|
Wielka Wyspa Piaszczysta
  Wielka Wyspa Piaszczysta[1] (ang. Fraser Island; Great Sandy Island[1], austr. K'gari, Gari[2]) – wyspa na Oceanie Spokojnym u południowo-wschodnich wybrzeży Queensland w północno-wschodniej części Australii, największa na świecie wyspa piaskowa. W 1992 roku cała wyspa została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO. NazwaWedług jednych źródeł wyspa została nazwana na cześć kapitana Jamesa Frasera (1776?–1836)[3][4], który znalazł się w 1836 roku na wyspie wraz z żoną i kilkoma członkami załogi po tym, jak jego statek „Stirling Castle” rozbił się na pobliskiej rafie koralowej[2]. Fraser zmarł na wyspie po tym, jak został przebity włócznią przez jednego z członków grupy Aborygenów, do której dołączyli rozbitkowie[2]. Inne źródła podają[5][4], że nazwa wyspy upamiętnia żonę kapitana – Elize Fraser, która przeżyła i została uratowana[4]. Nazwy Fraser Island po raz pierwszy użył w 1842 roku Henry Stuart Russell (1818–1889)[2]. W 2011 roku przyjęto również dwie alternatywne nazwy aborygeńskie – K'gari (pol. „raj”) i Gari[2][6]. Polski Komitet ds. UNESCO podaje nazwę Wyspa Fraser[7], która nie jest zgodna z nazwą ustaloną przez Komisję Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej[1]. GeografiaPołożenie i powierzchniaWielka Wyspa Piaszczysta leży na Oceanie Spokojnym u południowo-wschodnich wybrzeży Queensland – stanu w północno-wschodniej części Australii[4][8]. Od kontynentu oddziela ją Hervey Bay i Great Sandy Strait[4]. Wyspa zajmuje powierzchnię 1653 km²[8] – ma ok. 120 km długości i 25 km szerokości – jest największą wyspą piaskową na świecie[4]. Budowa geologiczna i rzeźba terenuWyspa zbudowana jest z piasku naniesionego przez fale oceaniczne[8]. Zanim podniósł się poziom wód mórz i oceanów ok. 6 tys. lat temu, obszar obecnej wyspy był częścią systemu wydm uformowanego przez pasaty[8]. Najstarsze warstwy piasku odkryte na wyspie liczą 700 tys. lat[8]. Piaszczyste wzgórza wznoszą się na wysokość 250 m n.p.m.[4] Pokłady piasku sięgają głębokości 30–60 m poniżej poziomu morza[9]. WodyNa wyspie znajdują się liczne jeziora, które są ubogie w substancje odżywcze i charakteryzują się wysokim stopniem kwasowości wód[5]. Jest tu m.in. 40 jezior wydmowych (ang. perched dune lake)[4]. W jeziorach żyją zwierzęta przystosowane do wysokiej kwasowości wód, m.in. żaby Crinia tinnula czy żółwie bokoszyjne Emydura macquarii nigra[5]. Jeziora są popularnym celem do rekreacji[5]. Flora i faunaFlora wyspy zbliżona jest do szaty roślinnej kontynentu, od którego wyspa została oddzielona ok. 6 tys. lat temu[5]. Wyróżnia się tu siedem różnych formacji roślinnych – lasy deszczowe, Lasy eukaliptusowe, lasy złożone z banksji (Banksia aemula), lasy melaleukowe, zarośla nabrzeżne, lasy żywiczlinowe i lasy namorzynowe[5]. Do gatunków zagrożonych występujących na wyspie zalicza się m.in. Cryptocarya foetida i Acacia baueri[5]. Na wyspie odnotowano występowanie 350 gatunków ptaków, w tym gatunki rzadkie takie jak pezoporus i rdzawostrząb jasnoskrzydły[5]. Wśród ssaków zaobserwowano 48 gatunków, m.in. oposy, kangury, nietoperze, zające, gryzonie oraz psy dingo[5]. Na wyspie żyje także po kilka gatunków żółwi, węży i jaszczurek, w tym jaszczurka endemiczna Coggeria naufragus[5]. Bogata fauna bezkręgowców nie została jeszcze dostatecznie zbadana[5]. Stwierdzono jednak występowanie tu 245 gatunków mrówek[5]. DemografiaWyspa pozostaje zamieszkana, jednak liczba jej mieszkańców stale spada – podczas gdy w 2006 roku na wyspie mieszkało 116 osób[10], to w 2021 roku jedynie 67 osób[11]. HistoriaPrzez wieki wyspa pozostawała zamieszkana przez Aborygenów[5], których obecność została stwierdzona od przynajmniej 5 tys. lat[4]. Przypuszcza się, że Aborygeni przybyli tu 40 tys. lat temu[9]. W 1770 roku została dostrzeżona przez kapitana Jamesa Cooka (1728–1779), który wziął ją za przylądek[4]. Pierwszym Europejczykiem na wyspie był angielski podróżnik Matthew Flinders (1774–1814), który wylądował tu w 1802 roku[4]. W latach 40. XIX w. na wyspę zaczęli przybywać europejscy osadnicy, którzy przywieźli konie, owce i bydło[5]. W 1860 roku utworzono tu rezerwat Aborygenów, który zamknięto w 1909 roku, po tym jak wysiedlono wszystkich rdzennych mieszkańców wyspy[4][a]. W latach 1863–1992 prowadzono pozyskiwanie drewna sosnowego[5]. Do 1977 roku wydobywano tu również piasek[4]. Wyspa pozostawała także atrakcyjnym celem turystycznym[5]. Ochrona przyrodyW 1908 roku środkowa część wyspy została objęta ochroną, a do 1925 roku prawie cała wyspa stanowiła las państwowy[9]. W 1971 roku na ok. jednej czwartej jej powierzchni ustanowiono park narodowy[4]. W 1976 roku na północy wyspy utworzono Park Narodowy Wielkiej Wyspy Piaszczystej (ang. Great Sandy National Park)[4]. W 1992 roku cała wyspa została wpisana na listę światowego dziedzictwa UNESCO[4]. Wyspa, obszary Cooloola na terenie Parku Narodowego Wielkiej Wyspy Piaszczystej oraz przylądek Inskip Point są ostoją ptaków IBA z uwagi na obecność dużej populacji przepiórnika czarnopierśnego[12]. Uwagi
Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
