|
Walter De Maria
 Walter Joseph De Maria (ur. 1 października 1935 w Albany (Kalifornia), zm. 25 lipca 2013 w Los Angeles) – amerykański artysta, rzeźbiarz, ilustrator i kompozytor, który mieszkał i tworzył w Nowym Jorku[1]. Praktyka artystyczna Waltera de Marii jest związana z minimalizmem, sztuką konceptualną i land artem lat 60. Był specjalistą od złożonych zadań artystycznych w budownictwie i inżynierii lądowej, które cechowała oszczędność formy, precyzja wykonania, wyrazistość gestu oraz ascetyczny wygląd[2]. Jego najbardziej ambitne instalacje były lub są nie tylko fizycznie duże, ale także wytrwałe pod względem czasu trwania wystawy – niektóre trwały dziesięciolecia, czy to w pomieszczeniach, czy na zewnątrz, niektóre funkcjonują jako wyjątkowo efemeryczne, ponieważ były lub są narażone na działanie żywiołów[3]. ŻyciorysDe Maria urodził się w 1935 roku w Albany w Kalifornii. Jego rodzice byli właścicielami lokalnej restauracji w Albany i byli bardzo aktywni społecznie, podczas gdy ich syn koncentrował się głównie na muzyce[4]. Pierwszym akademickim zainteresowaniem Waltera De Marii była muzyka – najpierw fortepian, potem perkusja[3]. W wieku lat 16 dołączył do związku zawodowego muzyków w Albany[5]. Studiował historię i sztukę na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley w latach 1953–1959. Po ukończeniu studiów licencjackich w 1957 roku, studiował tam malarstwo u Davida Parka (MFA 1959). Z wykształcenia malarz, wkrótce zajął się rzeźbą i zaczął używać innych mediów. W 1960 roku De Maria i jego przyjaciele, awangardowi kompozytorzy La Monte Young i Terry Riley, wzięli udział w happeningach i produkcjach teatralnych w rejonie San Francisco[3]. Dzięki kontaktowi m.in. z pracami La Monte Younga i tancerki Simone Forti, De Maria zainteresował się projektami zorientowanymi na zadania, przypominającymi gry, które zaowocowały rzeźbami interaktywnymi dla widzów. Na przykład jego Boxes for Meaningless Work (1961) zawiera instrukcje: „Przenieś rzeczy z jednego pudełka do następnego tam i z powrotem, tam i z powrotem itd. Bądź świadomy, że to co robisz jest bez znaczenia[3]." W 1960 roku przeprowadził się do Nowego Jorku, gdzie rok później poślubił artystkę i modelkę Susanne Wilson[6]. Jego wczesne rzeźby z lat 60. były pod wpływem dadaizmu, suprematyzmu i konstruktywizmu[3]. Wpływy te doprowadziły De Marię do używania prostych geometrycznych kształtów i materiałów produkowanych przemysłowo, takich jak stal nierdzewna i aluminium – materiałów, które są również charakterystyczne dla minimalizmu[3]. Dzięki wsparciu kolekcjonerki Ethel Scull, De Maria zaczął tworzyć dzieła z metalu w 1965 roku[7]. W połowie lat 60. zaangażował się w różne działania artystyczne. Jego utwór Cage dla Johna Cage został włączony do przełomowej wystawy Primary Structures z 1966 roku w Muzeum Żydowskim w Nowym Jorku. Występował w happeningach, skomponował dwa utwory muzyczne: Cricket Music, (1964) i Ocean Music, (1968) oraz wyprodukował dwa filmy: Three Circles and Two Lines in the Desert i Hardcore, oba w 1969 r.[3] Przez krótki czas prowadził galerię na Great Jones Street na dolnym Manhattanie wraz ze swoją żoną Susanną, prezentując kolekcję rzadkich filmów Josepha Cornella, happeningi Roberta Whitmana i wystawiając własne minimalistyczne rzeźby wykonane z drewna[1][6]. W 1965 roku De Maria został perkusistą w nowojorskiej grupie rockowej The Primitives, z którą wypuścili jeden singiel The Ostrich / Sneaky Pete. W skład The Primitives wchodzili Lou Reed, Tony Conrad i John Cale[4]. Pod koniec lat 70. artysta kupił dawną podstację Con Edison przy 42 East 6th Street w Nowym Jorku wraz z pustą sąsiednią nieruchomością i przekształcił ją w budynek mieszkalny, wystawienniczy i studyjny w 1980 roku[8]. Wraz z zakupem 87 prac z dawnej kolekcji Ströher, grupa rzeźb De Marii trafiła również do Museum für Moderne Kunst we Frankfurcie nad Menem[9]. Po śmierci artysty, nieruchomość została sprzedana