Πόδος Αιτωλοακαρνανίας

Συντεταγμένες: 38°35′12.1″N 21°52′41.2″E / 38.586694°N 21.878111°E / 38.586694; 21.878111

Πόδος
Πόδος Πόδος
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Δυτικής Ελλάδας
Περιφερειακή Ενότητα	Αιτωλοακαρνανίας
Δήμος	Ναυπακτίας
Δημοτική Ενότητα	Αποδοτίας
Γεωγραφία
Νομός	Αιτωλοακαρνανίας
Υψόμετρο	882 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος	97
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Ταχ. κώδικας	300 23
δεδομένα

Ο Πόδος είναι χωριό της ορεινής Ναυπακτίας^[1][2][3] του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Είναι χτισμένο σε υψόμετρο 882 μέτρων στις βόρειες παρυφές της Παπαδιάς, κλεισμένο μέσα σε πολύ περιορισμένο χώρο οριοθετείται από λοφοσειρές και υψώματα. Νότια βρίσκονται οι γυμνές βουνοκορφές Κοτρόνι και Τσακαλάκι. Βόρεια φαντάζουν οι κορφές Τσεκούρι και Αρδίνι, που ανήκουν στο γειτονικό χωριό Αμπελακιώτισσα, ανατολικά η Σκαλούλα και δυτικά οι δασωμένες βουνοκορφές Λιθαρόστρουγκα, Ψηλή Κορυφή, Αϊλιάς, Αγριοκερασιά και Πέτακας.

Ο Πόδος απέχει 48,9 χιλιόμετρα από την Ναύπακτο κάνοντας την διαδρομή Ναύπακτο, Ελευθέριανη, Πόδο^[4] και 69,1 χιλιόμετρα κάνοντας την διαδρομή Ναύπακτο, Άνω Χώρα, Πόδο.^[5]

Το Ποδιώτικο ρέμα (Ποδιωτόρεμα – Ποδόρεμα) σχηματίζεται από το Σκαλτσόρεμα και το Ξερόρεμα και άλλα μικρορέματα που πηγάζουν από τις πλαγιές της βουνοκορφής Τσακαλάκι και συμβάλλει στον Κότσαλο (Κάκαβο) στη θέση Σύνοδος. Λόγω των πολλών νερών στον Πόδο λειτουργούσαν τουλάχιστον 7 νερόμυλοι. Η πλατανοΐσκιωτη πλατεία στη θέση “Πλατάνια” λίγα μέτρα πιο πάνω από τη γραφική Μεγάλη Βρύση με τις δύο πέτρινες κούπες της, ο ενοριακός ναός του Αγίου Αθανασίου που κτίστηκε αρχικά από τον αρχιπροεστό της επαρχίας Κραβάρων Θανασούλα Σισμάνη (+ 1789) και ξανακτίσθηκε (1957 – 1960) με το ωραίο πετρόκτιστο κωδωνοστάσιο (1928), ο Άι-Γιώργης που η αρχική του ανέγερση ανάγεται στην Τουρκοκρατία, επανακτίσθηκε το 1952–55 σε περίοπτη θέση και τα άλλα ξωκλήσια, στέρεα ή ερειπωμένα, σε όμορφους και γραφικούς τόπους είναι κάποια από τα αξιοπαρατήρητα στοιχεία του πνιγμένου στη βλάστηση αυτού χωριού.^[6]

Το χωριό Πόδος φαίνεται να υπάρχει από αρχαιοτάτων χρόνων χωρίς όμως να είναι γνωστός ο ακριβής χρόνος δημιουργίας του χωριού, αλλά ούτε και οι πρώτοι οικιστές του είναι γνωστοί αφού χάνονται στα βάθη της μη καταγεγραμμένης ιστορίας. Το χωριό πληθυσμιακά και πολιτισμικά άκμασε στην Μεσαιωνική εποχή και στα χρόνια της Οθωμανικής σκλαβιάς, γνωρίζοντας ικανή πληθυσμιακή άνθιση μετά την Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως από τους Τούρκους το 1453, λόγω εισροής, στον τότε δυσπρόσιτο ορεινό όγκο της Ναυπακτίας (Κράβαρα) και λόγω της ύπαρξης πολλών ορθόδοξων Μοναστηριών στην ευρύτερη περιοχή, πολλών εκπατρισθέντων Χριστιανών που αναζητούσαν καταφύγιο, και τόπο να κρυφτούν από το μένος των Οθωμανών διωκτών τους.

Κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας θα ήταν σωστότερο να αναφέρεται ως κωμόπολη παρά για χωριό, μιας και αριθμούσε 400-500 οικογένειες, τούτο καθίσταται πιστευτό αφού στον Πόδο επιλέχθηκε να εδρεύουν οι Τουρκικές αρχές και τα Τουρκικά δικαστήρια, για την τότε Επαρχία Κραβάρων, στην μέχρι και σήμερα ονομαζόμενη τοποθεσία "Σύνοδος" (εκ΄ των διαφόρων συνεδριάσεων που γίνονταν) δίπλα στον ποταμό Κότσαλο (Κάκαβο ή Κοζιτσιάνικο ρέμα) και κοντά στην θέση "Κουμαριές", όπου βρίσκεται σήμερα ο ερειπωμένος Παληόμυλος, και ο Πόδος ήταν αυτός που ήταν η έδρα του τότε Δήμου Αποδοτίας.

Το χωριό ή μάλλον η κωμόπολη τότε εκτεινόταν περίπου από την τοποθεσία "Κομμένο Χωράφι" μέχρι σχεδόν την τοποθεσία "Σκομπόδο" ή τουλάχιστον την τοποθεσία "Ρουντζέρια - Καστανάδια", και ολόκληρη αυτή η περιοχή ήταν επίπεδη και κατοικείτο, πράγμα που αποδεικνύεται από την ανεύρεση σε όλη αυτή την περιοχή στοιχείων που μαρτυρούν οικιστικές ανθρώπινες δραστηριότητες (ακρογωνιαίοι λίθοι σπιτιών "αγκωνάρια", πήλινα αγγεία κ.α.) Με την πάροδο όμως του χρόνου η μορφολογία του εδάφους άλλαξε, κυρίως λόγω καθιζήσεων, το 1913-15 και η περιοχή εμφανίζει τελικώς την σημερινή αμφιθεατρική της όψη.

Όσο για την προέλευση της ονομασίας Πόδος ελάχιστα γνωστά και μόνο εικασίες, συμπερασμούς και σκέψεις μπορούν να γίνουν. Πάντως το βέβαιο είναι ότι είναι λέξη Ελληνική και διόλου Σλάβικη, όπως κάποιοι έχουν εκφράσει την άποψη αυθαίρετα και θεμελιωδώς αστήρικτα. Υποστηρικτής της άποψης αυτής είναι και ο Σλαβολόγος Vasmer που υποστηρίζει ότι η ονομασία Πόδος συνδέεται με το Σερβοκροάτικο, Βουλγάρικο και Σλαβομακεδονικό "Pod" λέξη η οποία σημαίνει πάτωμα ή δάπεδο αλλά είναι φανερό ότι η ομοιότητα και μόνο των λέξεων δεν αποτελεί απόδειξη ετυμολογικής καταγωγής. Για τον λόγο αυτό και το Υπουργείο Εσωτερικών στη δεκαετία του 1920 δεν δέχθηκε και δεν επέτρεψε την αλλαγή του ονόματος όπως έγινε με άλλα χωριά που είχαν Σλάβικα ονόματα (Κοζίτσα, Λομποτινά, Βετοψίστα κ.λπ.)

