Ιερά Μητρόπολις Προικοννήσου

Η Ιερά Μητρόπολις Προ(ι)κοννήσου, παλαιότερα γνωστή ως Αρχιεπισκοπή Προ(ι)κοννήσου (λατινικά: Archidioecesis Proconnesia‎‎) είναι μια από τις αρχαιότερες επισκοπές του Οικουμενικού Πατριαρχείου, η οποία ήταν ενεργή από τον 5ο αιώνα ως το 1923.

Σήμερα παραμένει ενεργός μόνο ο τίτλος του Μητροπολίτη Προικοννήσου και από το 2008 τον φέρει ο Ιωσήφ (Χαρκιολάκης).

Ιστορικά στοιχεία

Στην Προ(ι)κόννησο έδρευε μια αρχαία αρχιεπισκοπή της επαρχίας Ελλησπόντου στην Διοίκηση Ασιανής, η οποία υπαγόταν στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.

Αναφέρονται αρκετοί επίσκοποι Προκοννήσου κατά την πρώτη χριστιανική χιλιετία. Ο Ιωάννης μετατέθηκε εκεί από την Επισκοπή Γόρδης της Λυδίας και έλαβε μέρος στη σύνοδο της Εφέσου το 431. Ο Ακάκιος δεν έλαβε μέρος στη σύνοδο της Χαλκηδόνας το 451, αντ'αυτού τα πρακτικά των πανηγυρικών συνεδριάσεων της 25ης και 31ης Οκτωβρίου υπέγραψε ο Μητροπολίτης Κυζίκου Διογένης, στον οποίο υπαγόταν. Ο Στρατοκλής υπέγραψε διάταγμα του Γεννάδιου Α' Κωνσταντινουπόλεως κατά της Σιμωνίας περί το 458/459. Στη βυζαντινή αγιογραφία απαντάται ο άγιος Τιμόθεος, αρχιεπίσκοπος Προικοννήσου, ο οποίος έζησε σύμφωνα με ορισμένους συγγραφείς μεταξύ 518 και 548 ή τον όγδοο αιώνα κατ'άλλους. Ο Νικήτας παρέστη στη δεύτερη σύνοδο της Νίκαιας το 787. Ο Ιγνάτιος συμμετείχε στη Σύνοδο της Κωνσταντινούπολης του 879-880 που αποκατέστησε τον Πατριάρχη Φώτιο. Τέλος, σώζεται σφραγίδα με το όνομα του επισκόπου Λέοντος, ο οποίος έζησε μεταξύ 10ου και 11ου αιώνα.

Η Προικόννησος αναφέρεται στις Notitiae Episcopatuum του Πατριαρχείου Κωνσταντινουπόλεως μέχρι τον 15ο αιώνα^[1]. Αρχικά υπαγόταν στη Μητρόπολη Κυζίκου, και περί τον 7ο αιώνα ανυψώθηκε σε αυτοκέφαλη αρχιεπισκοπή, εξαρτώμενη απευθείας από τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως. Ως τέτοια αναφέρεται σε όλη τη δεύτερη χριστιανική χιλιετία.

Τον Μάιο του 1823 ανυψώθηκε περαιτέρω σε Μητρόπολη και δόθηκε στον Μητροπολίτη της ο τίτλος του «Ὑπερτίμου καὶ Ἐξάρχου πάσης Προποντίδος^[2]». Στη δικαιοδοσία της, εκτός από την Προικόννησο, υπάγονταν και τα νησιά Αλώνη ή Αυλωνία, Οφιούσα ή Αφυσία και Κούταλη. Έδρα της Μητρόπολης ως το 1900 ήταν η Αλώνη. Μεταξύ 1900 και 1906 η έδρα μεταφέρθηκε στον Μαρμαρά.

Τον Σεπτέμβριο του 1922, μετά την Μικρασιατική Καταστροφή, όλοι οι Έλληνες Χριστιανοί που κατοικούσαν στο νησί του Μαρμαρά κατέφυγαν στην Ελλάδα πριν την άφιξη του τουρκικού στρατού (1923). Σήμερα δεν υπάρχουν πλέον Ορθόδοξοι Χριστιανοί στην επικράτεια της αρχαίας μητρόπολης, αν και το Πατριαρχείο διατηρεί και συνεχίζει να αποδίδει τον τίτλο της^[3].

Τον 19ο αιώνα δημιουργήθηκε έδρα τιτουλάριου αρχιεπισκόπου Προικοννήσου στην Καθολική Εκκλησία, η οποία σταμάτησε να χρησιμοποιείται από τις 26 Ιουνίου 1967.

