พระยาบริรักษ์ภูธร (แสง ณ นคร)

พระยาบริรักษ์ภูธร (แสง ณ นคร) เป็นเจ้าเมืองไทรบุรีคนที่ 22 และเจ้าเมืองคนแรกของพังงา

พระยาบริรักษ์ภูธร (แสง ณ นคร) เป็นบุตรคนโตของเจ้าพระยานครศรีธรรมราช (น้อย ณ นคร) กับหม่อมช่วย เกิดที่นครศรีธรรมราช เมื่อประมาณ พ.ศ. 2345 ในระยะที่บิดาดำรงตำแหน่งพระบริรักษ์ภูเบศร์ (น้อย) ผู้ช่วยราชการเมืองนครศรีธรรมราช ได้ติดตามรับใช้และฝึกหัดราชการมาตั้งแต่ยังเล็ก หลังจากพระยานครศรีธรรมราช (น้อย) เข้ายึดเมืองไทรบุรีเมื่อ พ.ศ. 2364 ได้รับแต่งตั้งเป็นผู้สำเร็จราชการเมืองไทรบุรีในปีต่อมา จากนั้นได้รับการแต่งตั้งเป็นเจ้าเมืองไทรบุรีคนที่ 22 โดยมีน้องชาย พระยาเสนานุชิต (นุช ณ นคร) รับตำแหน่งปลัดเมืองไทรบุรี ต่อมาในปี พ.ศ. 2369 พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ ตั้งเป็นพระยาไทรบุรี ^[1]

หลังจากบิดาถึงแก่อสัญกรรมในปี พ.ศ. 2382 ก็ได้เข้าเฝ้าในปี พ.ศ. 2383 ก็โปรดเกล้าฯ แต่งตั้งเป็นพระยาบริรักษ์ภูธร (แสง) ผู้สำเร็จราชการเมืองพังงา ซึ่งยกขึ้นเป็นเมืองโท โดยเป็นผู้สำเร็จราชการเมืองพังงาอยู่เป็นเวลานาน 27 ปี ถึงแก่อสัญกรรมที่เมืองพังงา ราว พ.ศ. 2414 เมื่ออายุได้ประมาณ 56 ปี อัฐิของท่านบรรจุอยู่ในเจดีย์อยู่ที่วัดสราภิมุข (วัดสระ) ตำบลถ้ำน้ำผุด อำเภอเมืองพังงา^[2]

พระยาบริรักษ์ภูธร (แสง) มีบุตรชายหญิงทั้งหมด 27 คน เฉพาะผู้ชายที่รับราชการมี 5 คน คือ พระยาบริรักษ์ภูธร (ขำ ณ นคร) ผู้ว่าราชการเมืองพังงาคนต่อมา นายสวัสดิ์ มหาดเล็ก พระเพ็ชร์ภักดีศรีพิชัยสงคราม (พลาย) ปลัดเมืองพังงา นายฤกษ์ มหาดเล็ก และพระสุรินทรภักดี (รุ่ง) ยกกระบัตรเมืองพังงา บุตรสาวที่ถวายตัวรับราชการฝ่ายในมี 2 คน คือ เจ้าจอมมารดายี่สุ่น ในรัชกาลที่ 3 และเจ้าจอมมารดาเป้า ในรัชกาลที่ 4^[3]