynarodowy turniej siatkówki plażowej z cyklu World Tour (od 2004)
Festiwal Ryby, Wędki i Muzyki „Sielawa Blues” (od 1998)

Sport

Szeląg Stare Jabłonki – piłka nożna

W dniach od 1 do 7 lipca 2013 roku, w Starych Jabłonkach odbyły się 9. w historii mistrzostwa świata w siatkówce plażowej.

W lipcu 2019 roku odbyły się Mistrzostwa Europy w plażowej piłce ręcznej.

Osoby związane ze Starymi Jabłonkami

prof. Józef Szarek – wykładowca UWM-u w Olsztynie, członek PAN-u, urodzony w Starych Jabłonkach^[11]
hrabia Anders – niemiecki szlachcic, pierwszy właściciel obszarów, na których obecnie znajduje się Hotel Anders Resort & SPA^[12]

Społeczeństwo

Stowarzyszenie Przyjaciół Starych Jabłonek^[13] – stowarzyszenie promocji i rozwoju wsi Stare Jabłonki.

Ulice Starych Jabłonek

Akacjowa
Błękitna
Brzozowa
Kolejowa
Kościelna
Ogrodowa
Olsztyńska (wyjazd na DK 16 w stronę Zawad Małych i Olsztyna)
Piękna
Pocztowa (wyjazd na DK 16 w stronę Kątna i Ostródy)
Polna
Poprzeczna
Radosna
Różana
Słoneczna Polana
Sosnowa
Spacerowa (trasa na Samagowo)
Sportowa
Tęczowa
Turystyczna (trasa na Idzbark)
Wczasowa

Przypisy

↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 129027
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1195 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c ^d Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Ostpreußen, Kreis Osterode. 2006. [dostęp 2012-10-16]. (niem.).
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ ^a ^b GUS. Rejestr TERYT
↑ PKS w Olsztynie S.A.. [dostęp 2009-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-06)].
↑ Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 54
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).
↑ Administrator: „Apel Ku Czci Pomordowanych”. Urząd Gminy Ostróda. [dostęp 2012-10-16]. (pol.).
↑ Cezary Markiel: FORTYFIKACJE PRUS WSCHODNICH 1914-45 GIŻYCKI REJON UMOCNIONY TWIERDZA BOYEN MAUERWALD WOLFSCHANZE TRÓJKĽT LIDZBARSKI BUNKRY SCHRONY OSTPREUSSEN MAZURY WARMIA EKSPLORACJA. [dostęp 2012-10-16]. (pol.).
↑ Prof. Józef Szarek, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2012-10-16] .
↑ Sebastian Woźniak. Alfabet turnieju w Starych Jabłonkach. „Gazeta Wyborcza Olsztyn”, 2008-06-03. ^{[martwy link]}
↑ KRS 0000057577 STOWARZYSZENIE PRZYJACIÓŁ STARYCH JABŁONEK. www.krs-online.com.pl, 2011-09-14. [dostęp 2012-10-16]. (pol.).

Bibliografia

Ostróda. Z dziejów miasta i okolic. Pojezierze, Olsztyn, 1976, 448 str.

[prng-1] Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 5 listopada 2023, identyfikator PRNG: 129027

[poczta-2] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 1195 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[DVG-3] Michael Rademacher: Deutsche Verwaltungsgeschichte Ostpreußen, Kreis Osterode. 2006. [dostęp 2012-10-16]. (niem.).

[R2013-4] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[teryt-5] GUS. Rejestr TERYT

[6] PKS w Olsztynie S.A.. [dostęp 2009-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-05-06)].

[7] Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury, przewodnik. Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7 s. 54

[MP-8] Rozporządzenie Ministrów: Administracji Publicznej i Ziem Odzyskanych z dnia 12 listopada 1946 r. o przywróceniu i ustaleniu urzędowych nazw miejscowości (M.P. z 1946 r. nr 142, poz. 262).

[9] Administrator: „Apel Ku Czci Pomordowanych”. Urząd Gminy Ostróda. [dostęp 2012-10-16]. (pol.).

[10] Cezary Markiel: FORTYFIKACJE PRUS WSCHODNICH 1914-45 GIŻYCKI REJON UMOCNIONY TWIERDZA BOYEN MAUERWALD WOLFSCHANZE TRÓJKĽT LIDZBARSKI BUNKRY SCHRONY OSTPREUSSEN MAZURY WARMIA EKSPLORACJA. [dostęp 2012-10-16]. (pol.).

[11] Prof. Józef Szarek, [w:] baza „Ludzie nauki” portalu Nauka Polska (OPI PIB) [dostęp 2012-10-16] .

[12] Sebastian Woźniak. Alfabet turnieju w Starych Jabłonkach. „Gazeta Wyborcza Olsztyn”, 2008-06-03. ^{[martwy link]}

[13] KRS 0000057577 STOWARZYSZENIE PRZYJACIÓŁ STARYCH JABŁONEK. www.krs-online.com.pl, 2011-09-14. [dostęp 2012-10-16]. (pol.).

[2]

[1]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]