|
T-80 (czołg lekki)
T-80 – czołg lekki produkcji radzieckiej z okresu II wojny światowej, następca czołgu T-70. Był ostatnim radzieckim czołgiem lekkim produkowanym seryjnie podczas wojny. HistoriaW 1942 na uzbrojenie RKKA wszedł czołg lekki T-70[1]. Do 1943 roku wyprodukowano ponad 8000 egzemplarzy tych czołgów, ale nie był on konstrukcją w pełni udaną. Za jego największą wadę uznano małą, jednoosobową wieżę. Zajmujący w niej miejsce członek załogi pełnił jednocześnie funkcje celowniczego, ładowniczego armaty i dowódcy czołgu, a w wozach wyposażonych w radiostację także radiotelegrafisty. Szybko okazało się, że jedna osoba nie jest w stanie wykonywać jednocześnie tylu zadań i dlatego postanowiono skonstruować nowy czołg lekki wyposażony w większą, dwuosobową wieżę[2]. Prace nad prototypami nowego czołgu prowadzono w zakładach GAZ, gdzie otrzymał on wewnętrzne fabryczne oznaczenie model 80 oraz produkt 080[3]. Na początku października 1942 powstały w zakładach GAZ dwa prototypy[4]. Ich konstrukcja bazowała na doświadczeniach zdobytych w czasie prób z czołgiem T-70 z dwuosobową wieżą, które przeprowadzono od września do października 1942[5]. Wieża pierwszego prototypu wykorzystywała jarzmo armaty i właz przejęty z T-70[6]. Drugi prototyp posiadał docelową wieżę. Miała ona silniej nachyloną przednią płytę pancerza i nowe jarzmo armaty, dzięki czemu maksymalny kąt wychylenia armaty był równy 65°, możliwe było więc ostrzeliwanie celów znajdujących się na piętrach budynków. Planowano także użycie uzbrojenia czołgu jako broni przeciwlotniczej, ale niewielka szybkostrzelność armaty stawia pod znakiem zapytania jej skuteczność w takiej roli. Aby ułatwić ładowanie działa przy maksymalnych kątach podniesienia, wieżę osadzono na pierścieniach pośrednich[6]. W grudniu 1942 czołg został przyjęty na uzbrojenie RKKA[7]. W latach 70. identyczne oznaczenie T-80 otrzymał sowiecki czołg podstawowy. Modyfikacje
ProdukcjaProdukcję czołgów T-80 planowano uruchomić w zakładach Nr 592. 27 grudnia 1942 decyzją GKO (Państwowego Komitetu Obrony) zakłady te przemianowano na Zakłady Nr 40 w Mytiszczach pod Moskwą[10][11] i przyjęto następujący harmonogram produkcji na rok 1943.
Tak niskie tempo produkcji było z jednej strony spowodowane problemami z produkcją układów napędowych GAZ-80, z drugiej uwagami napływającymi z jednostek wojskowych. Okazało się, że napęd czołgu sprawia sporo kłopotów obsługom, układ jezdny czołgu jest przeciążony i szybko się zużywa, a uzbrojenie jest już zdecydowanie zbyt słabe[10]. 21 sierpnia 1943 dekretem Państwowego Komitetu Obrony ZSRR nakazano Zakładom Nr 40 przerwać produkcję i wszelkie prace nad czołgami lekkimi oraz podjąć produkcję dział samobieżnych SU-76M[13]. Ostatecznie produkcję zakończono po wyprodukowaniu 77 czołgów oraz 2 prototypów[14]. Opis konstrukcjiCzołg T-80 bazował na konstrukcji T-70. Podwozie czołgu pozostało niezmienione podobnie, jak kadłub. Nieznaczenie wzmocnione zostało opancerzenie czołgu spawane z elementów odlewanych i płyt walcowanych o grubości: przód 35–45 mm, tył 15–25 mm, góra 15–20 mm, dno 10–15 mm. Przekonstruowaniu uległa górna płyta, która musiała zmieścić łożysko wieży o większej średnicy[d].
Pancerz wieży składał się z połączonych spawaniem elementów odlewanych i walcowanych o grubości: przód 35–45 mm, boki i tył 35 mm, góra 10 mm[10]. Do stropu wieży przymocowano okrągłą wieżyczkę dowódcy z peryskopem Mk 4. Jej strop tworzyła pokrywa włazu dowódcy. Celowniczy działa otrzymał własny prostokątny właz[2]. Wieża była osadzona na pierścieniach pośrednich, co miało ułatwić ładowanie armaty podczas strzelania pod dużymi kątami[6]. Napęd wieży był ręczny.
Czołg był napędzany zespołem silnikowym GAZ-80[e], który składał się z dwóch silników gaźnikowych, 6-cylindrowych o mocy 85 KM każdy przy 3600 obr./min i pojemności skokowej 3485 cm³ o łącznej mocy 170 KM. Skrzynia biegów była mechaniczna i zapewniała 4 biegi do przodu i 1 bieg wsteczny[10].
Załoga czołgu składała się z 3 osób. Z przodu kadłuba miejsce zajmował mechanik-kierowca, który dysponował włazem umieszczonym w czołowej płycie kadłuba wyposażonym w peryskop obrotowy Mk 4. Dwóch pozostałych członków załogi zajmowało miejsce w wieży. Jeden z nich pełnił funkcje dowódcy, ładowniczego działa i radiotelegrafisty, drugi celowniczego[2].
Całe uzbrojenie było umieszczone w wieży czołgu. Składało się z armaty czołgowej wz. 1938 20 Km[f] kalibru 45 mm sprzężonej z karabinem maszynowym wz. 1929 DT. Zapas amunicji do armaty wynosił 94 naboje, a do karabinu 1008 nabojów[10]. Czołg posiadał celownik teleskopowy TMF, celownik kolimatorowy K-8T oraz 3 peryskopy Mk 4. Łączność zapewniała radiostacja krótkofalowa 12-RT i telefon wewnętrzny TPU-3[10]. SłużbaWyprodukowane T-80 trafiły głównie do ośrodków szkoleniowych. Tylko część trafiła do oddziałów liniowych wyposażonych wcześniej w czołgi T-70. Brak szczegółowych danych na temat ich bojowego wykorzystania[15]. W lutym 1945 dwa czołgi T-80 były na wyposażeniu 5 Brygady Pancernej Gwardii[16]. Pojedyncze wozy znalazły się jako wozy dowódcze w niektórych brygadach dział samobieżnych[15]. Zachowane egzemplarzeDo dzisiaj przetrwał tylko jeden czołg T-80 wystawiany w Muzeum Czołgów w Kubince[15]. Uwagi
Przypisy
Bibliografia
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
