2014 yılında, UNESCO İnsanlığın Somut Olmayan Kültürel Mirasının Temsili Listesi'ne "Lavaş, Ermenistan'da geleneksel ekmeğin kültür ifadesi olarak hazırlanması, anlamı ve ortaya çıkışı" yazıldı.[7] 2016 yılında Azerbaycan, İran, Kazakistan, Kırgızistan ve Türkiye topluluklarında yassı ekmek (lavaş, katyrma, jupka veya yufka) yapımı ve paylaşımı da listeye alındı.[8] Lavaş, yufkaya benzer, ancak Türk mutfağında lavaş mayalı hamurla hazırlanırken yufka genel olarak mayasızdır.[9]
Gil Marks, lavaş tarihinin izini, terakota ızgaralarda ince yassı ekmek pişirmenin ilk yeniliğine kadar takip ediyor. En eski ekmek çeşitleri, kek olarak ya ısıtılmış kayalarda ya da közde pişirilirdi, ancak döküm tava kullanılmaya başlandığında, İncil'de tarif edilen ekmek rakığı gibi, ekmeklerin tamamen yanmadan pişmesi için daha ince hale getirilmesi gerekiyordu. Erken fırınların yeniliği ile daha kalın somunlar mümkün oldu.[3]
Hazırlanışı
Ermenistan'ın Erivan kentinde küçük bir restoranda lavaş yapan iki kadın
Lavaş un, su, maya, şeker ve tuz ile yapılır. Mayasız ve şekersiz olarak da yapılabilir.[20] Kızarmış susam ve/veya haşhaş tohumları bazen pişirmeden önce serpilir. Geleneksel olarak hamur düz bir şekilde açılır ve bir tandırın sıcak duvarlarına koyulur, ancak modern tarifler bir wok veya tavada pişirmeye uyarlanabilir.
Kullanımı
Tazeyken oldukça esnek olan lavaş çabuk kurur, kırılgan ve sert hale gelir. Dürüm sandviçleri yaparken yumuşak formu kullanmak daha kolaydır.
Ermeni köylerinde, kurumuş lavaş daha sonra kullanılmak üzere üst üste dizilir ve ekmeğe yeniden su verme zamanı geldiğinde, tekrar yumuşaması için üzerine su serpilir. Kurutulmuş ekmek kelle paçaya ayrılırken, taze lavaş Ermeni yemeği horovatları sarmak ve otlar ve peynirle başka dürümler yapmak için kullanılır.
İran, Türkiye ve bazı Ortadoğu ülkelerinde tantuni gibi dürümler yapmak için kebaplarda olduğu gibi lavaş kullanılır. Kuru haliyle, artık lavaş İran'da su, tereyağı veya peynirle rehidre edildikten sonra hızlı yemekler yapmak için kullanılır.
Azerbaycan'ınSabirabad ilçesinde bir düğünden sonra gelin yeni evine geldiğinde, kayınvalidesi omzuna lavaş koyar ve "Gelin servet evine gel, ayağın uğurlu olsun" der.[23]Novxanı yerleşiminde, bir cenazeden sonra, insanların bazen lavaşa sarılmış helvadan oluşan kyulçya hazırlaması adettendir.[24]
Kurutulmuş lavaş, uzun süre (neredeyse bir yıl) saklanabilir ve mayalı ekmek yerine kullanılır. Bu, Ermeni Apostolik Kilisesi'ninEfkaristiya geleneklerinde gerçekleşir.
