เรือนเฝ้าประตู

เรือนเฝ้าประตู (อังกฤษ: gatehouse) เป็นองค์ประกอบส่วนหนึ่งของปราสาท คฤหาสน์มาเนอร์ และคฤหาสน์อื่น ๆ ของยุโรป เดิมเรือนเฝ้าประตูเป็นสิ่งก่อสร้างแบบระบบป้อมปราการ ที่ตั้งอยู่เหนือประตูทางเข้าเมืองหรือปราสาท ในด้านสถาปัตยกรรมเรือนเฝ้าประตูหมายถึงสิ่งก่อสร้างที่อยู่ภายในหรือสร้างติดกับประตูของปราสาท คฤหาสน์มาเนอร์ หรือสิ่งก่อสร้างในประเภทเดียวกันที่มีความสำคัญ

เรือนเฝ้าประตูปรากฏเป็นครั้งแรกในสมัยกลางตอนต้นเมื่อมีความจำเป็นที่จะต้องป้องกันทางเข้าของเมืองหรือปราสาท ต่อมาเรือนเฝ้าประตูก็วิวัฒนาการมาเป็นสิ่งก่อสร้างที่มีโครงสร้างที่สลับซับซ้อนขึ้นที่เต็มไปด้วยระบบการป้องกันหลายชั้นขึ้น เรือนเฝ้าประตูแบบสร้างเสริมมักจะมีระบบการป้องกันอื่น ๆ ที่รวมทั้งสะพานชัก ประตูชัก ช่องซัดอาวุธ ช่องธนู และอาจจะมีช่องสังหารที่ใช้ในการหย่อนสิ่งต่าง ๆ ลงมายังผู้รุกราน ในสมัยกลางตอนปลาย ช่องธนูก็อาจจะแปลงเป็นช่องสำหรับยิงปืน

บางครั้งเรือนเฝ้าประตูก็อาจจะเป็นส่วนหนึ่งของระบบการป้องกันเมืองที่อาจจะใช้ในการป้องกันสะพานข้ามแม่น้ำหรือคูเมืองเช่นเรือนเฝ้าประตูกลางสะพานมอนเนาว์ในมอนมอธในเวลส์ ยอร์กมีเรือนเฝ้าประตูสำคัญสี่เรือนเช่นเรือนที่มิกเคิลเกตบาร์

ภาษาฝรั่งเศสเรียกเรือนเฝ้าประตูว่า logis-porche ที่อาจจะมีขนาดใหญ่และมีโครงสร้างซับซ้อนที่ใช้เป็นทั้งประตูและที่พักอาศัย ถ้ามีขนาดใหญ่มากบางครั้งก็เรียกว่า châtelet หรือ "ปราสาทน้อย"

เมื่อมาถึงสมัยกลางตอนปลาย เรือนเฝ้าประตูในอังกฤษและฝรั่งเศสก็แปลงมาเป็นเรือนขนาดย่อมที่สร้างอย่างสวยงามที่ตั้งอยู่ตรงทางเข้าของคฤหาสน์หรือคฤหาสน์ที่ดินใหญ่ ๆ และกลายมาเป็นสิ่งก่อสร้างอิสระจากกำแพงหรือติดกับคฤหาสน์เพียงการสร้างติดกับกำแพงล้อมรอบคฤหาสน์ เมื่อมาถึงสมัยนี้ ความสำคัญในการเป็นสิ่งก่อสร้างที่ใช้ในการป้องกันข้าศึกก็หมดความสำคัญลงไป และกลายมาเป็นสิ่งก่อสร้างที่สร้างให้กลมกลืนไปกับลักษณะของตัวสิ่งก่อสร้างหลักที่อาจจะมองไม่เห็นจากทางเข้า

บนแผ่นดินใหญ่ยุโรปเรือนเฝ้าประตูจากสมัยกลางยังมีเหลือให้เห็นอยู่เป็นจำนวนมากโดยเฉพาะในฝรั่งเศสและเยอรมนี

• เนื้อหาของบทความนี้มาจาก “สารานุกรมบริตานิคา ฉบับที่ 11” ซึ่งปัจจุบันเป็นสาธารณสมบัติ

• ปราสาท

วิกิมีเดียคอมมอนส์มีสื่อเกี่ยวกับ เรือนเฝ้าประตู