Teoria wpływu społecznego

Teoria wpływu społecznego - bada, w jaki sposób jednostki lub grupy mogą wywierać wpływ na postawy, przekonania, zachowania i decyzje innych osób. Wpływ społeczny to element interakcji z innymi i przyjmuje różne formy np. konformizm, posłuszeństwo i perswazję. Proces ten zachodzi zarówno świadomie jak i nieświadomie. Teoria wpływu społecznego jest stosowana w wielu dziedzinach takich jak: edukacja, polityka, psychologia, marketing czy zarządzanie.

Autorem teorii wpływu społecznego jest Bibb Latané. Składa się ona z dwóch stwierdzeń:

''Kiedy na jednostkę wywierany jest nacisk przez innych, to siła tego nacisku (i uleganie mu) rośnie jako iloczyn trzech czynników: a) siły osób wywierających nacisk; b) ich bliskości oraz c) liczby osób wywierających nacisk.''^[1]

''Kiedy jednostka jest członkiem grupy, na którą wywierany jest nacisk, to siła nacisku przypadającego na jednostkę (a więc i ulegania przez przeciętnego członka grupy) rozprasza się, czyli spada wraz ze wzrostem: a) siły innych członków grupy; b) ich bliskości oraz c) liczby innych członków grupy.'' ^[1]

Siła osoby - czynnik, który decyduje o stopniu w jakim dana jednostka jest w stanie wywierać wpływ na inne osoby.^[1]

Liczba osób - czynnik, który określa siłę nacisku na jednostkę w wyniku presji społecznej.Teoria Latané'a ma charakter ogólny i znajduje zastosowanie w różnych zjawiskach, takich jak próżniactwo społeczne, które ulegają perswazji lub konformizmowi. Jej część dotycząca jednorazowych i jednokierunkowych skutków społecznych jest statyczna.^[1]

W ramach tej teorii wyróżniono różne mechanizmy: konformizm, posłuszeństwo i naśladownictwo które są fundamentem procesu zmiany zachowania i postawy.

Konformizm - proces zmiany zachowań lub opinii jednostki pod wpływem rzeczywistej lub wyobrażonej presji ze strony innych osób lub grup. Zjawisko to jest uwarunkowane neurologicznie i według teorii ewolucji, pojawia się już w dzieciństwie.^[2]

Poziomy konformizmu:

-uleganie jest wynikiem potrzeby akceptacji społecznej lub obawy przed odrzuceniem, a niekoniecznie zmianą wewnętrznego przekonania. Uznawane jest za mniej trwałą formę wpływu społecznego wywiera najsłabszy wpływ na jednostkę, ponieważ zmiany w jej zachowaniu są uzależnione od zmiany kar i nagród.^[2]

-identyfikacja odnosi się do sytuacji, w której jednostka zmienia swoje zachowanie lub postawy, aby dopasować się do grupy lub osoby, z którą pragnie się identyfikować. W tym przypadku zmiana jest wynikiem pragnienia przynależności i akceptacji, a nie tylko chęci unikania negatywnych konsekwencji, jak ma to miejsce w przypadku ulegania. W przypadku identyfikacji kara i nagroda nie są konieczne. Identyfikacja od ulegania rożni się tym, że zaczynamy wierzyć w przejmowane opinie lub wartości ale nie w dużym stopniu.^[2]

-internalizacja to proces, w którym jednostka przyjmuje wartości, normy lub przekonania grupy jako swoje własne. Jest najtrwalszym poziomem konformizmu i nie zależy od zewnętrznych nagród czy kar, lecz od głębokiego przekonania jednostki o słuszności przyjętych postaw. ^[2]

Posłuszeństwo- zjawisko, w którym jednostka wykonuje polecenia wydane przez osobę lub autorytet, szczególnie w sytuacjach, gdy te polecenia mogą być wbrew jej osobistym przekonaniom czy wartościom. Jest to proces, w którym jednostka podporządkowuje się woli kogoś innego, zwykle z powodu poczucia, że osoba wydająca polecenia ma prawo do wydawania takich instrukcji lub posiada większą władzę.^[3]

Naśladownictwo- polega na kopiowaniu mówienia, zachowań, gestów czy postaw innych ludzi, co może prowadzić do konformizmu, szczególnie w kontekście grupy. Proces może zachodzić zarówno podświadomie jak i nieświadomie.^[3]

Perswazja- proces, w którym jedna osoba stara się wpłynąć na postawy, przekonania lub zachowanie innych. Perswazja odbywa się głównie przez komunikację, która może oddziaływać zarówno na poziomie racjonalnym jak i emocjonalnym.^[3]

Bibb Latané wraz z Andrzejem Nowakiem i Jackiem Szamrejem nadali teorii wpływu społecznego charakter dynamiczny. Mówi ona o tym, że zarówno większość oddziałuje na mniejszość jak mniejszość na większość. Sformułowano kolejne podparte symulacją komputerową stwierdzenie teorii:

''Jeżeli większość i mniejszość wzajemnie na siebie wpływają, a wpływy te mają charakter powtarzalny, to pojawiają się dwa różne rodzaje efektów: a) polaryzacja, czyli wzrost różnicy między liczebnością mniejszości ( która spada wskutek „wypłukiwania” słabszych lub niekorzystnie położonych członków) a liczebnością większości, która rośnie; b) grupowanie przestrzenne elementów mniejszościowych, które skupiają się w grona.''^[1]

Wraz ze współpracownikami Andrzej Nowak dzięki symulacji komputerowej stworzyli gronowy model zmian społecznych. Pokazuje w jaki sposób mniejszość może przezwyciężyć większość.^[1]