Γιάννης Δαλιανίδης

Ο Γιάννης Δαλιανίδης (Θεσσαλονίκη, 31 Δεκεμβρίου 1923^[5] - Αθήνα, 16 Οκτωβρίου 2010) ήταν Έλληνας σκηνοθέτης και σεναριογράφος, από τους πιο εμπορικούς του ελληνικού κινηματογράφου. Απεβίωσε στις 16 Οκτωβρίου 2010 σε ηλικία 87 ετών.^[6]

Γεννήθηκε στην Θεσσαλονίκη και μεγάλωσε με θετούς γονείς, τον Ναούμ Δαλιανίδη από τη Σιάτιστα και την Ολυμπία Κύρου-Δαλιανίδη από τη Θεσσαλονίκη. Οι βιολογικοί γονείς είχαν έρθει από την Τιφλίδα της Γεωργίας με ένα μικρό αγοράκι το οποίο πέθανε. Αργότερα γεννήθηκε ο Γιάννης που δόθηκε για υιοθεσία όταν πέθανε ο πατέρας του.

Το όνειρο του Δαλιανίδη υπήρξε η Βιέννη εφόσον γνώριζε ότι εκεί θα μπορούσε να κάνει τα καλλιτεχνικά του όνειρα πραγματικότητα. Με την είσοδο των Γερμανών στην Ελλάδα ξεκίνησε πρώτα για Βελιγράδι, εκεί όπου διέμεναν συγγενείς του, και αργότερα για τη Βιέννη. Εκεί γνώρισε ανθρώπους που θα τον βοηθούσαν όμως η οικογένεια που τον φιλοξενούσε συνελήφθη από τους Γερμανούς με την κατηγορία ότι άκουγαν ραδιοφωνικό σταθμό που εξέπεμπε από το Λονδίνο. Μαζί τους συνελήφθη και ο Δαλιανίδης ο οποίος στάλθηκε πρώτα στις φυλακές της πόλης Ροζαουαλέντε και έπειτα στο στρατόπεδο συγκέντρωσης στο Σβέχατ. Μετά από έξι μήνες κράτησης βγήκε τις παραμονές των Χριστουγέννων του 1942. Παρέμεινε στη Βιέννη για ένα διάστημα εργαζόμενος σε χορωδία αλλά και ως χορευτής.

Τελικά επέστρεψε στη Θεσσαλονίκη όπου εργάστηκε σε καλλιτεχνικά προγράμματα κάνοντας κυρίως χορογραφίες. Κάποια στιγμή τον είδε ο Ορέστης Λάσκος που τον προέτρεψε να κατέβει στην Αθήνα. Εκεί έκανε εμφανίσεις σε βαριετέ και ως κομπάρσος στην ταινία Πρόσωπα λησμονημένα του Γιώργου Τζαβέλλα, ενώ συμμετείχε με ένα μικρό ρόλο στην ταινία Οι δύο κόσμοι σε παραγωγή της Ανζερβός. Λίγο αργότερα ακολούθησε τον Κώστα Χατζηχρήστο σε μία μεγάλη τουρνέ την οποία διέκοψε για να πάει στρατιώτης. Στην εκπαίδευσή του γνώρισε τον πιανίστα Δημήτρη Αθανασιάδη με τον οποίο έκαναν επιθεωρησιακά νούμερα.

Όταν απολύθηκε από τον στρατό, ήρθε ξανά σε επαφή με τον Ορέστη Λάσκο που τον βοήθησε να μπει σε μεγάλο επιθεωρησιακό σχήμα της εποχής στην Πλατεία Αμερικής (στο οποίο ο Τζίμης Μακούλης τραγουδούσε το Ένας φίλος ήρθε απ' τα παλιά). Παράλληλα με τις εμφανίσεις του σε διάφορα βαριετέ συναντήθηκε ξανά με τον Δημήτρη Αθανασιάδη. Στη συνέχεια ο Δαλιανίδης έκανε εμφανίσεις επί τέσσερα καλοκαίρια σε επιθεωρήσεις στο αθηναϊκό θέατρο Περοκέ. Έτσι γνώρισε τον Ντίμη Δαδήρα, τον Αντώνη Καρατζόπουλο, τον Ανδρέα Λαμπρινό, τον Κλέαρχο Κονιτσιώτη ενώ την ίδια στιγμή προσπαθούσε να βελτιώσει τις γνώσεις του σε θέματα τεχνικής του κινηματογράφου. Εκείνη την εποχή χρησιμοποιούσε το όνομα Γιάννης Νταλ Δαλιανίδης.