Sanatta
Lavaş pişiren kadınlar, Ermeni ressamlara ilham veren ortak bir temadır. Ünlü Sovyet dönemi ressamı Minas Minassian'ın böyle bir portresi Erivan'dakiUlusal Sanat Müzesi'nde sergileniyor. Ermeni Amerikalı sanatçı Manuel Tolegyan'ınLavaş Yapan Ermeni Hanımlar tablosunun bir baskısı, Beyaz Saray İki Yüzüncü Yıl Koleksiyonu'na asılmak üzere ABD Başkanı Gerald Ford tarafından seçildi. Erivan şehir merkezindeki hafta sonu açık hava sanat ve zanaat pazarı, lavaşla ilgili birçok tablo ve el işi sunarken, lavaş yapan mutlu kadın yorumlamaları yaygın bir manzara haline geldi.[25]
Erzurum lavaş ekmeği / Erzurum Ecem ekmeği / Erzurum Acem ekmeği
Erzurum lavaş ekmeği / Erzurum Ecem ekmeği / Erzurum Acem ekmeği 25.05.2023 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve coğrafi işaret almıştır.[27]
Diyarbakır paşa lavaşı
Diyarbakır paşa lavaşı 06.02.2024 tarihinde Türk Patent ve Marka Kurumu tarafından tescillenmiş ve Diyarbakır adına coğrafi işaret almıştır.[28]
^The Culinarian: A Kitchen Desk Reference. Houghton Mifflin Harcourt (2012 tarihinde yayınlandı). 11 Nisan 2012. s. 334. ISBN9780544186033. 24 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2015. LAVASH, LAVOSH, LAHVOSH, LAWAASH, or LAWASHA, also called ARMENIAN CRACKER BREAD, CRACKER BREAD, or PARAKI, is a round, thin Middle Eastern bread that is soft like a tortilla or hard like a cracker.
^The Oxford Companion to Food. Oxford University Press. 1999. s. 456. ISBN978-0192806819. 14 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2022. Lavash a thin crisp bread usually made with wheat flour made in a variety of shapes all over the regions of the South Caucasus, Iran (where it is often so thin as to be like tissue and can be almost seen through), and Afghanistan. It is leavened and baked in a tandoor. Lavash is served with kebabs and is used to scoop up food or wrap round food before being eaten. Its origins are ancient and it is also known as lavaş depending on the region. As in the other countries of this region large batches of this bread are made and stored for long periods. In Turkey they are stored on a board suspended by all four corners from the ceiling. The bread becomes dry and is restored by sprinkling with water and reheated as and when needed. Yufka is also a name for filo pastry.
^abcEncyclopedia of Jewish Food. John Wiley and Sons. 2010. s. 355.
^Skinny Dips. Chronicle Books. 2010. s. 14. ISBN978-1452100241. Lavash, lavosh, or lahvosh is a gigantic, paper-thin, blistery, tortilla-like flatbread common throughout Armenia, Turkey, and Iran.
^Cereal Grains: Laboratory Reference and Procedures Manual. CRC Press. 2012. s. 217. ISBN9781439855652. Lavash is another popular flat cracker bread with ancient roots in Armenia.
^Food Cultures of the World Encyclopedia, Volume 1. Santa Barbara, Calif.: Greenwood. s. 5. ISBN9780313376269. ...on lavash, a traditional flatbread of Armenia similar to tortilla...
^Encycl. Ethnography Of Middle-East And Central Asia (3 Vols. Set). 1st. New Delhi: Global Vision. 2005. s. 55. ISBN9788182200623. The t'onir is a round hole dug in the ground, which can be used for baking Armenian flat bread (lavash) and for heating the home in winter.
^Karizaki (1 Mart 2017). "Ethnic and traditional Iranian breads: different types, and historical and cultural aspects". Journal of Ethnic Foods. 4 (1): 8-14. doi:10.1016/j.jef.2017.01.002. ISSN2352-6181. The origin of lavash is most probably from Iran, according to the state of the encyclopedia of Jewish food.
^The Bread Baker's Apprentice: Mastering the Art of Extraordinary Bread. Potter/TenSpeed/Harmony. 2011. s. 178. ISBN978-1607741299. Lavash, though usually called Armenian flatbread, also has Iranian roots (...)
^Кулиева Н. М. Современная сельская семья и семейный быт в Азербайджане / Под ред. доктора исторических наук Т. Г. Мусаевой. — Б.: «Элм», 2011. — С. 97.
^Кулиева Н. М. Современная сельская семья и семейный быт в Азербайджане / Под ред. доктора исторических наук Т. Г. Мусаевой. — Б.: «Элм», 2011. — С. 122.
^"Lavash". 13 Şubat 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Şubat 2022.
.jpg)
