เจ้าวรญาณรังษี

เจ้าวรญาณรังษี
เจ้าผู้ครองนครลำปาง
ครองราชย์	16 ตุลาคม พ.ศ. 2399 - 7 มิถุนายน พ.ศ. 2414[1]
รัชสมัย	15 ปี
ก่อนหน้า	พระยาน้อยอินท์
ถัดไป	เจ้าพรหมาภิพงษธาดา
กษัตริย์	พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว พระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว
พระยาอุปราชนครลำปาง
ดำรงพระยศ	ไม่ปรากฏ - 16 ตุลาคม พ.ศ. 2399
ก่อนหน้า	พระยาขัติยะ
ถัดไป	เจ้าอุปราชมหาพรหม
เจ้าหลวง	พระยาน้อยอินท์
พิราลัย	7 มิถุนายน พ.ศ. 2414
ชายา	เจ้าสุวันไล
พระนามเต็ม เจ้าวรญาณรังษี ภักดีราชธรรม์ สุพรรณโสมดไนย โยนกวิไสยประชาธิกร อมรมหาเดชเชษฐกเสนางค์ ลำปางคมหานคราธิปตัย เจ้านครลำปาง
พระบุตร	เจ้าอุปราชไชยแก้ว เจ้าบุรีรัตน์ (น้อยธรรมเสนา) เจ้าสุริยะจางวาง เจ้าหญิงสุยคำ เจ้านรนันทไชยชวลิต เจ้าหญิงคำปลิว เจ้าฟ้าฮ่วน เจ้าหญิงอินทร์ตุ้ม เจ้าราชภาติกวงศ์ (เมืองพรหม) เจ้าหญิงเมืองชื่น
ราชสกุล	ณ ลำปาง
ราชวงศ์	ทิพย์จักร
พระบิดา	พระยาคำโสม
ศาสนา	เถรวาท

เจ้าวรญาณรังษี เจ้าผู้ครองนครลำปาง องค์ที่ 9 ในราชวงศ์ทิพย์จักร เป็นราชบุตรในพระยาคำโสม

เจ้าวรญาณรังษี มีนามเดิมว่าเจ้าญาณรังสี เป็นพระโอรส พระองค์ที่ 5 ของพระเจ้าลครคำโสม ได้เสกสมรสกับเจ้าหญิงสุวันไล (เจ้าหญิงฝาง,เมืองหลวงพระบาง) มีพระโอรส-พระธิดา ได้แก่

1. เจ้าอุปราช (ไชยแก้ว) เจ้าอุปราชนครลำปาง พิราลัยก่อนปี พ.ศ. 2429
2. เจ้าบุรีรัตน์ (น้อยธรรมเสนา) เจ้าบุรีรัตน์นครลำปาง พิราลัยก่อน พ.ศ. 2419
3. เจ้าน้อยคำป้อ
4. เจ้าหญิงสุยคำ มีธิดา คือ
   • เจ้าองค์ทิพย์ (ญ.) มีธิดา คือ
     • เจ้าหญิงบุ
5. เจ้าน้อยทนันท์ไชย ต่อมาขึ้นครองนครลำปางเป็นที่ เจ้านรนันทไชยชวลิต
6. เจ้าหญิงคำปลิ๋ว สมรสกับเจ้าบุรีรัตน์ (บุญเลิศ) เจ้าบุรีรัตน์นครลำปาง โอรสพระยาอุปราชหมูล่า มีโอรสคือ
   • เจ้าราชวงศ์ (แก้วปราบเมรุ ณ ลำปาง) เจ้าราชวงศ์นครลำปาง
   • เจ้าราชบุตร (แก้วปราบเมือง ณ ลำปาง) เจ้าราชบุตรนครลำปาง
7. เจ้าราชบุตรฟ้าฮ่วน (เจ้าน้อยกุลัว หรือเจ้าน้อยกุลวงศ์) สมรสกับเจ้ากาบจันทร์ มีบุตร ธิดา คือ
   • เจ้าหญิงพี้ลี้ มีธิดาคือ
     • เจ้าหญิงบุญหลอม
     • เจ้าหญิงบุญหลวน
   • เจ้าน้อยคำฟุ้ง
   • เจ้าฟ้าขะลึ้ง
   • เจ้าฟ้าขะลั้ง
   • เจ้าน้อยศรีมูล สมรสกับเจ้าแม่หนิ้ว มีบุตร ธิดาคือ
     • เจ้าน้อยศรีหมื่น สมรสกับเจ้าคำปัน มีบุตร ธิดาคือ
       • เจ้าบุญเตี่ยม ณ ลำปาง
       • เจ้าศรีมา ณ ลำปาง
       • เจ้าจำปี ณ ลำปาง
       • เจ้าทองดี ณ ลำปาง
       • เจ้าทองลา ณ ลำปาง
       • เจ้าอุดม ณ ลำปาง
     • เจ้าหญิงบุญหลง (แฝด)
     • เจ้าหญิงบุญหลัน (แฝด)
     • เจ้าน้อยบุญเย็น สมรสกับนางศรีนวล มีบุตร ธิดา คือ
     • เจ้าหนานบุญทรง สมรสกับนางบัวชร มีบุตร ธิดา คือ
       • เจ้าอรัญญา ณ ลำปาง
       • เจ้ากันตพงษ์ ณ ลำปาง
8. เจ้าหญิงอินตุ้ม
9. เจ้าราชภาติกวงศ์ (เมืองพรหม) สมรสกับเจ้าบัวคำ มีบุตร ธิดา คือ
   • เจ้าเกษม (เหมย) สมรสกับนางส้มลิ้ม
   • เจ้าศรีไท
   • เจ้าน้อยขลุย
   • เจ้าหญิงเปี้ย
   • เจ้าหญิงรัตน สมรสกับนายปวน
   • เจ้าน้อยแก้วมูล สมรสกับนางบัวไหล
   • เจ้าคำปัน (ญ.) สมรสกับเจ้าน้อยศรีหมื่น ณ ลำปาง
   • เจ้าคำป้อ (ญ.) สมรสกับนายหมู
10. เจ้าหญิงเมืองชื่น ราชเทวีของเจ้าบุญวาทย์วงษ์มานิต