miliarderowi i kolekcjonerowi sztuki Peterowi Brantowi za 27 milionów dolarów w 2014 roku[10]. De Maria udał się do Kalifornii w maju 2013 r., aby świętować setne urodziny swojej matki i kilka dni później doznał tam udaru mózgu. Pozostał tam na leczeniu. Zmarł w Los Angeles 25 lipca 2013 r. w wieku 77 lat[1][8]. TwórczośćW 1968 roku w monachijskiej galerii Heinera Friedricha i Franza Dahlema przy Maximilianstraße 15, a następnie w nowo założonym oddziale w Kolonii, De Maria zaprezentował Earth Room, przestrzeń galeryjną, którą artysta wypełnił 50 metrami sześciennymi ziemi[11][3]. Realizację tą odtworzył w 1977 roku w Nowym Jorku. Wystawa miała trwać pierwotnie 1 miesiąc. Praca którą New York Times w swojej ówczesnej recenzji, opisał jako „największą na świecie kuwetę”, została zachowana i można ją oglądać przy Wooster Street[11]. Od końca lat 60 De Maria tworzył minimalistyczne rzeźby i instalacje. Realizował projekty land artowe na pustyniach południowo-zachodnich Stanów Zjednoczonych, mając na celu stworzenie sytuacji, w których krajobraz, natura, światło i pogoda stałyby się intensywnym, fizycznym i psychicznym doświadczeniem. W swoich pracach De Maria podkreślał, że dzieło sztuki ma skłonić widza do myślenia o ziemi i jej miejscu we wszechświecie[3]. Instalacja The Lightning Field (1977) jest najbardziej znanym dziełem De Marii. Składa się z 400 słupów ze stali nierdzewnej rozmieszczonych w równej siatce na obszarze 640 akrów. Instalacja słupów wykonanych z wysoko refleksyjnego materiału zmienia swój wygląd w zależności od pory dnia czy pogody. Najefektowniej prezentuje się podczas burz z piorunami, które są przez nią ściągane. Ze względu na częstotliwość rozmieszczenia słupów pioruny układają cię do siebie równolegle i niemal prostopadle do powierzchni ziemi. Praca została zamówiona i jest utrzymywana przez Dia Art Foundation[12]. Spekuluje się, że The Lightning Field miało wpływ na epilog powieści Krwawy południk Cormaca McCarthy'ego z 1985 roku[13]. W latach 60. i 70. artysta stworzył trwałe prace miejskie. Jako komplementarne dzieła, Vertical Earth Kilometer (Pionowy kilometr ziemi 1977) i The Broken Kilometer (Złamany kilometr 1979), odnoszą się do idei niewidzialnej lub abstrakcyjnej odległości[14]. Pierwsza praca to mosiężny pręt o długości jednego kilometra i średnicy dwóch cali, wwiercony w park Friedrichsplatz w centrum miasta Kassel. Okrągły wierzchołek pręta, zrównany z powierzchnią ziemi, jest otoczony dwumetrową kwadratową płytą z czerwonego piaskowca[3]. Najbardziej charakterystyczną cechą tej instalacji jest jej niemal całkowita niewidoczność i nieobecność w przestrzeni. O jej istnieniu świadczy jedynie płyta z piaskowca z mosiężną pokrywą umieszczona w chodniku. Prócz tego elementu, obecność instalacji nie jest w żaden sposób oznaczona. Zabieg ten ma przemawiać przeciw założeniu esencjalnej zmysłowości sztuki, tj. że czasem ważniejsza jest sama idea i wyobrażenie o czymś niż faktyczne zmysłowe doznanie. Artysta wskazuje poprzez to, że wystarczy, że sztuka osiąga swój cel, gdy powoduje u odbiorcy wzbudzenie pozytywnych lub negatywnych odczuć, i że nie musi się to odbywać przez doznania zmysłowe[15].  Jedyna możliwość zobaczenia instalacji istniała w 1977 roku, zaraz po zbudowaniu instalacji. Była to krótka wystawa fotografii dokumentującej jej powstawanie[16]. Budowa instalacji, określonej przez Seela jako monument introwersyjny[16], kosztującej wówczas 750 000 marek niemieckich (pochodzących od różnych sponsorów; ok. 1,76 mln DEM według wartości z roku 2014) spotkała się z licznymi protestami mieszkańców Kassel, głównie z uwagi na utrudnienia i hałas jakie spowodowała jej budowa na jednym z głównych placów miasta, tym trudniejsze do zaakceptowania wobec faktu, że po zakończeniu prac instalacja miała być zupełnie niewidoczna[15]. Mieszkańcy miasta i okolic placu nie powiadomiono też należycie o planowanych robotach ziemnych[17]. Wykopany w ramach wierceń profil