Акцябрскі (гарадскі пасёлак)

Акцябрскі
Герб	Сцяг
Краіна	Беларусь
Вобласць	Гомельская
Раён	Акцябрскі
Каардынаты	52°38′50″ пн. ш. 28°53′00″ у. д.HGЯO
Заснаваны	31 жніўня 1954
Ранейшыя назвы	Рудабелка
Гарадскі пасёлак з	1954
Афіцыйная мова	беларуская мова
Насельніцтва	▼7 173 чал. (1 студзеня 2024);
Часавы пояс	UTC+3
Тэлефонны код	+375 2357
Паштовы індэкс	247300
Аўтамабільны код	3
СААТА	3240551000
Афіцыйны сайт	oktiabrskiy.gov.by
	Акцябрскі на Вікісховішчы

Акця́брскі^[2] — гарадскі пасёлак у Гомельскай вобласці Беларусі, цэнтр Акцябрскага раёна, на р. Нератоўка. Знаходзіцца ў 190 км ад Гомеля. Прыпыначны пункт на чыгунцы Бабруйск — Рабкор. Аўтадарогамі злучаны з Глускам, Азарычамі, Парычамі, Капаткевічамі. Насельніцтва 6 596 чал. (2017)^[3].

Гісторыя

Утвораны 31 жніўня 1954 года ў выніку аб’яднання вёсак Карпілаўка, Рудабелка і Рудня з атрыманнем статуса райцэнтра. Вёска Рудабелка вядомая з сярэдзіны XV ст. як вялікакняжацкае ўладанне, здавалася ў заставу (арэнду) Радзівілам, Вішнявецкім і іншыс. З 1685 года зрабілася прыватнай уласнасцю Радзівілаў. У канцы XVIII ст. належала памешчыку Дамініку Лапе, які заснаваў тут маёнтак Карпілаўка і ў першай палове XIX ст. правёў буйныя меліярацыйныя мерапрыемствы. У 1863 годзе аткрыта народнае вучылішча. У 1918—1920 гадах існавала «Рудабельская рэспубліка» (захаванне савецкай улады на тэрыторыі, акупаванай спачатку нямецкімі, а потым — польскімі войскамі). 28 чэрвеня 1939 года быў створаны Акцябрскі раён Палескай вобласці з цэнтрам у Карпілаўцы.

Падчас Вялікай Айчыннай вайны — адзін з цэнтраў Акцябрска-Любанскай партызанскай зоны (існавала савецкая ўлада, працавалі школы, выдаваліся газеты). У пачатку красавіка 1942 года ў ходзе карнай аперацыі немцаў усе 3 вёскі (Карпілаўка, Рудабелка і Рудня) амаль цалкам спаленыя, знішчана больш за 2,5 тысяч жыхароў. Вызвалены 27 чэрвеня 1944 года.

У 1962—1966 гадах — у Светлагорскім раёне^[4]^[5].

Насельніцтва

Для пасёлка характэрна наступная дынаміка змянення колькасці жыхароў:

1959 — 2 954 чал. (перапіс)^[6]
1970 — 4 273 чал. (перапіс)^[6]
1979 — 5 825 чал. (перапіс)^[6]
1989 — 7 253 чал. (перапіс)^[6]
1999 — 8 440 чал. (перапіс)^[6]
2009 — 7 367 чал. (перапіс)^[6]
2016 — 6 753 чал.^[7]
2017 — 6 596 чал.^[3]

Эканоміка

Прадпрыемствы харчовай (завод сухога абястлушчанага малака, хлебазавод), дрэваапрацоўчай прамысловасці. Цэнтр КСУП "Саўгас «Акцябрскі». Камбінат бытавога абслугоўвання, аўтапарк, райаграсэрвіс, лясгас, будаўнічая арганізацыя. Гасцініца «Арэса». Метэастанцыя.

Культура

З 1998 года раз на два гады праводзіцца Рэспубліканскі фестываль фальклорнага мастацтва «Берагіня»;
Карцінная галерэя імя Леаніда Ніканоравіча Дробава.

Сацыяльная сфера

Прафесійна-тэхнічнае вучылішча сельскай гаспадаркі, раённая гімназія, 2 сярэднія, дзіцяча-юнацкія спартыўная і музычная (адкрыта 01.09.1969) школы, 3 дашкольныя ўстановы, Дом культуры, Цэнтр гісторыі і культуры (з 14.11.1995), карцінная галерэя (з 1990 года), 2 бібліятэкі, кінатэатр, райбальніца, 2 аптэкі, раённы вузел сувязі, друкарня, заапарк. Выдаецца раённая газета «Чырвоны Кастрычнік» (з 1939 года). 23.11.1996 года адкрыта праваслаўная Свята-Пакроўская царква, будуецца рымска-каталіцкі касцёл.

Архітэктура і славутасці

Планіроўка

Планіроўка квартальная, выцягнутая з поўдня на поўнач. Рака падзяляе пасёлак на паўночную і паўднёвую часткі. Асноўным планіровачным ядром з’яўляецца цэнтральная плошча, вакол якой размешчаны адміністрацыйныя будынкі, гандлёвы цэнтр і асноўныя месцы адпачынку. На ўсходзе ў апошнія дзесяцігоддзі склаўся мікрараён, забудаваны 3- і 5-павярховымі жылымі дамамі. У 1987—93 гадах у асноўным на поўначы пасёлка ўзведзена 189 мураваных, катэджнага тыпу дамоў, у якіх размясціліся перасяленцы з забруджаных радыяцыяй месц пасля Чарнобыльскай аварыі 1986 г. На месцы былой лесапілкі ў цэнтры пасёлка будуецца новы квартал (з 2010 года). Карта пасёлка

