Balkan Paktı (1953)

Balkan Paktı
Dostluk ve İşbirliği Anlaşması
	Balkan Paktı ve NATO devletleri (Türkiye ve Yunanistan hariç)
İmzalanma	28 Şubat 1953
Yer	Ankara
Bitiş	1960
İmzacılar	Yugoslavya; Yunanistan; Türkiye;

Balkan Paktı (resmi adı: Dostluk ve İşbirliği Antlaşması) 28 Şubat 1953'te, Yunanistan, Türkiye ve Yugoslavya Sosyalist Federal Cumhuriyeti arasında imzalanan antlaşma.^[1] Ankara'da imzalanmıştır. Antlaşma, Sovyetler Birliği'nin Balkanlar'daki etkisine karşı bir caydırıcı bir rol oynaması için imzalandığı bildirilmektedir.^[2] Bu antlaşma, üç ülke arasında nihai askeri iş birliğinin yolunu açmıştır. İmzalandığı dönemde Türkiye ve Yunanistan NATO'ya üye ülkeler arasındayken, komünist Yugoslavya NATO'ya üye olmayan bir devletti. Bu sayede Yugoslavya NATO'ya üye olmadan dolaylı bir şekilde kendisini NATO ile ilişkilendirmiştir.

Arka plan

II. Dünya Savaşı'ndan sonra Yugoslavya, SSCB iş birliğini sona erdirerek Soğuk Savaş döneminde Batı Bloku tarafına yanaşmıştır. Sovyetlerin askeri müdahalesinden çekinen Yugoslavya, hızlıca Batı ile politik ve askeri ortaklıklar kurmuştur. Batılı devletler, Yugoslavya'yı kendileriyle iş birliğine gidecek bir ülke olarak görmekte ve onun bağımsızlığını desteklemekteydi. Artan tehlikelere karşı Yugoslavya'yı Batılı ülkeler ile askeri, siyasi ve ekonomik ortaklığa kısmen dahil eden bu antlaşma, Türkiye, Yunanistan ve Yugoslavya arasında 28 Şubat 1953 tarihinde imzalanmıştır. Bu antlaşma Yugoslavya'ya kalkan görevi görmüştür.^[3]

Antlaşma

Balkan Paktı'nı oluşumunu ilgilendiren antlaşmalar; 28 Şubat 1953'te politik antlaşmalarla Ankara'da başlayıp, 9 Ağustos 1954'te Bled'te imzalanan askeri antlaşmalarla devam etmiştir.^[3] Bu antlaşma;^[4] uluslararası anlaşmazlıkları güç kullanmadan çözmek, saldırı durumunda askeri destek vermek ve imzacı ülkelerin savunma kapasitelerini geliştirmek gibi 14 ana maddeden oluşuyordu. 20 yıl boyunca, pakta üye ülkelerin temsilcilerinin yılda iki kere toplantı yapmaları kararlaştırılmıştır.^[4]

Etkiler

İmzacılar:

Stefanopoulos,

Köprülü ve

Popović

Oluşumun hemen ardından 5 Mart 1953 tarihinde Joseph Stalin öldü. Nikita Kruşçev liderliğindeki yeni Sovyet hükûmetinin Yugoslavya'ya yönelik eleştirilerini gevşetmeye başlaması ile birlikte Yugoslav komünist liderliği, uluslararası ilişkilerde batı ülkeleriyle açık işbirliğinden vazgeçmeye ve tarafsızlık politikası izmeye başladı.^[5] 1954 yılında Kıbrıs meselesinin ortaya çıkması ile beraber, Türkiye ile Yunanistan arasındaki ilişkiler bozulmuştu. Ayrıca Türkiye'de yaşanan 6-7 Eylül Olayları sonrası Yunanistan, Türkiye ile Balkan Paktı çerçevesinde işbirliği yapmayacağını açıklamıştır.^[6]

1956 Macar Devrimi'nin ardından Tito, ittifakı yeniden canlandırmaya yönelik adımlar atmaya çalıştı, ancak Kıbrıs sorunu nedeniyle Tito'nun Türkiye ve Yunanistan arasında arabuluculuk girişimi başarısız oldu.

Balkan Paktı, Yugoslavya'yı Batı savunma sistemine dahil etti ve ülkenin güvenliğini güçlendirdi. Aynı zamanda Tito ve Yugoslavya Komünistler Birliği için sorunlar yarattı ve Yugoslavya ile Yunanistan'ı yakınlaştırdı. İttifak, uluslararası ve ideolojik çatışmaları dolaylı olarak artırdı.^{[kaynak belirtilmeli]}

Feshedilmesi

1960 yılında, Yugoslavya dışişleri bakanı ve Yunanistan dışişleri bakanının feshiyle Balkan Paktı resmen dağılmıştır.^[7]

Kaynakça

^ 28 Şubat 1953 tarihli Antlaşma metni: http://avalon.law.yale.edu/20th_century/eu001.asp 6 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
^ "Türk Basınında İkinci Balkan Antantı" (PDF). Cüneyt Göreci. 7 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
^ ^a ^b Terzic, Milan. "Yugoslavia and the Balkan Pact 1953/1954". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2016.
^ ^a ^b 9 Ağustos 1954 tarihli Antlaşma metni. "Treaty of Alliance, Political Cooperation, and Mutual Assistance Between the Turkish Republic, the Kingdom of Greece, and the Federal People's Republic of Yugoslavia (Balkan Pact), August 9, 1954". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2016.
^ "İki Savaş Arası Dönemde Türkiye'nin Balkan Ülkeleri ile Münasebetleri". Yusuf Sarınay. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.
^ "Balkan Paktı - 1953". Tarihi Olaylar. 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020.
^ Sander, Oral,. Balkan gelişmeleri ve Türkiye : 1945-1965. İmge'de 1. Baskı. Kızılay, Ankara. ISBN 978-975-533-864-4. OCLC 1056711089.

[1] 28 Şubat 1953 tarihli Antlaşma metni: http://avalon.law.yale.edu/20th_century/eu001.asp 6 Mayıs 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

[2] "Türk Basınında İkinci Balkan Antantı" (PDF). Cüneyt Göreci. 7 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).

[Balkan-3] Terzic, Milan. "Yugoslavia and the Balkan Pact 1953/1954". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2016.

[Balkan1-4] 9 Ağustos 1954 tarihli Antlaşma metni. "Treaty of Alliance, Political Cooperation, and Mutual Assistance Between the Turkish Republic, the Kingdom of Greece, and the Federal People's Republic of Yugoslavia (Balkan Pact), August 9, 1954". 3 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 16 Mart 2016.

[5] "İki Savaş Arası Dönemde Türkiye'nin Balkan Ülkeleri ile Münasebetleri". Yusuf Sarınay. 25 Mart 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi.

[6] "Balkan Paktı - 1953". Tarihi Olaylar. 7 Nisan 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 7 Ekim 2020.

[7] Sander, Oral,. Balkan gelişmeleri ve Türkiye : 1945-1965. İmge'de 1. Baskı. Kızılay, Ankara. ISBN 978-975-533-864-4. OCLC 1056711089.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]