Zasady norymberskie

Zasady norymberskie (ang. The Nuremberg Principles), sformułowane w statucie Międzynarodowego Trybunału Wojskowego w Norymberdze (1945), zatwierdzone rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 3(I) z 13 lutego 1946^[1] oraz nr 95(I) z 11 grudnia 1946 roku^[2], stanowią podstawę odpowiedzialności karnej jednostek w prawie międzynarodowym.

Wyróżniamy 6 głównych zasad:

• prawo międzynarodowe może penalizować czyny nieścigane w prawie wewnętrznym poszczególnych państw
• prawo międzynarodowe może bezpośrednio nakładać obowiązki na jednostki
• pełnione funkcje państwowe nie zwalniają od odpowiedzialności przed międzynarodowymi sądami karnymi
• działania na rozkaz nie stanowi czynnika zwalniającego z odpowiedzialności za popełnione czyny
• katalog zbrodni podlegających ściganiu zostanie ustalony aktami prawa międzynarodowego (pierwszy taki katalog znajdujemy już w statucie MTW)
• jednostki mogą ponosić odpowiedzialność za te zbrodnie z mocy samego prawa międzynarodowego

Zasady te (takie jak zakaz brutalnego traktowania jeńców i ludności cywilnej; rabunku czy dokonywania zniszczeń nie usprawiedliwionych koniecznością wojenną) formułowano wzorując się na normach konwencji genewskich i haskich od dawna akceptowanych przez większość państw (w tym Niemcy)^[3].

21 listopada 1947 Komisja Prawa Międzynarodowego otrzymała od Zgromadzenia Ogólnego polecenie ułożenia projektu Międzynarodowego Kodeksu Karnego wzorowanego na Zasadach Norymberskich^[4].

Projekt w ostatecznej wersji omawiał w art. 1 przestępstwa przeciwko pokojowi i bezpieczeństwu ludzkości^[5]. Był oparty na wspomnianych Zasadach oraz na Konwencji z 1948 r.^[6] a w sprawie przestępstw przeciw pokojowi na Konwencji z 1933 r.^[7] z uzupełnieniami^[8].

Przedstawiony w Zgromadzeniu został 4 grudnia 1954 odłożony^[9] do czasu zdefiniowania agresji (co nastąpiło 14 grudnia 1974)^[10], następnie sprawa została ponownie odłożona. Dopiero w latach 90 wznowiono działania, w wyniku których powstał oparty na Zasadach Norymberskich Międzynarodowy Trybunał Karny^[11].

• Konwencja o niestosowaniu przedawnienia wobec zbrodni wojennych i zbrodni przeciw ludzkości przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Organizacji Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku dnia 26 listopada 1968 roku, (DzU z 1970, nr 26, poz. 208)