Tukan wielki

Tukan wielki
	Ramphastos toco
	Statius Müller, 1776
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	dzięciołowe
Podrząd	dzięciołowce
Rodzina	tukanowate
Podrodzina	tukany
Rodzaj	Ramphastos
Gatunek	tukan wielki
Podgatunki
	R. toco toco Statius Müller, 1776; R. toco albogularis Cabanis, 1862;
	R. toco toco Statius Müller, 1776; R. toco albogularis Cabanis, 1862;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg występowania
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons
	Hasło w Wikisłowniku

Tukan wielki^[3], tukan toko, tukan olbrzymi^[4] (Ramphastos toco) – gatunek dużego ptaka z rodziny tukanowatych (Ramphastidae), największy jej przedstawiciel. Zamieszkuje Amerykę Południową. Nie jest zagrożony.

Morfologia

Długość ciała ok. 55–63 cm^[4], masa ciała ok. 592–760 g^[5]. Posiada charakterystyczny, bardzo duży, żółtopomarańczowy dziób z czarną końcówką; jego masa to jedna dwudziesta masy ciała ptaka, a długość stanowi blisko ⅓ całkowitej długości ciała^[5]. Dziób pełni funkcję termoregulacyjną. Gęsto usiany naczyniami krwionośnymi pozwala usuwać nadmiar ciepła z organizmu^[6]^[7]^[8].

Ekologia

Żywi się głównie owocami, do tego zjada owady i ptasie jaja, w tym jaja modroary hiacyntowej (Anodorhynchus hyacinthinus). Zjada owoce takich roślin jak Genipa americana, Ficus luschnathiana i Cecropia pachystachya. Prowadzi nadrzewny tryb życia. Samica składa 2–4 jaja, które są wysiadywane przez 15–18 dni. Młode są w pełni opierzone po 6–8 tygodniach. Przeważnie na wolności tukany wielkie żyją około 20 lat, najdłuższy zanotowany wiek to 26 lat. W niewoli żyją krócej (około 18 lat), często zapadają na hemochromatozę^[5].

Status

Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (IUCN) uznaje tukana wielkiego za gatunek najmniejszej troski (LC, Least Concern) nieprzerwanie od 1988 roku. Liczebność populacji nie została oszacowana, ale ptak ten opisywany jest jako dość pospolity. Trend liczebności populacji uznawany jest za spadkowy ze względu na presję ze strony myśliwych oraz zabieranie młodych w celu trzymania ich jako zwierzęta domowe^[2]. Gatunek jest wymieniony w II załączniku konwencji CITES^[9].

Podgatunki i zasięg występowania

Międzynarodowy Komitet Ornitologiczny wyróżnia następujące podgatunki R. toco^[10]^[11]:

R. t. toco Statius Müller, 1776 – Gujana, Surinam, Gujana Francuska, północna i północno-wschodnia Brazylia, południowo-wschodnie Peru
R. t. albogularis Cabanis, 1862 – wschodnia i południowa Brazylia, północna Boliwia, Paragwaj i północna Argentyna

Filatelistyka

Poczta Polska wyemitowała 21 sierpnia 1972 r. znaczek pocztowy o nominale 60 gr. przedstawiający tukana wielkiego, w serii Zwierzęta ZOO. Druk w technice offsetowej na papierze kredowym. Autorem projektu znaczka był Janusz Grabiański. Znaczek pozostawał w obiegu do 31 grudnia 1994 r.^[12]

