ศิขร

ศิขร หรือ ศิขระ (Shikhara; Śikhara) หมายถึงหอสูงในโบสถ์พราหมณ์แบบอินเดียเหนือ และบางครั้งก็พบในเชนสถาน ศิขรในฮินดูจะหมายถึงโครงสร้างหอคอยสูงใหญ่เหนือส่วนในของโบสถ์ที่เรียกว่า ครรภคฤห์ ซึ่งเป็นที่ประดิษฐานองค์เทพฮินดูประจำวัดนั้น ๆ ศิขรมีลักษณะสำคัญคือเป็นโครงสร้างสำคัญและสูงที่สุดของโบสถ์พราหมณ์แบบอินเดียเหนือ ซึ่งต่างกับแบบอินเดียใต้ที่นิยมสร้างหอทางเข้า "โคปุรัม" ให้สูงที่สุด^[1][2] ศิขรมาจากภาษาสันสกฤตแปลว่า "ยอดเขา"

ในอินเดียใต้ โครงสร้างที่เปรียบเปรยได้กับศิขรคือวิมาน ซึ่งในอินเดียใต้ คำว่า "ศิขร" ใช้เรียกโครงสร้างโดมที่ครอบเพื่อตกแต่งวิมานไว้อีกทีหนึ่ง^[3]

ในปัจจุบันมีศิขรเป็นที่พบมากและโดดเด่นอยู่สามศิลปกรรม คือ^[1]

• สถาปัตยกรรมนคร เป็นลักษณะที่พบในอินเดียเหนือ ศิขรแบบนครจะมีลักษณะโค้งสูง ด้านบนประดับด้วยเครื่องตกแต่งลักษณะคล้ายจานที่เรียกว่า "อามลัก"^[4][5]
• สถาปัตยกรรมเวสรร มีอิทธิพลต่อสถาปัตยกรรมอื่น ๆ ได้แก่ โหยสละ และ กรรณาฏกะ มีลักษณะศิขรที่เป็นทรงคล้ายโคน มีการแกะสลักอย่างวิจิตร
• สถาปัตยกรรมทราวิฑ เรียกโครงสร้างนี้ว่า วิมานัม

ในทุกสถาปัตยกรรมทั้งวิมานและศิขรจะสามารถพบ กลัศ คือเครื่องตกแต่งทรหม้อน้ำประดับบนยอดสุด

• Hardy, Adam, Indian Temple Architecture: Form and Transformation : the Karṇāṭa Drāviḍa Tradition, 7th to 13th Centuries, 1995, Abhinav Publications, ISBN 8170173124, 9788170173120, google books
• Harle, J.C., The Art and Architecture of the Indian Subcontinent, 2nd edn. 1994, Yale University Press Pelican History of Art, ISBN 0300062176
• Michell, George (1988), The Hindu Temple: An Introduction to Its Meaning and Forms, University of Chicago Press, ISBN 978-0226532301