İnternet ülke üst seviye alan adı

Ülke üst seviye alan adı (ccTLD), genellikle ülkeler tarafından kullanılan üst düzey alan adıdır. Tüm ASCII ccTLD'ler iki harflidir ve tüm iki harfli üst düzey alan adları ccTLD'dir (.eu hariç).

Ülke kodu uzantı başvuruları 1985 yılında başladı. O yıl içinde kaydedilen ülke kodu uzantıları arasında .us (Amerika Birleşik Devletleri), .uk (Birleşik Krallık) ve .il (İsrail) bulunuyordu. 1986 yılında kaydedilen ülke kodu uzantıları arasında .au (Avustralya), .de (Almanya), .fi (Finlandiya), .fr (Fransa), .is (İzlanda), .jp (Japonya), .kr (Güney Kore), .nl (Hollanda) ve .se (İsveç) bulunuyordu. 1987 yılında kaydedilen ülke kodu uzantıları arasında .nz (Yeni Zelanda), .ch (İsviçre) ve .ca (Kanada) bulunuyordu.^[1] 1988 yılında kaydedilen ülke kodu uzantıları arasında .ie (İrlanda), .it (İtalya), .es (İspanya) ve .pt (Portekiz) bulunuyordu. 1989 yılında kaydedilen ülke kodu uzantıları arasında .in (Hindistan) ve .yu (Yugoslavya) bulunuyordu. 1990'larda, .cn (Çin Halk Cumhuriyeti) ve .ru (Rusya Federasyonu) ilk kez kaydedildi.

308 delege edilmiş ccTLD vardır. .cn, .tk, .de, .uk, .nl ve .ru ccTLD'leri en çok internet adresi kaydına sahiptir. En çok alan adı kaydına sahip 10 ccTLD, toplam sayının 5/6'sını oluşturmaktadır. 2022 Mart ayı sonunda yaklaşık 153 milyon ccTLD alan adı kaydedilmiştir.^[2]

ccTLD'lerin oluşturulması ve devri, RFC 1591'de tanımlanmış olup, ISO 3166-1 alpha-2 ülke kodlarına karşılık gelir. gTLD'ler uluslararası düzenlemelere uymak zorundayken, ccTLD'ler her ülkenin alan adı düzenleme kuruluşu tarafından belirlenen gereksinimlere tabidir. 2022 itibarıyla, 150 milyondan fazla alan adı kaydı ile ccTLD'ler, toplam alan adı miktarının yaklaşık %40'ını oluşturmaktadır.^[2]

Delegasyon ve yönetim

IANA, her ccTLD için uygun bir vekil belirlemekle sorumludur. Yönetim ve kontrol daha sonra bu vekile devredilir ve bu vekil, alan adının politikaları ve işletilmesinden sorumludur. Mevcut delege durumu IANA'nın ccTLD listesinden belirlenebilir.^[3] ccTLD'ler, ikinci seviye alan adı kaydı için farklı gereksinimlere ve ücretlere sahip olabilir. Örneğin, ABD (us), Japonya (jp), Kanada (ca), Fransa (fr) ve Almanya (de) alan adlarında olduğu gibi, bir yerel varlık gereksinimi (örneğin vatandaşlık) bulunabilir ya da kayıt herkese açık olabilir.

Ülkelere göre ccTLD'ler

Var olan ccTLD'lerin listesi tabloda verilmiştir. IDN, uluslararası ccTLD'yi temsil etmektedir.