Επισκοπικός κατάλογος


Όνομα	Έτη	Σημειώσεις
Ιωάννης	~ 431
Ακάκιος	~ 451
Στρατοκλής	~ 458/459
Τιμόθεος	~ 518 – 548	άγιος
Νικήτας Α΄	~ 787^[4]
Ιγνάτιος	~ 879
Λέων	10ος–11ος αιώνας
Νικήτας Β΄	11ος αιώνας
Διονύσιος Α΄	πριν το 1027 – μετά το 1030
Κοσμάς Α΄	~ 1078
Ισαάκιος	~ 1166^[5]
Βασίλειος	~ 1232
Νικόλαος	~ 1280
Νήφων	; – 1303	κατόπιν Κυζίκου, μετέπειτα Οικουμενικός Πατριάρχης
Μανουήλ	~ 1329 ~ 1330
Μακάριος	~ 1548 ~ 1585
Άνθιμος	~ 1580^[6]
Κλήμης Α΄	~ 1585^[7]
Διονύσιος Β΄	~ 1600
Κλήμης Β΄	πριν τον Αύγουστο 1605 – μετά τον Ιούλιο 1626
Δανιήλ Α΄	πριν το 1629 – Ιούνιος 1638 †
Γρηγόριος	Ιούνιος 1638^[8] – Ιούλιος 1639	παραιτήθηκε^[9]
Ιερεμίας	Ιούλιος 1639 – Ιούλιος 1660	από Ηρακλείας^[9], καθαιρέθηκε^[10]
Γεράσιμος	Ιούλιος 1660^[11] – 1665 (;)
Δανιήλ Β΄	3 Νοεμβρίου 1665 – 1668 (;)
Κωνσταντίνος	1668 – 1677 (;)
Μητροφάνης	1677 – Μάρτιος 1702
Θεόκλητος	15 Μαρτίου 1702 – περί το 1731
Γαβριήλ	πριν το 1739 – Ιανουάριος 1745
Νικηφόρος Α΄	23 Ιανουαρίου 1745 – 25 Μαρτίου 1759
Ανανίας	25 Μαρτίου 1759 – Αύγουστος 1791
Αρσένιος	17 Αυγούστου 1791 – Αύγουστος 1795
Νικηφόρος Β΄ (Πηλουσιώτης)	Αύγουστος 1795 – Ιούνιος 1821	κατόπιν Αδριανουπόλεως
Κοσμάς Β΄	Ιούνιος 1821 – Σεπτέμβριος 1830	κατόπιν Βιζύης
Σαμουήλ ο Κύπριος	Σεπτέμβριος 1830 – Ιανουάριος 1835	κατόπιν Μεσημβρίας
Βησσαρίων	Ιανουάριος 1835 – Αύγουστος 1841	κατόπιν Διδυμοτείχου
Γεδεών	Αύγουστος 1841 – 14 Ιουλίου 1853	α΄ θητεία, κατόπιν Σόφιας
Σωφρόνιος	14 Ιουλίου 1853 – 19 Απριλίου 1861	κατόπιν Νυσσάβας
Γεδεών	19 Απριλίου 1861 – 12 Ιανουαρίου 1877 †	β΄θητεία
Διονύσιος (Γεωργιάδης ή Ροΐδης)	24 Ιανουαρίου 1877 – 9 Μαρτίου 1885	επαύθη
Νικόδημος (Αγγελίδης ή Αμαξόπουλος)	16 Μαρτίου 1885 – 14 Ιανουαρίου 1892	κατόπιν Ελασσώνος
Ιγνάτιος	14 Ιανουαρίου 1892 – 4 Οκτωβρίου 1893 †	από Λιτίτσης
Βενέδικτος (Αδαμαντίδης)	23 Οκτωβρίου 1893 – 9 Μαρτίου 1900	επαύθη
Παρθένιος (Παπαφωτεινός)	9 Μαρτίου 1900 – 12 Δεκεμβρίου 1900 †
Σωφρόνιος (Αργυρόπουλος ή Βουτσάς)	16 Ιανουαρίου 1901 – 15 Νοεμβρίου 1911 †
Νικόδημος (Παπαδόπουλος)	8 Δεκεμβρίου 1911 – 4 Αυγούστου 1920 †
Γεώργιος (Μισαηλίδης)	20 Φεβρουαρίου 1922 – 9 Οκτωβρίου 1924	κατόπιν Θάσου

Φιλόθεος (Παπακωνσταντίνου ή Σταυρίδης)	5 Οκτωβρίου 1943 – 13 Νοεμβρίου 1963 †
Ησαΐας (Χρονόπουλος)	24 Νοεμβρίου 1997 – 20 Δεκεμβρίου 2002	κατόπιν Ντένβερ
Ιωσήφ (Χαρκιολάκης)	28 Ιουνίου 2008 – σήμερα