Τότε ο Αθανασιάδης τον ενέταξε ως ηθοποιό στην ταινία του Τρία παιδιά βολιώτικα δίπλα στον Ανδρέα Μπάρκουλη και τον Πέτρο Βούλγαρη. Ο Δαλιανίδης όμως που διάβαζε σενάρια κινηματογραφιστών και δεν τον ικανοποιούσαν επιχείρησε να γράψει το πρώτο σενάριο με τίτλο Το τρελοκόριτσο έχοντας στο μυαλό του την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Τελικά τον ρόλο πήρε η Τζένη Καρέζη σε μια ταινία που ο Δαλιανίδης εργάστηκε ως βοηθός σκηνοθέτη. Πριν γυριστεί η ταινία του ζητήθηκε να γράψει τα δύο επόμενα σενάρια, Ο Μιμίκος και η Μαίρη και Οι καβγατζήδες.

Τελικά η σκηνοθετική σταδιοδρομία του ξεκίνησε το 1959 με την ταινία Η μουσίτσα και ακολούθησαν την ίδια χρονιά οι ταινίες Λαός και Κολωνάκι και Ένας βλάκας και μισός. Μία δυσαρέσκεια μάλλον για θέματα οικονομικά τον οδήγησε από την εταιρεία Αφοί Ρουσσόπουλοι, Γ. Λαζαρίδης, Δ. Σαρρής, Κ. Ψαρράς σε άλλα στούντιο.

Το 1961 ξεκίνησε η συνεργασία του με την Φίνος Φιλμ με την ταινία Ο κατήφορος. Η ταινία σημείωσε μεγάλη επιτυχία και η φήμη του Δαλιανίδη εκτινάχτηκε πράγμα το οποίο επαναλήφθηκε και με την πρώτη του μουσική ταινία, Μερικοί το προτιμούν κρύο, το 1962. Στην φιλμογραφία του Δαλιανίδη διακρίνει κανείς ταινίες πολλών διαφορετικών ειδών όπως ταινίες που είναι μεταφορές από θεατρικά έργα (Ζητείται ψεύτης, Φωνάζει ο κλέφτης, Η χαρτοπαίχτρα, Ο εχθρός του λαού, Γυμνοί στο δρόμο) από μυθιστορήματα (Στεφανία, Επαναστάτης Ποπολάρος, Χωρίς ταυτότητα, Ο κυρ-Γιώργης εκπαιδεύεται), ταινίες σε σενάρια των κινηματογραφιστών Αλέκου Σακελλάριου, Νίκου Φώσκολου, Γιώργου Τζαβέλλα (Γαμπρός από το Λονδίνο, Δάκρυα για την Ηλέκτρα, Ο αστερισμός της Παρθένου), ταινίες κοινωνικού περιεχομένου σε δικό του σενάριο (Νόμος 4000, Το ανθρωπάκι, Ίλιγγος, Ιστορία μιας ζωής, Μαριχουάνα stop!, Ο τρομοκράτης), μουσικές ταινίες δύο περιόδων όταν κυριαρχούσε το ελαφρό τραγούδι (Κάτι να καίει, Κορίτσια για φίλημα) και όταν αρχίζει να επιβάλλεται το μπουζούκι στις ορχήστρες (Οι θαλασσιές οι χάντρες, Γοργόνες και μάγκες) αλλά και ταινίες για συγκεκριμένους πρωταγωνιστές (Ο σκληρός άντρας, Ο κατεργάρης, Ο ψεύτης, Ο Μικές ξαναπαντρεύεται). Στην πλειονότητά τους, οι ταινίες αυτές ασχολούνται με τη ζωή των νέων της εποχής και πρωταγωνιστούν σε αυτές νέοι κυρίως ηθοποιοί.^[7] Συνολικά έχει σκηνοθετήσει περισσότερες από 60 ταινίες, στις περισσότερες από τις οποίες έχει γράψει και το σενάριο.

Το 2005 συνέγραψε το αυτοβιογραφικό βιβλίο Ο κινηματογράφος, τα πρόσωπα κι εγώ, από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Από την δεκαετία του 1970 εργάστηκε και στην τηλεόραση, δημιουργώντας αρκετές τηλεοπτικές σειρές, οι περισσότερες από τις οποίες σημείωσαν μεγάλη επιτυχία. Η αρχή έγινε στις 11 Ιουλίου 1974 με το πρώτο επεισόδιο της 'ιστορικής' σειράς Λούνα Παρκ που απογειώθηκε στους πίνακες τηλεθέασης κυρίως για το ένθετο τελευταίο δεκαπεντάλεπτο σε κάθε επεισόδιο με πρωταγωνιστή τον Διονύση Παπαγιαννόπουλο δίπλα στην τηλεοπτική του σύζυγο Άννα Παϊτατζή. Ακολούθησαν τηλεοπτικές σειρές με την κρατική τηλεόραση (Τα λιονταράκια του κυρ-Ηλία, Τα καθημερινά) και την ιδιωτική τηλεόραση (Ρετιρέ, Οι μικρομεσαίοι, Τα στραβά κι ανάποδα και το Τρίτο στεφάνι του Κώστα Ταχτσή).