glebowy został złożony w muzeum historii naturalnej w Kassel[17]. W 1979 roku De Maria skrupulatnie zaaranżował pięćset mosiężnych prętów do „The Broken Kilometer”, stałej instalacji w galerii Dia Art Foundation przy 393 West Broadway w Nowym Jorku[3]. Inna instalacja z tego okresu The New York Earth Room (1977), to pomieszczenie o powierzchni 335m² wypełnione na wysokość 56cm 191 metrami sześciennymi ziemi (nowojorska praca jest stałą iteracją Munich Earth Room, z 1968 roku). Również w 1977 roku artysta odtworzył tę pracę w Heiner Friedrich Gallery w Nowym Jorku, która następnie została na stałe odtworzona w 1980 roku przy 141 Wooster Street w Nowym Jorku[3]. Zarówno The Broken Kilometer jak i inne instalacje składają się na cykl prac poświęconych wirtualnym odległościom czy parametrom przedstawionymi w formie instalacji płasko położonych na ziemi elementów[14]. Inne prace z tej serii to: 360°/I-Ching (1981), A Computer Which Will Solve Every Problem in the World/3-12 Polygon (1984), 13, 14, 15 Meter Rows (1985), Apollo's Ecstasy (1990), and The 2000 Sculpture (1992)[18]. W 1989 roku De Maria wystawił kulę z polerowanego granitu dla Assemblée Nationale w Paryżu[19], a następnie w 2000 i 2004 roku prace dla dwóch muzeów na wyspie Naoshima w Japonii, Muzeum Sztuki Współczesnej Naoshima i Chichu Art Museum[20]. Porównywalna, 25-tonowa rzeźba zatytułowana Large Red Sphere (2002) została zainstalowana w Türkentor w Monachium w 2010 roku[21]. Praca One Sun/34 Moons (2002), zaprojektowana przez artystę we współpracy z architektem Stevenem Hollem, została zaprezentowana w 2007 roku w Nelson-Atkins Museum of Art w Kansas City. W 2010 roku The 2000 Sculpture (1992) była pierwszym dziełem sztuki, które zainaugurowało Resnick Pavilion w Los Angeles County Museum of Art[4]. WystawyDe Maria i Robert Whitman otworzyli galerię na 9 Great Jones Street w Nowym Jorku w 1963 roku; w tym samym roku zaprezentował tam swoją pierwszą indywidualną wystawę rzeźby. Natomiast pierwszą indywidualną wystawę w komercyjnej galerii miał w 1965 roku w Paula Johnson Gallery na nowojorskiej Upper East Side[1]. De Maria unikał udziału w wystawach muzealnych, kiedy tylko mógł, woląc tworzyć swoje instalacje na zewnątrz lub w niekonwencjonalnych lokalizacjach miejskich. Jego prace były szerzej prezentowane poza Stanami Zjednoczonymi, a on sam miał duże wystawy w Japonii i Europie[4]. W 1968 i 1977 roku De Maria uczestniczył w Documenta w Kassel; zainstalował swoją stałą rzeźbę publiczną Pionowy Kilometr Ziemi w miejskim parku Friedrichsplatz[3]. W 1977 roku w Muzeum Sztuki w Bazylei odbyła się duża wystawa rzeźb De Marii z 1972 roku. Od tego czasu De Maria był także tematem licznych wystaw indywidualnych organizowanych przez Centre Georges Pompidou w Paryżu (1981), Museum Boijmans Van Beuningen w Rotterdamie (1984), Staatsgalerie Stuttgart w Stuttgarcie (1987), Moderna Museet w Sztokholmie (1988), Gemäldegalerie w Berlinie (1998) i Chichu Art Museum w Naoshimie (2000 i 2004)[22]. FilmyJego najbardziej znany film Hard Core (1969), w którym ma miejsce pojedynek dwóch kowbojów w stylu amerykańskiego westernu, jest nieoczywistym hołdem dla land artu. We wszystkich swoich estetycznych koncepcjach i projektach artysta stawiał przede wszystkim na prostotę i intensywność wyrazu[13]. W 2015 roku filmowiec i historyk sztuki James Crump wyprodukował i wyreżyserował Troublemakers: The Story of Land Art. Osadzony w odludnych pustynnych przestrzeniach amerykańskiego południowego zachodu, ten pełnometrażowy film dokumentalny zawiera rzadkie ujęcia De Marii oraz istniejących i nieistniejących dzieł artysty. Troublemakers był jednym z dwunastu filmów dokumentalnych wybranych przez 53. Nowojorski Festiwal Filmowy, który odbył się w dniach 25 września - 11 października 2015 roku. Film miał swoją kinową premierę w IFC Center w Nowym Jorku 8 stycznia 2016 roku[23]. Dzieła
Przypisy
Linki zewnętrzne
Kontrola autorytatywna (osoba): |
