Wielki człowiek do małych interesów

Wielki człowiek do małych interesów

Strona wydania z 1880
Autor	Aleksander Fredro
Typ utworu	komedia
Data powstania	1852–1854(?)
Wydanie oryginalne
Język	polski
Data wydania	1880
Multimedia w Wikimedia Commons
Teksty w Wikiźródłach

Wielki człowiek do małych interesów. Komedia w pięciu aktach – pięcioaktowa komedia Aleksandra Fredry. Prapremiera odbyła się 11 stycznia 1877^[1][2].

Dokładny czas powstania utworu nie jest znany^[3]. Został napisany prawdopodobnie podczas procesu politycznego przeciw Fredrze o zdradę stanu, jaki miał miejsce w latach 1852–1854, i był to jeden z pierwszych utworów scenicznych napisanych przez Fredrę po kilkunastoletniej przerwie^[4]. Sam autor zaplanował umieszczenie jej na początku VI tomu jego dzieł, mających ukazać się pośmiertnie^[4]. Po śmierci autora sztuka została znaleziona w jego zbiorach i przeznaczona do wystawienia, zaś prapremiera odbyła się 11 stycznia 1877 we Lwowie, 26 stycznia w Warszawie oraz 30 stycznia w Krakowie^[5]. Drukiem ukazała się w 1880 w tomie VII zbiorowego wydania dzieł (s. 1–129)^[5]. Tytuł utworu został prawdopodobnie zaczerpnięty z komedio-opery Maksymiliana Vidala, wydanej w Warszawie w 1835, aczkolwiek treść obu utworów jest zupełnie różna^[6].

Tytułowym bohaterem jest galicyjski szlachcic Ambroży Jenialkiewicz, który sam siebie uważa człowieka niezwykle zaradnego, operatywnego i gotowego przeprowadzić z sukcesem nawet najtrudniejsze przedsięwzięcie. W rzeczywistości efekty jego działań przynoszą opłakane skutki, np. z entuzjazmem czyta o wszelkich rolniczych nowinkach, jednak zamiast chowem bydła interesuje się bardziej pochodzeniem białych i czarnych niedźwiedzi, co prowadzi oczywiście do strat^[7][8][9]. Nazwisko tytułowego bohatera jest nazwiskiem znaczącym utworzonym od przymiotnika jenialny (arch. genialny) odpowiednio do opinii, jaką bohater miał o sobie samym^[8][10][2].

Ambroży Jenialkiewicz postanawia pomóc swemu protegowanemu – Dolskiemu w uzyskaniu funkcji dyrektora Towarzystwa Kredytowego. Efekt jego pomocy jest oczywiście odwrotny, a posadę otrzymuje ostatecznie Leon – bratanek Jenialkiewicza. Pomyślne zakończenie ma natomiast intryga miłosna: Dolski może poślubić ukochaną Anielę^[7][8].

W 1954 r. w Teatrze Polskiego Radia wyemitowano spektakl Wielki człowiek do małych interesów w adaptacji i reżyserii Jerzego Leszczyńskiego^[11].

• Wielki człowiek do małych interesów (1963, reż. Marta Wiercińska)^[12][13]
• Wielki człowiek do małych interesów (1975, reż. Krystyna Meissner)^[14][15]
• Wielki człowiek do małych interesów (1983, reż. Barbara Jaklicz)^[16][17]
• Wielki człowiek do małych interesów (1997, reż. Wojciech Nowak)^[18][19]

W roli Ambrożego Jenialkiewicza wystąpili m.in.: Tadeusz Bartosik, Saturnin Butkiewicz, Marian Cebulski, Józef Chrobak, Julian Dobrzański, Gustaw Fiszer, Aleksander Fogiel, Tadeusz Frenkiel, Józef Fryźlewicz, Stanisław Jaszkowski, Zygmunt Józefczak, Emil Karewicz, Edmund Kupiecki, Zenon Laurentowski, Jerzy Leszczyński, Ferdynand Matysik, Jerzy Miedziński, Jan Nowicki, Bronisław Pawlik, Bolesław Rosłan, Ludwik Ruszkowski, Jarosław Skulski, Zdzisław Suknarowski, Władysław Walter, Tadeusz Wieczorek, Czesław Wołłejko, Aleksander Zelwerowicz i Alojzy Gonzaga Jazon Żółkowski.

• 
  Afisz (1880)
• 
  Afisz (1896)
• 
  Afisz teatralny (1921)

• Stanisław Pigoń: Komentarz. W: Aleksander Fredro: Komedie. Seria pierwsza VII. T. 7. Warszawa: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1958, s. 363–457, seria: Pisma wszystkie.

• Wielki człowiek do małych interesów, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (sztuki) [dostęp 2023-08-20] .