Το 2002, στο Φεστιβάλ κινηματογράφου που γινόταν κάθε χρόνο στη Θεσσαλονίκη, ο Γιάννης Δαλιανίδης τιμήθηκε για τη συνολική του προσφορά στον ελληνικό κινηματογράφο. Εισηγητής της πρότασης της βράβευσής του προς την επιτροπή υπήρξε ο Θόδωρος Αγγελόπουλος.

Φούτμπολ (σκηνοθεσία), 1985

Απόψε θα τη βρούμε (σενάριο, σκηνοθεσία), 1985

Ένα τρελό τρελό μούτρο (σκηνοθεσία), 1986

Αρέσω και κυκλοφορώ (σενάριο, σκηνοθεσία), 1986

Μάρθα, το χρονικό ενός βιασμού (σενάριο, σκηνοθεσία, μουσική επιμέλεια), 1986

Πάρτι για τρεις (σενάριο, σκηνοθεσία), 1986

Χαμένοι στο Μανχάταν (σενάριο, σκηνοθεσία), 1987

Ο μαφιόζος (σενάριο, σκηνοθεσία), 1987

Ο κουρδιστός εραστής (σενάριο, σκηνοθεσία), 1987

Μπανάνες (σενάριο, σκηνοθεσία), 1987

Οι συνένοχοι (σενάριο, σκηνοθεσία), 1988

Πώς τη λεν τη βαζελίνη τούρκικα (σκηνοθεσία), 1988

Επικίνδυνος έρωτας: Ρωμαίος και Ιουλιέτα του Απρίλη (σενάριο, σκηνοθεσία), 1988

Παγίδες Ι (σενάριο, σκηνοθεσία), 1989

Παγίδες ΙΙ (σενάριο, σκηνοθεσία), 1989

Ο Γιάννης Δαλιανίδης συνεργάστηκε με πλειάδα ηθοποιών στις ταινίες που γύρισε. Ανάμεσα σε αυτούς είναι: Ζωή Λάσκαρη, Κώστας Βουτσάς, Άγγελος Μαυρόπουλος, Μάρθα Καραγιάννη, Ντίνος Ηλιόπουλος, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, Γιώργος Τσιτσόπουλος, Ρένα Βλαχοπούλου, Κώστας Παπαχρήστος, Δήμητρα Σερεμέτη, Φαίδων Γεωργίτσης, Μαίρη Χρονοπούλου, Χρόνης Εξαρχάκος, Ελένη Ζαφειρίου, Γιάννης Βογιατζής, Μαίρη Μεταξά, Νόρα Βαλσάμη, Μαίρη Χρονοπούλου, Καίτη Ιμπροχώρη, Νάσος Κεδράκας, Χλόη Λιάσκου, Τασσώ Καββαδία, Σταμάτης Γαρδέλης, Θανάσης Βέγγος, Στάθης Ψάλτης, Γιώργος Γαβριηλίδης, Περικλής Χριστοφορίδης, Αλέκος Τζανετάκος, Λευτέρης Βουρνάς κ.ά.

Στα κινηματογραφικά στούντιο συνεργάστηκε με...

Διευθυντές φωτογραφίας: Νίκος Δημόπουλος, Νίκος Γαρδέλης, Παύλος Φιλίππου, Νίκος Καβουκίδης, Γιώργος Αρβανίτης, Δήμος Σακελλαρίου, Πέτρος Καραβίδογλου, Βασίλης Χριστομόγλου

Βοηθοί σκηνοθέτη: Χρήστος Παληγιαννόπουλος, Ντίνος Μαυροειδής, Γιώργος Σταμπουλόπουλος, Βασίλης Μαργιόλης, Σταύρος Τσιώλης, Δημήτρης Δημογεροντάκης, Τάκης Γρηγοριάδης, Παύλος Τάσιος, Γιάννης Χαρτοματζίδης

• [1] Αρχειοθετήθηκε 2009-09-15 στο Wayback Machine.
• Βιογραφικά στοιχεία
• athinacinema-Γιάννης Δαλιανίδης
• Ως στιχουργός
• Ντοκιμαντέρ για τη ζωή και το έργο του Δαλιανίδη, Ψηφιακό Αρχείο ΕΡΤ, ανάκτηση στις 8 Δεκεμβρίου 2009.
• Γιάννης Δαλιανίδης (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)

• Γιάννης Δαλιανίδης, Ο κινηματογράφος, τα πρόσωπα κι εγώ, επιμ. Θανάσης Νιάρχος, εκδ. Καστανιώτης, Αθήνα, 2005