Ülkelere göre ccTLD'lerin listesi
ccTLD^[3]	Ülke	IDN ccTLD^[4]
.ac	Ascension Adası
.ad	Andorra
.ae	Birleşik Arap Emirlikleri	امارات.
.af	Afganistan
.ag	Antigua ve Barbuda
.ai	Anguilla
.al	Arnavutluk
.am	Ermenistan	.հայ
.ao	Angola
.aq	Antarktika
.ar	Arjantin
.as	Amerikan Samoası
.at	Avusturya
.au	Avustralya
.aw	Aruba
.ax	Åland
.az	Azerbaycan
.ba	Bosna-Hersek
.bb	Barbados
.bd	Bangladeş	.বাংলা
.be	Belçika
.bf	Burkina Faso
.bg	Bulgaristan	.бг
.bh	Bahreyn	البحرين.
.bi	Burundi
.bj	Benin
.bl	Saint Barthélemy
.bm	Bermuda
.bn	Brunei
.bo	Bolivya
.bq	Hollanda Karayipleri
.br	Brezilya
.bs	Bahamalar
.bt	Bhutan
.bv	Bouvet Adası
.bw	Botsvana
.by	Belarus	.бел
.bz	Belize
.ca	Kanada
.cc	Cocos Adaları
.cd	Kongo DC
.cf	Orta Afrika Cumhuriyeti
.cg	Kongo Cumhuriyeti
.ch	İsviçre
.ci	Fildişi Sahili
.ck	Cook Adaları
.cl	Şili
.cm	Kamerun
.cn	Çin	.中国 ve .中國
.co	Kolombiya
.cr	Kosta Rika
.cu	Küba
.cv	Yeşil Burun Adaları
.cw	Curaçao
.cx	Christmas Adası
.cy	Kıbrıs Cumhuriyeti
.cz	Çekya
.de	Almanya
.dj	Cibuti
.dk	Danimarka
.dm	Dominika
.do	Dominik Cumhuriyeti
.dz	Cezayir	الجزائر.
.ec	Ekvador
.ee	Estonya
.eg	Mısır	مصر.
.eh	Batı Sahra
.er	Eritre
.es	İspanya
.et	Etiyopya
.eu	Avrupa Birliği	.ею (Bulgarca) ve .ευ (Yunanca)
.fi	Finlandiya
.fj	Fiji
.fk	Falkland Adaları
.fm	Mikronezya Federal Devletleri
.fo	Faroe Adaları
.fr	Fransa
.ga	Gabon
.gb	Birleşik Krallık
.gd	Grenada
.ge	Gürcistan	.გე
.gf	Fransız Guyanası
.gg	Guernsey
.gh	Gana
.gi	Cebelitarık
.gl	Grönland
.gm	Gambiya
.gn	Gine
.gp	Guadeloupe
.gq	Ekvator Ginesi
.gr	Yunanistan	.ελ
.gs	Güney Georgia ve Güney Sandwich Adaları
.gt	Guatemala
.gu	Guam
.gw	Gine-Bissau
.gy	Guyana
.hk	Hong Kong	.香港
.hm	Heard Adası ve McDonald Adaları
.hn	Honduras
.hr	Hırvatistan
.ht	Haiti
.hu	Macaristan
.id	Endonezya
.ie	İrlanda
.il	İsrail	ישראל.
.im	Man Adası
.in	Hindistan	भारत, بھارت, భారత్, ભારત, ਭਾਰਤ, ভারত, இந்தியா, ಭಾರತ, ഭാരതം, ভাৰত, ଭାରତ, بارت, भारतम्, भारोत ve ڀارت
.io	Britanya Hint Okyanusu Toprakları
.iq	Irak	عراق.
.ir	İran	ایران.
.is	İzlanda
.it	İtalya
.je	Jersey
.jm	Jamaika
.jo	Ürdün	الاردن.
.jp	Japonya
.ke	Kenya
.kg	Kırgızistan
.kh	Kamboçya
.ki	Kiribati
.km	Komorlar
.kn	Saint Kitts ve Nevis
