Zygmunt Chmielewski (aktor)

Zygmunt Chmielewski

Zygmunt Chmielewski, ok. 1935
Data i miejsce urodzenia	16 maja 1894 Odessa, Imperium Rosyjskie
Data i miejsce śmierci	26 maja 1978 Warszawa, Polska
Zawód	aktor, reżyser teatralny, pedagog
Współmałżonek	Stanisława Perzanowska
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Zygmunt Chmielewski (ur. 4 maja^?/16 maja 1894 w Odessie, zm. 26 maja 1978 w Warszawie) – polski aktor teatralny i filmowy, reżyser teatralny i pedagog.

Urodził się w rodzinie Franciszka, magazyniera, i Wiktorii z Lewandowskich. W rodzinnej Odessie ukończył gimnazjum i szkołę handlową, równocześnie biorąc prywatne lekcje gry scenicznej. Tutaj też stawiał swoje pierwsze kroki na scenie, najpierw w rosyjskim Teatrze Farsy (1912–1914), a następnie w teatrze polskim (1914–1916).

W 1918 wraz z dywizją gen. Lucjana Żeligowskiego przywędrował z Rosji do Polski. 29 listopada 1919 zadebiutował na deskach Teatru Reduta w Warszawie rolą Oficera w spektaklu Ponad śnieg bielszym się stanę Stefana Żeromskiego.

Występował przede wszystkim na scenach stołecznych: Teatru Reduta (1919–1929), Teatru Ateneum (1930–1933 i 1937–1939), Teatru Nowego (1947–1949), Teatru Narodowego (1949–1953) i Teatru Polskiego (1953–1968). Można go było oglądać także na deskach teatrów Krakowa, Wilna i Łodzi. Od 1929 zajmował się też reżyserią teatralną.

W filmie debiutował w roku 1921 i większość swoich ról filmowych zagrał w okresie dwudziestolecia międzywojennego. W latach 1955–1958 wykładał w Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej w Warszawie. Był członkiem Zarządu ZASP-u (1933–1934 i 1947). 1 września 1968 przeszedł na emeryturę.

Występował również w Teatrze Telewizji, m.in. w spektaklach: Chirurgia Antona Czechowa w reż. Estery Wodnarowej (1954), Zastępca, Pan Lunot Guy de Maupassanta w reż. Marka Tadeusza Nowakowskiego (1957), Bunt aniołów Anatole’a France’a w reż. Jana Kulmy (1960) oraz w Annie Kareninie Lwa Tołstoja w reż. Adama Hanuszkiewicza (1961) i w przedstawieniu Stranitzky i bohater narodowy Friedricha Dürrenmatta w reż. Zygmunta Hübnera jako red. Grzmot (1962).

Od 30 grudnia 1920 jego żoną była aktorka Stanisława Perzanowska, znana m.in. z roli Heleny Matysiakowej w radiowej powieści Matysiakowie.

Zmarł 26 maja 1978 w Warszawie, pochowany 30 maja 1978 na cmentarzu Bródnowskim (kwatera 37B-III-23)^[1].

• Cud nad Wisłą (1921)
• Cyganka Aza (1926) – Aprasz, wódz Cyganów
• Szlakiem hańby (1929) – marynarz w tawernie
• Janko Muzykant (1930) – właściciel knajpy „Krzaczki”
• Księżna Łowicka (1932)
• Jego ekscelencja subiekt (1933) – Zygmunt Kracht, kandydat na męża Ani
• Pod Twoją obronę (1933) – szef obcego wywiadu
• Przybłęda (1933) – wójt
• Romeo i Julcia (1933) – Walery Łypko, klient biura „Romeo i Julcia”
• Szpieg w masce (1933)
• Córka generała Pankratowa (1934) – komendant Cytadeli
• Czy Lucyna to dziewczyna? (1934) – prezes Paweł Bortnowski, ojciec Lucyny
• Przebudzenie (1934)
• Barbara Radziwiłłówna (1936) – Mikołaj Radziwiłł „Czarny”
• Jego wielka miłość (1936) – dyrektor teatru
• Pan Twardowski (1936) – poseł z Moskwy
• Róża (1936)
• Tajemnica panny Brinx (1936) – Wilczyński
• Trędowata (1936) – hrabia Barski
• Wierna rzeka (1936) – karczmarz
• Ordynat Michorowski (1937) – hrabia Barski
• Skłamałam (1937) – prezes
• Doktór Murek (1939)
• Nad Niemnem (1939)
• Ja tu rządzę (1939/1941) – prezes Bonifacy Żurek-Żurkowski, ojciec Kici
• Przez łzy do szczęścia (1939/1941) – impresario Leny
• Ostatni etap (1947) – dostojnik gestapo towarzyszący międzynarodowej komisji
• Niedaleko Warszawy (1954) – pułkownik Hopkins, szef Boguckiego
• Nikodem Dyzma (1956) – prezes Artur Rakowiecki
• Szkice węglem (1956) – naczelnik powiatu
• Kapelusz pana Anatola (1957) – Jan Wolski, dyrektor zakładu ubezpieczeń
• Zadzwońcie do mojej żony (1958) – Rybkowski, pasażer w pociągu
• Cafe pod Minogą (1959) – niemiecki generał
• Inspekcja pana Anatola (1959) – Jan Wolski, dyrektor zakładu ubezpieczeń
• Walet pikowy (1960) – Popescu
• Kryptonim Nektar (1963) – redaktor naczelny „Echa Warszawy”

• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski (11 lipca 1955)^[2]
• Złoty Krzyż Zasługi (23 czerwca 1927)^[3]
• Medal 10-lecia Polski Ludowej (19 stycznia 1955)^[4]

• Jego nazwisko widnieje na tablicy upamiętniającej artystów zasłużonych dla kultury polskiej, umieszczonej w 2020 roku na budynku przy ul. Odolańskiej 20 w Warszawie, w którym mieszkał razem z żoną Stanisławą Perzanowską^[5].

• Zygmunt Chmielewski w bazie IMDb (ang.)
• Zygmunt Chmielewski w bazie Filmweb
• Zygmunt Chmielewski w bazie filmpolski.pl
• Zygmunt Chmielewski, [w:] Encyklopedia teatru polskiego (osoby) [dostęp 2021-04-09] .
• Zygmunt Chmielewski na zdjęciach w bazie Filmoteki Narodowej „Fototeka”
• Zygmunt Chmielewski na zdjęciach w bibliotece Polona