Zachariasz Retor

Zachariasz Retor

Data i miejsce urodzenia	V wiek Gaza
Data śmierci	przed 553
Język	grecki
Dziedzina sztuki	filozof, teolog, retor, historyk
Ważne dzieła
Ammonios Historia Kościoła
Multimedia w Wikimedia Commons

Zachariasz Retor także Zachariasz z Gazy lub Zachariasz Scholastyk^[a] (zm. przed 553) – bizantyński pisarz, teolog, filozof, prawnik, historyk i retor.

Zachariasz urodził się około połowy V wieku w Gazie. Był uczniem Piotra z Iberii, pomiędzy 485 a 487 rokiem studiował filozofię w Aleksandrii, u neoplatonika Amoniusza syna Hermiasza^[1][2]. Wykonywał praktykę adwokacką w Konstantynopolu lub w Berytos (stąd przydomek „Scholastyk”). Początkowo monofizyta, nawrócił się na ortodoksję. Został biskupem Mityleny na Lesbos. Wziął udział w soborze konstantynopolitańskim zwołanym przeciw monofizytom w 536 roku. Musiał umrzeć przed 553 rokiem skoro na soborze z 553 roku, jako biskup Mityleny, wymieniony jest Palladiusz^[1][3].

Zachariasz jest autorem biografii swego mistrza Piotra z Iberii i pustelnika Izajasza, a także zachowanego w języku syryjskim Żywota Sewera z Antiochii. Jest współautorem syryjskiej Historii świata doprowadzonej do roku 568/569. Spod jego pióra wyszły księgi od 3. do 6. dotyczące historii Kościoła w latach 450-490. Napisał je na życzenie urzędnika cesarskiego Eupraksiosa, który prosił go o poinformowanie o losach Kościoła od soboru chalcedońskiego. Wedle świadectwa Ewagriusza Scholastyka, wielokrotnie wyraża się w nim przychylnie o nestorianach. Z jego pisma Przeciw manichejczykom zachował się jedynie duży fragment^[1].

W całości natomiast zachował się jego dialog Ammonios, w którym w formie rozmowy roztrząsa zagadnienie stworzoności świata^[1], w dyspucie toczonej w kościele w Berytos pomiędzy Scholastykiem a Amoniuszem. Po śmierci Amoniusza Zachariasz zrewidował tekst dialogu dodając ekskurs w formie rozmowy z filozofem i medykiem Gesjuszem. Dialog mający formę platońską nie może być traktowany jako zapis historycznej rozmowy. Zachariasz obszernie cytuje w niej Platona i sofistów, a po argumenty sięga głównie do Teofrasta Eneasza z Gazy, Amoniuszowi raczej nieznanego. Zachariasz przedstawia szkołę Amoniusza jako miejsce walki pomiędzy chrześcijaństwem a pogaństwem. Z tej walki w dialogu Zachariasza zwycięsko wychodzi chrześcijaństwo, Amoniusz milknie zawstydzony^[2].

• A.H. Armstrong (red.): The Cambridge History of Late Greek and Early Medieval Philosophy. Cambridge: Cambridge University Press, 2008. ISBN 978-0-521-04054-9.
• DavidD. Blank DavidD., Ammonius, Edward N.E.N. Zalta (red.), [w:] Stanford Encyclopedia of Philosophy, Winter 2017 Edition, Metaphysics Research Lab, Stanford University, 10 listopada 2017, ISSN 1095-5054 [dostęp 2018-01-30] [zarchiwizowane z adresu 2017-12-21]  (ang.).???
• Étienne Gilson: Historia filozofii chrześcijańskiej w wiekach średnich. Warszawa: Wydawnictwo Pax, 1987.
• A.P.A.P. Knöpfler A.P.A.P., Zachariasz z Mityleny, [w:] Encyklopedja kościelna, podług teologicznej encyklopedji Wetzera i Weltego, z licznemi jej dopełnieniami, t. XXXII, K. Miecznikowski, Płock 1913 [dostęp 2013-12-05] .???
• Tadeusz Sinko: Zarys historii literatury greckiej. T. 2. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1959.
• Tadeusz Sinko: Literatura grecka. T. 3 Cz. 1, Literatura grecka za cesarstwa rzymskiego (wiek I–III n.e.). Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1951.