.kp	Kuzey Kore
.kr	Güney Kore	.한국
.kw	Kuveyt
.ky	Cayman Adaları
.kz	Kazakistan	.қаз
.la	Laos	.ລາວ
.lb	Lübnan
.lc	Saint Lucia
.li	Lihtenştayn
.lk	Sri Lanka	.இலங்கை ve .ලංකා
.lr	Liberya
.ls	Lesotho
.lt	Litvanya
.lu	Lüksemburg
.lv	Letonya
.ly	Libya
.ma	Fas	المغرب.
.mc	Monako
.md	Moldova
.me	Karadağ
.mf	Saint Martin
.mg	Madagaskar
.mh	Marshall Adaları
.mk	Kuzey Makedonya	.мкд
.ml	Mali
.mm	Myanmar
.mn	Moğolistan	.мон
.mo	Makao	.澳門 ve .澳门
.mp	Kuzey Mariana Adaları
.mq	Martinik
.mr	Moritanya	موريتانيا.
.ms	Montserrat
.mt	Malta
.mu	Mauritius
.mv	Maldivler
.mw	Malavi
.mx	Meksika
.my	Malezya	مليسيا.
.mz	Mozambik
.na	Namibya
.nc	Yeni Kaledonya
.ne	Nijer
.nf	Norfolk Adası
.ng	Nijerya
.ni	Nikaragua
.nl	Hollanda
.no	Norveç
.np	Nepal
.nr	Nauru
.nu	Niue
.nz	Yeni Zelanda
.om	Umman	عمان.
.pa	Panama
.pe	Peru
.pf	Fransız Polinezyası
.pg	Papua Yeni Gine
.ph	Filipinler
.pk	Pakistan	‎‎پاکستان.
.pl	Polonya
.pm	Saint Pierre ve Miquelon
.pn	Pitcairn Adaları
.pr	Porto Riko
.ps	Filistin	فلسطين.
.pt	Portekiz
.pw	Palau
.py	Paraguay
.qa	Katar	قطر.
.re	Réunion
.ro	Romanya
.rs	Sırbistan	.срб
.ru	Rusya	.рф
.rw	Ruanda
.sa	Suudi Arabistan	السعودية., السعودیۃ. ve السعوديه.
.sb	Solomon Adaları
.sc	Seyşeller
.sd	Sudan	سودان.
.se	İsveç
.sg	Singapur	.新加坡 ve .சிங்கப்பூர்
.sh	Saint Helena, Ascension ve Tristan da Cunha
.si	Slovenya
.sj	Svalbard ve Jan Mayen
.sk	Slovakya
.sl	Sierra Leone
.sm	San Marino
.sn	Senegal
.so	Somali
.sr	Surinam
.ss	Güney Sudan
.st	São Tomé ve Príncipe
.sv	El Salvador
.sx	Sint Maarten
.sy	Suriye	سورية. ve سوريا.
.sz	Esvatini
.tc	Turks ve Caicos Adaları
.td	Çad
.tf	Fransız Güney ve Antarktika Toprakları
.tg	Togo
.th	Tayland	.ไทย
.tj	Tacikistan
.tk	Tokelau
.tl	Doğu Timor
.tm	Türkmenistan
.tn	Tunus	تونس.
.to	Tonga
.tr	Türkiye
.tt	Trinidad ve Tobago
.tv	Tuvalu
.tw	Tayvan	.台灣, .台湾 ve .臺灣
.tz	Tanzanya
.ua	Ukrayna	.укр
.ug	Uganda
.uk	Birleşik Krallık
.us	ABD
.uy	Uruguay
.uz	Özbekistan
.va	Vatikan
.vc	Saint Vincent ve Grenadinler
.ve	Venezuela
.vg	Britanya Virjin Adaları
.vi	ABD Virjin Adaları
.vn	Vietnam
.vu	Vanuatu
.wf	Wallis ve Futuna
.ws	Samoa
.ye	Yemen	اليمن.
.yt	Mayotte
.za	Güney Afrika
.zm	Zambiya
.zw	Zimbabve