เจ้าวรญาณรังสี ได้รับราชการจนมีบรรดาศักดิ์เป็นพระยาอุปราชเมืองนครลำปาง เมื่อพระญาน้อยอินท์ถึงพิราลัย พระบาทสมเด็จพระนั่งเกล้าเจ้าอยู่หัวจึงมีตราตั้งให้ท่านว่าราชการเมืองนครลำปาง^[2] ถึงวันพฤหัสบดี แรม 2 ค่ำ เดือน 10 ปีมะโรง (ตรงกับวันที่ 16 ตุลาคม พ.ศ. 2399^[1]) จึงโปรดให้เลื่อนเป็น เจ้าวรญาณรังษี ภักดีราชธรรม์ สุพรรณโสมดไนย โยนกวิไสยประชาธิกร อมรมหาเดชเชษฐกเสนางค์ ลำปางคมหานคราธิปตัย เจ้านครลำปาง^[3]

เจ้าวรญาณรังษีว่าราชการเมืองมาได้ 16 ปี ก็ประชวรจนถึงพิราลัย เมื่อวันเสาร์ แรม 5 ค่ำ เดือน 7 ปีมะแม จ.ศ. 1233^[4] (ตรงกับวันที่ 7 มิถุนายน พ.ศ. 2414^[1])

ในปี พ.ศ. 2400 เจ้าวรญาณรังษี เป็นประธานฝ่ายฆราวาสในการลงฤกษ์ฝังเสาอินทขีล (เสาหลักเมือง) ณ วัดปงสนุก และในปีต่อมาได้สร้างสะพานข้ามแม่น้ำวัง และบูรณะเนินพระธาตุวัดปงสนุก

ในปี พ.ศ. 2406 ได้สร้างสะพานหนองกระทิง และเป็นปีเดียวกันที่เจ้าอุปราช (มหาพรหม) พิราลัย และในปี พ.ศ. 2411 พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัวเสด็จสวรรคต และมีพระราชพิธีบรมราชาภิเษกพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ซึ่งเจ้าวรญาณรังษี เสด็จได้เข้าร่วมพิธีดังกล่าวในฐานะเจ้านครประเทศราช

เชิงอรรถ

บรรณานุกรม

ก่อนหน้า		เจ้าวรญาณรังษี		ถัดไป
พระยาน้อยอินท์		เจ้าผู้ครองนครลำปาง (พ.ศ. 2399 - 2414)		เจ้าพรหมาภิพงษธาดา