|
Witold Dzierżykraj-Morawski
 Witold Józef Dzierżykraj-Morawski herbu Nałęcz, ps. „Wallenrod” (ur. 27 marca 1895 w Oporowie w Wielkopolsce, zm. 9 listopada[1] 1944 w Mauthausen[2]) – pułkownik dyplomowany kawalerii Wojska Polskiego, mianowany pośmiertnie przez Naczelnego Wodza Polskich Sił Zbrojnych generałem brygady. ŻyciorysUrodził się w rodzinie ziemiańskiej Ignacego i Julietty z Łubieńskich[3]. Rozpoczął studia na UJ, ale w trakcie pierwszego roku został powołany do wojska. Po wybuchu I wojny światowej w armii niemieckiej[2], w której został oficerem kawalerii i służył w pułku huzarów gwardii pruskiej w stopniu podporucznika[1]. W grudniu 1918 uczestniczył w powstaniu wielkopolskim[2]. Przeszedł w styczniu 1919 do służby w Wojsku Polskim[1], 25 stycznia 1919 przydzielony został do 1 pułku ułanów Wielkopolskich[4]. Zweryfikowany w stopniu rotmistrza ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919[1][2]. W wojnie z bolszewikami wziął udział jako szef sztabu VII Brygady Jazdy. 2 stycznia 1920 rozpoczął studia w Wojennej Szkole Sztabu Generalnego[2]. W połowie kwietnia 1920 skierowany został na front celem odbycia praktyki sztabowej[2]. W okresie od stycznia do września 1921 kontynuował naukę w WSWoj. Po ukończeniu nauki otrzymał tytuł oficera Sztabu Generalnego i przydział do Inspektoratu Armii Nr 2 na stanowisko I referenta[5], a następnie został wykładowcą w Centralnej Szkole Kawalerii w Grudziądzu[1]. Awansował do stopnia majora 1 lipca 1923[2] i do końca 1926 pełnił funkcję attaché wojskowego w Bukareszcie[1][2]. Po powrocie do Polski został dowódcą 1 szwadronu w 17 pułku ułanów Wielkopolskich im. Króla Bolesława Chrobrego w Lesznie. W 1928 otrzymał przydział do Oddziału III Sztabu Generalnego jako kierownik referatu, a następnie był attaché wojskowym w Berlinie do 1932[1][2]. Awansował do stopnia podpułkownika w styczniu 1929[1][6]. W 1930 zajmował stanowisko kwatermistrza w 21 pułk ułanów[6]. Od stycznia 1931 przeniesiony do KOP, gdzie zajmował stanowisko inspektora Południowej Grupy Szwadronów[6]. Od kwietnia 1932[1] do 1937 był dowódcą 25 pułku ułanów Wielkopolskich[6], a następnie oficerem sztabu w Inspektoracie Armii we Lwowie[6]. 26 stycznia 1935 roku został awansowany do stopnia pułkownika ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1935 roku i 1. lokatą w korpusie oficerów kawalerii[7]. Brał udział w wojnie obronnej 1939 jako szef sztabu Armii „Karpaty” i Armii „Małopolska”. Dostał się do niewoli niemieckiej, do końca życia przebywał w obozach jenieckich: VII C Laufen, XI B Braunschweig, II C Woldenberg, II B Arnswalde i II D Gross Born[8][6]. W tym ostatnim obozie, mimo że najwyższym stopniem polskim oficerem był gen. Kmicic-Skrzyński, pełnił funkcję starszego obozu i jednocześnie konspiracyjnego komendanta. Od listopada 1939 działał w organizacjach podziemnych oflagów pod pseudonimem „Dzierżykraj”[1][6]. Po przejściu do Gross Born związał się z organizacją Odra, która skupiała polskich jeńców wojennych oraz cywilnych robotników przymusowych na obszarze całego Pomorza. Za tę działalność został aresztowany przez Niemców we wrześniu 1944 i osadzony w obozie koncentracyjnym Mauthausen, gdzie został rozstrzelany[6]. Naczelny Wódz generał broni Władysław Anders awansował go pośmiertnie na generała brygady ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1964 roku w korpusie generałów[9][6]. Ordery i odznaczenia
Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||