Uluslararası ccTLD

Latin alfabesi kullanmayan bazı ülkeler kendi alfabeleri ile yazılan ccTLD'ler kullanabilmektedir.^[5] Örneğin Malezya'nın sahip olduğu .my alan adının yanı sıra bir de مليسيا. alan adı mevcuttur.

Uluslararası ccTLD'ler Latin harfleri ile yazılan DNS adı ile ifade edilir. Web tarayıcısı uluslararasılaştırılmış ccTLD'leri önce DNS adına çevirir. Daha sonra adresi açar. مليسيا. için bu kod "xn--mgbx4cd0ab"dir.

Eski ccTLD'ler

ccTLD'ler, bir ülke yok olduğunda kaldırılabilir. ISO 3166-1 kodunun geri çekilmesinin ardından silinen üç ccTLD vardır: .cs (Çekoslovakya için), .zr (Zaire için) ve .tp (Doğu Timor için). ISO 3166-1 kodunun geri çekilmesi ile DNS'ten silinmesi arasında bir gecikme olabilir. Örneğin, ZR kodu 1997'de bir ISO 3166-1 kodu olmaktan çıktı, ancak .zr ccTLD'si 2001 yılına kadar silinmedi. Geçersiz ISO 3166-1 kodlarına karşılık gelen diğer ccTLD'ler henüz silinmemiştir. Bazı durumlarda, yoğun olarak kullanılan bir ccTLD'nin silinmesinin neden olacağı aksaklıklar nedeniyle ccTLD silinmeyebilir. Örneğin Sovyetler Birliği'nin ccTLD'si .su, ISO 3166-1'den çıkarılmasından yirmi yıldan fazla bir süre sonra dahi kullanılmaktadır.

Tarihsel ülke kodları .dd (Almanya Demokratik Cumhuriyeti için) ve .yd (Güney Yemen için) bir ccTLD için uygun olmasına rağmen tahsis edilmemiştir.

Ülke kodu .cs'nin (Sırbistan ve Karadağ) geçici olarak yeniden tahsisi, daha sonra .rs ve .me olarak bölünmesi bazı tartışmalara yol açtı.^[6]^[7] ISO 3166-1 ülke kodlarının kararlılığı hakkında, 2007'de ISO 3166-1'in ikinci baskısıyla eski kodların en az 50 yıl yeniden tahsis edilmeyeceğine dair bir garanti sağlanmış ve dil etiketlerinde kullanılan ülke kodları için RFC 3066'nın yerine 2006'da RFC 4646'nın getirilmesi ile sonuçlanmıştır.

Yugoslavya'nın önceki ISO 3166-1 kodu YU, 23 Temmuz 2003'te ISO tarafından kaldırıldı, ancak .yu ccTLD'si bir süre işletimde kaldı. Son olarak, Sırbistan .rs ve Karadağ .me'ye iki yıllık bir geçiş sürecinin ardından, .yu alanı Mart 2010'da aşamalı olarak kaldırıldı.

Avustralya'ya başlangıçta .oz ülke kodu tahsis edildi, bu daha sonra .au olarak değiştirildi ve .oz alan adları .oz.au'ya taşındı.

Ayrıca bakınız

Kaynakça

^ "ccTLD". ICANN (iana.org) (İngilizce). 25 Şubat 2012. 7 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2020.
^ ^a ^b "Verisign Domain Name Industry Brief Q1 2021" (PDF). verisign.com (İngilizce). 6 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Haziran 2021.
^ ^a ^b "ccTLD'lerin listesi (ccTLD olmayan alan adları da dahildir.)". IANA (iana.org) (İngilizce). 8 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2020.
^ "IDN ccTLD list". ICANN. 5 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.
^ "String evaluation completion". Icann.org. Resources (İngilizce). ICANN. 19 Şubat 2014. 17 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2019.
^ Daigle, Leslie (24 Eylül 2003). "IAB input related to the .cs code in ISO 3166" (İngilizce). Internet Architecture Board. 5 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2008.
^ Daigle, Leslie (24 Eylül 2003). "IAB comment on stability of ISO 3166 and other infrastructure standards" (İngilizce). Internet Architecture Board. 5 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2008.

[1] "ccTLD". ICANN (iana.org) (İngilizce). 25 Şubat 2012. 7 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Mayıs 2020.

[verisign-2] "Verisign Domain Name Industry Brief Q1 2021" (PDF). verisign.com (İngilizce). 6 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 6 Haziran 2021.

[liste-3] "ccTLD'lerin listesi (ccTLD olmayan alan adları da dahildir.)". IANA (iana.org) (İngilizce). 8 Ağustos 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Kasım 2020.

[4] "IDN ccTLD list". ICANN. 5 Haziran 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Eylül 2024.

[5] "String evaluation completion". Icann.org. Resources (İngilizce). ICANN. 19 Şubat 2014. 17 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mayıs 2019.

[6] Daigle, Leslie (24 Eylül 2003). "IAB input related to the .cs code in ISO 3166" (İngilizce). Internet Architecture Board. 5 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2008.

[7] Daigle, Leslie (24 Eylül 2003). "IAB comment on stability of ISO 3166 and other infrastructure standards" (İngilizce). Internet Architecture Board. 5 Temmuz 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Haziran 2008.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]