Παραπομπές

↑ Jean Darrouzès, Notitiae episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae. Texte critique, introduction et notes, Paris, 1981, indice p. 510, voce Prokonésos/Proikonésos.
↑ Προικοννήσου, Ιωσήφ. «Ἅγιοι τῆς Μητροπόλεως Προικοννήσου». Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2022.
↑ Kiminas 2009, σελ. 71.
↑ Πατριάρχου Γερμανού, Ευρισκόμενα πάντα, σελ. 204
↑ Χωνιάτης, Νικήτας (1865). Τα ευρισκόμενα πάντα. σελ. 256.
↑ Χαμουδόπουλος, Μηνάς (1881-1882). «Αποσπάσματα πατριαρχικών σελίδων». Εκκλησιαστική Αλήθεια Β (ΜΕ): 731. https://books.google.de/books?id=7EkWAAAAYAAJ&lpg=PA731&ots=ch0jdS98Cp&pg=PA731#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2022.
↑ Χαμουδόπουλος, Μηνάς (1882). «Αι του Πατριαρχείου περιπέτειαι». Εκκλησιαστική Αλήθεια Β (ΜΘ): 795. https://books.google.de/books?id=7EkWAAAAYAAJ&lpg=PA731&ots=ch0jdS98Cp&hl=el&pg=PA795#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2022.
↑ Αποστολόπουλος 1987, σελ. 420.
↑ ^9,0 ^9,1 Αποστολόπουλος 1987, σελ. 427.
↑ Αποστολόπουλος 1987, σελ. 164.
↑ Αποστολόπουλος 1987, σελ. 165.

Πηγές

Ελληνόγλωσσες

Αποστολόπουλος, Δημήτρης Γ. (1987). Η Νομική Συναγωγή Του Δοσιθέου. Μία Πηγή Και Ένα Τεκμήριο. Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών.

Ξενόγλωσσες

(Λατινικά) Le Quien, Michel (1740). Oriens christianus in quatuor Patriarchatus digestus. 1. Παρίσι: Βασιλικό Τυπογραφείο. σελ. 783-786.
(Λατινικά) Gams, Pius Bonifacius (1957). Series episcoporum Ecclesiae Catholicae. Γκρατς: Akademische Druck- und Verlagsanstalt. σελ. 445.
(Αγγλικά) Pétridès, Sophrone (1911). «Proconnesus». Catholic Encyclopedia. 12. Νέα Υόρκη: Robert Appleton Company. http://www.newadvent.org/cathen/12449c.htm.
(Γαλλικά) Destephen, Sylvain (2008). Prosopographie du diocèse d'Asie (325-641). Prosopographie chrétienne du Bas-Empire. 3. Παρίσι: ACHCByz.
(Αγγλικά) Kiminas, Demetrius (2009). The Ecumenical Patriarchate: A History of Its Metropolitans with Annotated Hierarch Catalogs. Wildside Press. σελ. 71-72 & 179-180. ISBN 978-1434458766.

[1] Jean Darrouzès, Notitiae episcopatuum Ecclesiae Constantinopolitanae. Texte critique, introduction et notes, Paris, 1981, indice p. 510, voce Prokonésos/Proikonésos.

[2] Προικοννήσου, Ιωσήφ. «Ἅγιοι τῆς Μητροπόλεως Προικοννήσου». Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2022.

[FOOTNOTEKiminas200971-3] Kiminas 2009, σελ. 71.

[4] Πατριάρχου Γερμανού, Ευρισκόμενα πάντα, σελ. 204

[5] Χωνιάτης, Νικήτας (1865). Τα ευρισκόμενα πάντα. σελ. 256.

[6] Χαμουδόπουλος, Μηνάς (1881-1882). «Αποσπάσματα πατριαρχικών σελίδων». Εκκλησιαστική Αλήθεια Β (ΜΕ): 731. https://books.google.de/books?id=7EkWAAAAYAAJ&lpg=PA731&ots=ch0jdS98Cp&pg=PA731#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2022.

[7] Χαμουδόπουλος, Μηνάς (1882). «Αι του Πατριαρχείου περιπέτειαι». Εκκλησιαστική Αλήθεια Β (ΜΘ): 795. https://books.google.de/books?id=7EkWAAAAYAAJ&lpg=PA731&ots=ch0jdS98Cp&hl=el&pg=PA795#v=onepage&q&f=false. Ανακτήθηκε στις 13 Οκτωβρίου 2022.

[FOOTNOTEΑποστολόπουλος1987420-8] Αποστολόπουλος 1987, σελ. 420.

[FOOTNOTEΑποστολόπουλος1987427-9] 9,0 ^9,1 Αποστολόπουλος 1987, σελ. 427.

[FOOTNOTEΑποστολόπουλος1987164-10] Αποστολόπουλος 1987, σελ. 164.

[FOOTNOTEΑποστολόπουλος1987165-11] Αποστολόπουλος 1987, σελ. 165.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]