Αστρακοί Ηρακλείου

Συντεταγμένες: 35°13′50″N 25°13′5″E / 35.23056°N 25.21806°E / 35.23056; 25.21806

Αστρακοί
Άποψη από τα νότια
Αστρακοί Αστρακοί
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Κρήτης
Περιφερειακή Ενότητα	Ηρακλείου
Δήμος	Αρχανών-Αστερουσίων
Δημοτική Ενότητα	Νίκου Καζαντζάκη
Δημοτική Κοινότητα	Αστρακών
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Κρήτη
Νομός	Ηρακλείου
Υψόμετρο	280
Έκταση	2,837 (η κοινότητα)
Πληθυσμός
Μόνιμος	213
Έτος απογραφής	2021
δεδομένα

Οι Αστρακοί είναι χωριό και έδρα ομώνυμης κοινότητας του Δήμου Αρχανών-Αστερουσίων στην Περιφερειακή Ενότητα Ηρακλείου της Κρήτης.^[1]

Οι Αστρακοί βρίσκονται 23 χιλιόμετρα από το Ηράκλειο, στην αριστερή πλευρά της κοιλάδας του ποταμού Καρτερού^[1] και αποτελούνταν από δύο οικισμούς τον Επάνω και τον Κάτω. Στην κοίτη του ποταμού, κάτω από το χωριό υπάρχει το σπήλαιο Νεραϊδόσπηλιος, μέσα στο οποίο βλέπουμε πηγή με άφθονο νερό, από την οποία υδρεύεται τμήμα της πόλης του Ηρακλείου^{[εκκρεμεί παραπομπή]}. Ανήκε στην επαρχία Πεδιάδος.

Ένας χωματόδρομος οδηγεί από το χωριό στον πρόσφατα εγκαταλελειμμένο οικισμό Κάτω Αστρακοί, που επί τουρκοκρατίας κατοικούνταν μόνο από Τούρκους, όπου σώζονται ερειπωμένα τα παλιά παραδοσιακά σπίτια, που παραμένουν αναλλοίωτα λόγω της εγκατάλειψης του οικισμού.^[2]

Στους Αστρακούς υπάρχει ιδιαίτερο χριστιανικό χρώμα λόγω των σπουδαίων παλαιών ναών: Άγιος Γεώργιος (12ος αιω.) - Παναγία 16ος (αιω.) - Μιχαήλ Αρχάγγελος (12ος αιω.).

Οι Αστρακοί αναφέρονται από το 1271^[3] και ορθότερα σε άλλα συμβόλαια του 1278^[4], με την ονομασία Astracu. Το 1583 το χωριό αναφέρεται στην απογραφή του Καστροφύλακα ως Astracus Catto με 230 κατοίκους.

Η ονομασία ΑΣΤΡΑΚΟΙ σύμφωνα με τη γνώμη του Στ. Σπανάκη προήλθε από τα όστρακα τα οποία βρέθηκαν στους Κάτω Αστρακούς. Κατά μια άλλη εκδοχή προήλθε από μετεωρίτη (αστέρι>αστράκι>ΑΣΤΡΑΚΟΙ) ο οποίος έπεσε στη Λούτρα. Κατά τη γνώμη του καθηγητή Θεοχ. Δετοράκη προήλθε από το στράτευμα του Νικηφόρου Φωκά το οποίο άφησε στη περιοχή μετά την απελευθέρωση της Κρήτης από τους Σαρακηνούς το 961.

Στους Αστρακούς βρίσκουμε πολλές παλιές εκκλησίες, όπως της Παναγίας, με υπολείμματα τοιχογραφιών και ανάγλυφο στέμμα με 4 τριαντάφυλλα, δικέφαλο αετό και τη χρονολογία 1555. Σύμφωνα με τον Gerola^[5] το στέμμα πρέπει να ανήκει στον οίκο Καλλέργη. Αξιόλογος είναι επίσης ο ναός του Μιχαήλ Αρχαγγέλου με τοιχογραφίες αγίων, μεταξύ των οποίων και ο Άγιος Φραγκίσκος.

Κοντά στους Αστρακούς οι αρχαιολόγοι έφεραν στο φως νεκροπόλεις της μινωικής και της πρωτογεωμετρικής περιόδου με σημαντικά ευρήματα. Έχει ανακαλυφθεί επίσης τυχαία μινωικός λύχνος.

Το 1933 βρέθηκε ο σπάνιος, καλά διατηρημένος και περίτεχνος σφραγιδοκύλινδρος από αιματίτη (πέτρα γκρίζου χρώματος), ο οποίος χρονολογείται στη Μυκηναϊκή εποχή.

Περιλαμβάνοντας μόνον την έδρα της, η Κοινότητα Αστρακών έχει 224 κατοίκους, σύμφωνα με την απογραφή του 2011. Η κοινότητα είναι χαρακτηρισμένη ως αγροτικός ημιορεινός οικισμός, με έκταση 2,837 χμ² (2011).^[11]

Δείτε Κοινότητα Αστρακών

• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς Μπριτάννικα, 1996, 2006 (ΠΛΜ)
• Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς, 1963 (ΠΛ)

• Το Ηράκλειον και ο νομός του. Ηράκλειο: Νομαρχία Ηρακλείου. 1971. 
• Συλλεκτικό αφιέρωμα - ημερολόγιο 2013 Ενορίας Αστρακών π. Εμμ. Πλουμάκη