Tęgogłowik wielobarwny

Tęgogłowik wielobarwny
	Semnornis ramphastinus
	(Jardine, 1855)
	; Samiec na gałęzi
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	dzięciołowe
Podrząd	dzięciołowce
Rodzina	tukanowate
Podrodzina	tęgogłowiki
Rodzaj	Semnornis
Gatunek	tęgogłowik wielobarwny
Synonimy
	Tetragonops ramphastinus Jardine, 1855
	Tetragonops ramphastinus Jardine, 1855
Podgatunki
	S. r. ramphastinus (Jardine, 1855); S. r. caucae Gyldenstolpe, 1941;
	S. r. ramphastinus (Jardine, 1855); S. r. caucae Gyldenstolpe, 1941;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; bliski zagrożenia
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Tęgogłowik wielobarwny^[4], brodacz wielkodzioby^[5] (Semnornis ramphastinus) – gatunek małego ptaka z rodziny tukanowatych (Ramphastidae). Występuje w Andach zachodniej Kolumbii i Ekwadoru, jest tam endemitem. Ma podwyższone ryzyko wyginięcia.

Podgatunki i występowanie

Wyróżnia się dwa podgatunki, które zamieszkują^[2]^[6]^[7]:

Semnornis ramphastinus ramphastinus (Jardine, 1855) – północno-zachodni i zachodnio-środkowy Ekwador
Semnornis ramphastinus caucae Gyldenstolpe, 1941 – południowo-zachodnia Kolumbia

Morfologia

Wygląd

Występuje prawie niewidoczny dymorfizm płciowy – samiec ma na głowie czarny czubek, a samica ma gładkie ciemię. Gruby, kremowy dziób, na końcu trochę ciemniejszy. Jest zakończony czarnym paskiem, nie sięga do końca dzioba, wygląda jak opaska. Ma czerwone oczy. Cały wierzch głowy czarny, aż do karku i tam ma równy, nierozmazany koniec. Spodnia część głowy, łącznie z gardłem i najbardziej górną częścią piersi jasnoszara, jednolita. Wchodzi trochę na czarną czapeczkę, a dalej rozmywa się w białą plamę. Ta plama po lewej ma jakby gładki trójkąt zagięty w lewo i zwrócony dolną, płaską częścią do środka plamy (śr. p.). Po prawej stronie białe półkole zwrócone spodem do śr. p.; nad nim jakby koniec zaokrąglonego długopisu, zwrócony spodem do śr. p. Potem idzie trochę do góry i zakręca do jednego z wierzchołków lewego trójkąta. Szary „śliniaczek” kończy jakby na przedłużeniu linii końca ciemienia. Wierzch ciała i barkówki oliwkowe. Kuper i pokrywy nadogonowe żółte, a wierzch ciała rozmyty na nie. Pierś czerwona, najpierw kontrastowa, a potem coraz bardziej się rozmywa. Pomiędzy nią a wierzchem ciała jest jeden, żółtooliwkowy, trochę trójkątny kawałek. Skrzydła są podobne jak u kawki – czarne, granatowo połyskujące na całej powierzchni. Ma szare nogi z dwoma palcami do przodu i do tyłu. Poza tym cały spód ciała żółty. Nad pokrywami nadogonowymi widać trochę brązowego. Ogon taki jak skrzydła.

Wymiary

długość ciała: 19–20 cm
rozpiętość skrzydeł: 25 cm
masa ciała: 85–113 g

Ekologia i zachowanie

Biotop: Wilgotne lasy górskie.
Zachowanie: Żyje w grupach, w których są „pomocnicy”. Ich zadanie to pomagać parze z pisklętami wychowywać je.
Pożywienie: Różne owoce i bezkręgowce.
Głos: Obie płcie śpiewają pieśnią złożoną z trąbiących dźwięków, często robią to razem. Poza tym fuczą podobnie do wiewiórki, wydają miękkie „kłok”, a gdy coś go zaniepokoi, głośno klapie dziobem.
Lęgi: Wyprowadza 1 lęg, czasem 2, a nawet 3. Dziobem wydłubuje dziuplę w martwym drzewie^[8], na wysokości ok. 1,5 m. Składa 3–5 jaj, a inkubacja trwa 14–15 dni. Młode latają po 43–46 dniach.

Status

IUCN uznaje tęgogłowika wielobarwnego za gatunek bliski zagrożenia (NT, Near Threatened) nieprzerwanie od 1994 roku. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako rzadki (uncommon). Trend liczebności populacji jest uznawany przez BirdLife International za spadkowy ze względu na utratę siedlisk i nielegalny odłów do niewoli (jako ptak klatkowy)^[3]. Gatunek jest wymieniony w załączniku III konwencji CITES^[9].

Przypisy

↑ Semnornis ramphastinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Short, L.L. & Horne, J.F.M.: Toucan Barbet (Semnornis ramphastinus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-12-11].
↑ ^a ^b Semnornis ramphastinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Semnornithinae Prum, 1988 – tęgogłowiki (wersja: 2021-06-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-28].
↑ P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 173, 1999.
↑ F. Gill, D. Donsker (red.): Jacamars, puffbirds, toucans, barbets, honeyguides. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-12-11]. (ang.).
↑ D. Lepage: Toucan Barbet Semnornis ramphastinus. [w:] Avibase – Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2019-12-11]. (ang.).
↑ www.oiseaux.net
↑ Semnornis ramphastinus. [w:] Species+ [on-line]. UNEP-WCMC, CITES Secretariat. [dostęp 2021-07-28]. (ang.).

Bibliografia

David Chandler, Dominic Couzens, Euan Dunn, Jonathan Elphic, Rob Hume i inni: Fakty o zwierzętach świata: Ptaki. Warszawa: Multico, 2008. ISBN 978-83-7073-583-8.

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Semnornis ramphastinus, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[hbwa-2] Short, L.L. & Horne, J.F.M.: Toucan Barbet (Semnornis ramphastinus). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. 2019. [dostęp 2019-12-11].

[iucn-3] Semnornis ramphastinus, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-4] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Semnornithinae Prum, 1988 – tęgogłowiki (wersja: 2021-06-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-07-28].

[mc-5] P. Mielczarek & W. Cichocki. Polskie nazewnictwo ptaków świata. „Notatki Ornitologiczne”. Tom 40. Zeszyt specjalny, s. 173, 1999.

[ioc-6] F. Gill, D. Donsker (red.): Jacamars, puffbirds, toucans, barbets, honeyguides. IOC World Bird List: Version 9.2. [dostęp 2019-12-11]. (ang.).

[avibase-7] D. Lepage: Toucan Barbet Semnornis ramphastinus. [w:] Avibase – Światowa baza danych ptaków [on-line]. [dostęp 2019-12-11]. (ang.).

[8] www.oiseaux.net

[cites-9] Semnornis ramphastinus. [w:] Species+ [on-line]. UNEP-WCMC, CITES Secretariat. [dostęp 2021-07-28]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]