Układy paryskie (1954)

Układy paryskie (1954) – porozumienia międzynarodowe podpisane 23 października 1954 r. w Paryżu przez Wielką Brytanię, Francję, Belgię, Holandię, Luksemburg, Stany Zjednoczone, Kanadę oraz Włochy i RFN. Akty zatwierdzone w trakcie konferencji dotyczyły głównie kwestii politycznych i militarnych. Układy weszły w życie 5 maja 1955 r. Spisano w języku angielskim i francuskim, depozytariuszem był rząd belgijski. Zarejestrowane przez Sekretariat ONZ 1 czerwca 1955 r. na podstawie art. 102 Karty ONZ.

Po odmowie ratyfikacji traktatu o EWO we Francji (30 sierpnia 1954 r.) z nową inicjatywą zjednoczeniową wystąpił brytyjski minister spraw zagranicznych, Anthony Eden. Zwołano naradę, której celem miało być rozwiązanie problemów powstałych w związku z fiaskiem projektu Europejskiej Wspólnoty Obronnej. Między innymi nie mógł wejść w życie układ niemiecki z 26 maja 1952 r., który alianci zachodni zawarli z RFN. Przewidywał on formalne zakończenie okupacji Niemiec Zachodnich i przyznanie im suwerennych praw państwowych, a także ich remilitaryzację właśnie pod kontrolą EWO.

Wspomniana narada miała miejsce w Londynie między 28 września a 3 października 1954 r. (z udziałem USA, Kanady, 5 sygnatariuszy Traktatu Brukselskiego, Włoch i RFN). Uczestnicy konferencji zdecydowali, że RFN przystąpi do Traktatu Północnoatlantyckiego, a także, razem z Włochami, do Traktatu Brukselskiego. USA, Wielka Brytania i Francja były zgodne w dążeniu do zakończenia okupacji Niemiec Zachodnich. Przedmiotem dyskusji był natomiast status, praktycznie anektowanego przez Francję, Protektoratu Saary – rozważano m.in. możliwość uczynienia go niepodległym państwem.

Konferencja była kontynuowana w Paryżu w dniach 19–23 października 1954 r., tam też zawarto wiążące porozumienia.

• Zawarcie układów i protokołów znoszących okupacyjny status RFN, podpisane przez USA, Wielką Brytanię, Francję i RFN. Republice Federalnej przyznano prawo do posiadania armii, z wyłączeniem broni masowej zagłady. Znacznie zredukowano nałożone wcześniej ograniczenia na zachodnioniemiecki potencjał militarny i przemysłowy. Utrzymano natomiast stacjonowanie wojsk Paktu Północnoatlantyckiego na terenie RFN, a okupujące mocarstwa zachowały pewne uprawnienia wobec Niemiec Zachodnich aż do 1990 r. (Konferencja dwa plus cztery).
• Państwa członkowskie NATO podpisały rezolucję postanawiającą o włączeniu RFN do struktur Sojuszu Północnoatlantyckiego.
• Włochy, RFN i sygnatariusze Traktatu Brukselskiego podpisali protokoły modyfikujące i uzupełniające jego postanowienia. Unia Zachodnia została przekształcona w Unię Zachodnioeuropejską (UZE), a Włochy i RFN stały się nowymi członkami tej organizacji. Wprowadzono regułę ścisłej współpracy z NATO przy wykonywaniu postanowień zmodyfikowanego Traktatu Brukselskiego.
• Władze zachodnioniemieckie zobowiązano do dostarczenia UZE i NATO kontyngentu wojskowego w sile dwunastu dywizji oraz do rozwiązywania środkami pokojowymi spornych problemów z sąsiadami.
• Francja i RFN zawarły porozumienie o przeprowadzeniu plebiscytu w sprawie przekazania Zagłębia Saary pod protektorat EWWiS (referendum odbyło się w 1955 r., a mieszkańcy opowiedzieli się za włączeniem terytorium Saary do Niemiec Zachodnich).

W odpowiedzi ZSRR uznał za zerwane Traktat brytyjsko-radziecki (1942) i odpowiedni układ francusko-radziecki (1944). W 1955 zawarty został Układ Warszawski.

• Józef Kukułka: Historia współczesna stosunków międzynarodowych 1945-2000; z kalendarium 2001-2006. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2007, s. 74–75. ISBN 978-83-7383-265-7.
• Konstanty Adam Wojtaszczyk, Wojciech Jakubowski (red. nauk.): Europeistyka. Podręcznik akademicki. T. 1. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012, s. 64. ISBN 978-83-01-16928-2.

• Protokół nr 1 Modyfikujący i Zmieniający Traktat Brukselski (ang.)
• Akt Końcowy Konferencji Londyńskiej (ang.)
• United Nations Treaty Series 1955, vol. 211 s. 342–387.
• Modified Brussels Treaty (Paris, 23 October 1954)
• Accords de Paris (fr.)
• Die Pariser Verträge, 23. Oktober 1954 (niem.)