Помнікі

Брацкая магіла савецкіх воінаў і партызан на вуліцы Савецкая. У 59 магілах пахаваны 272 воіны Чырвонай Арміі (загінулі ў чэрвені 1944 года пры вызваленні раёна ад нямецка-фашысцкіх захопнікаў) і 41 партызан (загінулі ў Вялікую Айчынную вайну). У 1959 годзе пастаўлены помнік — скульптура воіна (рэканструяваны ў 1984 годзе).
Магіла ахвяр фашызму на вуліцы Бумажкова. Пахаваны астанкі 643 жыхароў, якіх 2 красавіка 1942 года спалілі жывымі карнікі ў памяшканні клуба спіртзавода. У 1959 годзе пастаўлены абеліск.
Магіла ахвяр фашызму на вуліцы Гастэлы. Пахаваны астанкі 486 жыхароў былой вёскі Карпілаўка, якіх 3 красавіка 1942 года расстралялі, а потым спалілі карнікі. У 1959 годзе пастаўлены абеліск.
Магіла ахвяр фашызму на вуліцы Савецкая, каля сярэдняй школы № 1. Пахаваны астанкі 700 жыхароў, якіх 2 красавіка 1942 года расстралялі, а потым спалілі карнікі. У 1972 годзе на магіле пастаўлены помнік — скульптура жанчыны ў жалобе.
Магіла ахвяр фашызму. За 0,5 км ад пасёлка, каля дарогі на Азарычы. Пахаваны астанкі 800 жыхароў былой вёскі Рудня, якіх 2 красавіка 1942 года спалілі карнікі. У 1975 годзе ўстаноўлены 2 стэлы.
Мемарыяльная дошка ў гонар партызан. Партызанская плошча, на будынку раённага Савета дэпутатаў. Устаноўлена ў 1959 годзе ў памяць аб знаходжанні ў Рудабелцы цэнтра партызанскай зоны.
Мемарыяльная дошка на месцы базіравання Акцябрскага падпольнага райкома КП(б)Б і штаба 123-й партызанскай брыгады імя 25-годдзя БССР. Устаноўлена ў 1959 годзе на будынку № 40 па вуліцы Савецкай.
Помнік Ц. П. Бумажкову. Устаноўлены ў 1961 годзе на вул. Савецкай перад кінатэатрам.
Помнік Леніну (1953 год) на Партызанскай плошчы.
Помнік «Барацьбітам за савецкую ўладу» на Цэнтральнай плошчы.
Сцяна прысвячэння — помнік Героям Савецкага Саюза — воінам-землякам і воінам, атрымаўшым гэта званне за вызваленне Акцябрскага раёна. Цэнтральная плошча.

Вядомыя асобы

Лявонцій Яфімавіч Адзінец — удзельнік устанаўлення савецкай улады ў Беларусі і Грамадзянскай вайны, адзін з арганізатараў Мінскага падполля ў час Другой сусветнай вайны.
Яўген Міхайлавіч Грыдзюшка — гітарыст, кампазітар і музычны педагог, адзін з пачынальнікаў беларускай гітарнай школы.
Міхаіл Дзям’янавіч Лапа — дзекабрыст.
Аляксандр Раманавіч Салавей — удзельнік устанаўлення савецкай улады ў Беларусі і Грамадзянскай вайны.
Алег Віктаравіч Таргонскі (нар. 1980) — беларускі дзяржаўны дзеяч.
Алег Васілевіч Цылько (нар. 1971) — беларускі службовец, дэпутат.

Зноскі

↑ Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2024.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q125194897"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a>
↑ Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. ISBN 985-458-131-4 (DJVU).
↑ ^а ^б Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.
↑ Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Акцябрскага раёна. — Мн.: БЕЛТА, 1997.
↑ Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: БелЭн, 2004.
↑ ^а ^б ^в ^г ^д ^е Вынікі перапісу 2009 года
↑ Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.

Літаратура

Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: БелЭн, 2004. 632с.: іл. Тыраж 4000 экз. ISBN 985-11-0303-9 ISBN 985-11-0302-0
Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Акцябрскага раёна. — Мн.: БЕЛТА, 1997.

Спасылкі

На Вікісховішчы ёсць медыяфайлы па тэме Акцябрскі

Геаграфічныя звесткі па тэме Акцябрскі на OpenStreetMap

[_aa88f3c606a95088-1] Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2024.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q125194897"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a>

[NNP-2] Назвы населеных пунктаў Рэспублікі Беларусь: Гомельская вобласць: нарматыўны даведнік / Н. А. Багамольнікава і інш.; пад рэд. В. П. Лемцюговай. — Мн.: Тэхналогія, 2006. — 382 с. ISBN 985-458-131-4 (DJVU).

[2017-Estimate-3] а ^б Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2017 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2016 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (29 сакавіка 2017). Праверана 3 красавіка 2017.

[Памяць-4] Памяць: Гісторыка-дакументальная хроніка Акцябрскага раёна. — Мн.: БЕЛТА, 1997.

[HVB-5] Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя. Т.1, кн.1. Гомельская вобласць/С. В. Марцэлеў; Рэдкалегія: Г. П. Пашкоў (галоўны рэдактар) і інш. — Мн.: БелЭн, 2004.

[belstat2009-6] а ^б ^в ^г ^д ^е Вынікі перапісу 2009 года

[2016-Estimate-7] Колькасць насельніцтва на 1 студзеня 2016 г. і сярэднегадавая колькасць насельніцтва за 2015 год па Рэспубліцы Беларусь у разрэзе абласцей, раёнаў, гарадоў і пасёлкаў гарадскога тыпу (руск.). Нацыянальны статыстычны камітэт Рэспублікі Беларусь (30 сакавіка 2016). Праверана 3 красавіка 2017.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]