Przypisy

↑ Ramphastos toco, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).
↑ ^a ^b Ramphastos toco, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).
↑ Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Ramphastinae Vigors, 1825 – tukany (wersja: 2021-06-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-08-08].
↑ ^a ^b Albin Łącki: Wśród zwierząt – ptaki. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988, s. 162. ISBN 83-09-01320-5.
↑ ^a ^b ^c Shannon Behmke: Ramphastos toco Toco toucan. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. University of Michigan, 13 lutego 2011. [dostęp 2015-05-27].
↑ How Toucans Use Their Bills to Keep Cool [online], Audubon, 27 sierpnia 2018 [dostęp 2020-05-16] (ang.).
↑ Glenn J. Tattersall, Bassel Arnaout, Matthew R. E. Symonds. The evolution of the avian bill as a thermoregulatory organ: Thermoregulatory role of avian bills. „Biological Reviews”. 92 (3), s. 1630–1656, Sierpień 2017. DOI: 10.1111/brv.12299. PMID: 27714923. (ang.).
↑ Glenn J. Tattersall, Denis V. Andrade, Augusto S. Abe. Heat Exchange from the Toucan Bill Reveals a Controllable Vascular Thermal Radiator. „Science”. 325 (5939), s. 468–470, 2009-07-24. DOI: 10.1126/science.1175553. ISSN 0036-8075. PMID: 19628866. (ang.).
↑ Ramphastos toco, [w:] Species+ [online], UNEP-WCMC, CITES Secretariat [dostęp 2021-08-07] .
↑ Short, L.L. & Sharpe, C.J.: Toco Toucan (Ramphastos toco). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-02-07].
↑ F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-08-08]. (ang.).
↑ Marek Jedziniak: Zwierzęta ZOO. kzp.pl. [dostęp 2018-07-20]. (pol.).

Linki zewnętrzne

Zdjęcia, nagrania głosów i krótkie filmy. [w:] eBird [on-line]. Cornell Lab of Ornithology. (ang.).

[itis-1] Ramphastos toco, [w:] Integrated Taxonomic Information System (ang.).

[iucn-2] Ramphastos toco, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species (ang.).

[Mielczarek&Kuziemko-3] Systematyka i nazwa polska za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Podrodzina: Ramphastinae Vigors, 1825 – tukany (wersja: 2021-06-01). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2021-08-08].

[alb-4] Albin Łącki: Wśród zwierząt – ptaki. Poznań: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1988, s. 162. ISBN 83-09-01320-5.

[adw-5] Shannon Behmke: Ramphastos toco Toco toucan. [w:] Animal Diversity Web [on-line]. University of Michigan, 13 lutego 2011. [dostęp 2015-05-27].

[6] How Toucans Use Their Bills to Keep Cool [online], Audubon, 27 sierpnia 2018 [dostęp 2020-05-16] (ang.).

[:4-7] Glenn J. Tattersall, Bassel Arnaout, Matthew R. E. Symonds. The evolution of the avian bill as a thermoregulatory organ: Thermoregulatory role of avian bills. „Biological Reviews”. 92 (3), s. 1630–1656, Sierpień 2017. DOI: 10.1111/brv.12299. PMID: 27714923. (ang.).

[:5-8] Glenn J. Tattersall, Denis V. Andrade, Augusto S. Abe. Heat Exchange from the Toucan Bill Reveals a Controllable Vascular Thermal Radiator. „Science”. 325 (5939), s. 468–470, 2009-07-24. DOI: 10.1126/science.1175553. ISSN 0036-8075. PMID: 19628866. (ang.).

[cites-9] Ramphastos toco, [w:] Species+ [online], UNEP-WCMC, CITES Secretariat [dostęp 2021-08-07] .

[hbwa-10] Short, L.L. & Sharpe, C.J.: Toco Toucan (Ramphastos toco). [w:] del Hoyo, J., Elliott, A., Sargatal, J., Christie, D.A. & de Juana, E. (red.). Handbook of the Birds of the World Alive [on-line]. Lynx Edicions, Barcelona, 2020. [dostęp 2020-02-07].

[ioc-11] F. Gill, D. Donsker & P. Rasmussen (red.): IOC World Bird List (v11.2). [dostęp 2021-08-08]. (ang.).

[12] Marek Jedziniak: Zwierzęta ZOO. kzp.pl. [dostęp 2018-07-20]. (pol.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]