Stu finòminu (p'asempiu: l'usu di "puortu" mmeci di "portu" o l'usu di "nuastru" mmeci di "nostru") veni chiamatu macari metafunèsi dâ «O» timàtica.
Diffusioni dâ dittungazzioni dâ "o" 'n "uo"
Comu ntô latinu (schola, rota, bonus, ecc.) e comu ntô corsu (bonu, cori, scola, ecc.), lu sicilianu rifiuta spissu stu dittongu dâ "o" (mentri lu talianu l'usa spissu). Li tri àrii siciliani unni s'attrova sta dittungazzioni di la «O» accintata sunnu la parrata di Giurgenti (Sicilia occidintali), la parrata di Enna-Caltanissetta (Sicilia cintrali) e la parrata di Ragusa (Sicilia urientali). E' puru prisenti stu finòminu nta la citati di Palermu (duvutu a la talianizzazzioni mpurtanti) mentri nun è prisenti nta lu restu di la pruvincia palirmitana.
Esempi cu sta dittungazzioni
buonu (bonu)
prupuonu (pruponu)
puocu (pocu)
si puonu (si ponu, si ponnu)
truovu (trovu)
uora uora (ora ora)
uò jautrhi cosi (o àutri cosi)
uò shiuri (o ciuri)
vuogghiu (vogghiu)
uò no? (o no?)
Rifirimenti ca ùsanu sta dittungazzioni
- Vucabbulariu di Piccittu, 1950-1980 (ma sulu p'ammustrati li variazzioni lucali)
Rifirimenti ca nun ùsanu sta dittungazzioni
- Grammàtica di Pitrè, 1870
- Dizziunariu etimològgicu di Giarrizzo, 1989
- Dizziunariu di Luigi La Rocca, 2000
- Grammàtica di Bonner, 2001
- Vucabbulariu di Lucio Zinna - Antares Editrice, 2002
- Vucabbulariu di Camilleri, 1998
Diffusioni dâ dittungazzioni dâ "o" 'n "ua"
Stu finòminu s'attrova nta vari parrati siciliani (comu p'asempiu nta chidda di Vaddilurmu PA).
Asempi cu sta dittungazzioni
cuamu (comu)
nuastru (nostru)
na puacu di (na pocu di)
vuannu (vonnu)
puannu (ponnu)
vuagghiu (vogghiu)
nnuamu (nnomu, nomu)
Rifirimenti ca ùsanu sta dittungazzioni
Rifirimenti ca nun ùsanu sta dittungazzioni
- Grammàtica di Pitrè, 1870
- Dizziunariu etimològgicu di Giarrizzo, 1989
- Dizziunariu di Luigi La Rocca, 2000
- Grammàtica di Bonner, 2001
- Vucabbulariu di Lucio Zinna - Antares Editrice, 2002
- Vucabbulariu di Camilleri, 1998
Ntâ littiratura siciliana
- si p'aviri u me affettu idda m'arrobbi,
- pi l'usu chi nni fai chi pozzu diri;
- ma fatti diri chi nganni sulu a tia,
- pigghiannu soccu lu to cori spreggia.
- Latru gintili, stu furtu t'abbonu,
- puru s'arrobbi a sula cosa chi haiu:
- Ora lu sai zoccu pò fari un omu
- siddu avi la so truppa a ciancu.
- Cui bonu simìna, megghiu arricogghi.
- Forti burrasca pocu dura.
- Comu mi canti ti sonu.
Sicilianu standard usatu ntâ wikipedia
Raccumannamu di nun usari sti dittungazzioni di la «O» accintata.
Fonti usati