Οι επικρατέστερες εκδοχές για την προέλευση της ονομασίας είναι:

1. Λαμβάνοντας υπόψιν ότι ο Πόδος υπήρξε στο παρελθόν, κωμόπολη, διοικητικό - εμπορικό κέντρο, κεφαλοχώρι και γενικά κομβικό σημείο της τοπικής ζωής της τότε εποχής, ακόμη και ότι υπήρξε μέχρι το 1950 συγκοινωνιακός κόμβος στην επικοινωνία μεταξύ Ναυπάκτου και των ορεινών χωριών Αμπελακιώτισσας, Περδικόβρυσης, Κλεπάς και Δενδροχωρίου και εάν ληφθεί υπόψιν ότι στα βόρεια της περιοχής που βρίσκεται ο Πόδος, πάνω στον ποταμό Κότσαλο (παραπόταμο του Ευήνου ή Φίδαρη) υπήρχε πέτρινη γέφυρα, μείζονος σημασίας για την τότε τοπική κοινωνία, που χρησιμοποιείτο για τις οδικές μεταφορές και ένωνε την Αμπελακιώτισσα (Κοζίτσα) και συγκεκριμένα το Μοναστήρι της Παναγιάς με την Άνω Χώρα (Μεγάλη Λομποτινά), μπορεί να υποστηριχθεί ότι η λέξη προέρχεται από το Ιταλικό Ponte (Πόντε) που σημαίνει γέφυρα, αρχικά τροποποιήθηκε φραστικά σε Pontos (Πόντος), κατόπιν με την λατινική γραφή έγινε Podos (Πόντος) και τέλος με διαδικασία ελληνοποίησης του "d" σε "δ" πήρε την τελική μορφή Πόδος.
2. Λαμβάνοντας υπόψιν ότι ο Πόδος υπήρξε εξ' αρχής η έδρα του Δήμου Αποδοτίας πιθανολογείται ότι και ο δήμος πήρε το όνομα του από τους Αποδωτούς^[7] ( αρχαίους που κατοικούσαν στις Δυτικές και Ανατολικές πλαγιές της Ν.Δ. πλευράς του όρους Κόρακος και στην κοιλάδα του Μόρνου πλησίον των Οζολών Λοκρών.^[7] ) και με την σειρά του η έδρα των Αποδοτών ονομάστηκε Πόδος.
3. Ότι πήρε το όνομα του από την λέξη Podos (κατόπιν με διαδικασία ελληνοποίησης του "d" σε "δ" πήρε την τελική μορφή Πόδος) που σημαίνει πολλά νερά και που πράγματι έχει πολλά νερά προς ύδρευση και άρδευση και τα οποία καθιστούν το έδαφος πολύ γόνιμο και την περιοχή κατάφυτη.
4. Ότι όταν οι κάτοικοι των γύρω χωριών πήγαιναν στον Πόδο για να επιλύσουν τις διαφορές τους στα δικαστήρια ή για διάφορες εργασίες τους, επιστρέφοντας και ερωτώμενοι από που έρχονταν απαντούσαν "από-δω → (α)ποδώ → από πόδο", εξού σιγά-σιγά επικράτησε το όνομα Πόδος.

Η ονομασία του χωριού Πόδος και των κατοίκων του, των Ποδιωτών, συναντάται σε διάφορα επίσημα "Ιστορικά πλέον" έγγραφά της εποχής εκείνης όπως:

• Οθωμανικά κατάστιχα απογραφής πληθυσμού, δραστηριοτήτων, φορολογίας κλπ, πωλητήριες ομολογίες, δωρητήρια γης, που σώζονται έως σήμερα στην Ιερά Μονή Αμπελακιώτισσας και στο Συμβολαιογραφείο Κραβάρων, δικαστικές αποφάσεις, αποφάσεις της τότε εκκλησιαστικής ιεραρχίας, ταξιδιωτικές σημειώσεις ευρωπαίων διπλωματών της τότε εποχής αλλά ακόμη και σε Οθωμανικό Μπουγιουρντί^[8] (αυστηρή προειδοποίηση - εντολή) του Μουχτάρ Πασά (γιό του Αλή Πασά), αναφορές που ανάγονται από το 1454 έως και το 1889, αποδεικνύοντας την μακροχρόνια και βαθαίωνη αναλλοίωτη ιστορική παρουσία του χωριού αυτού.

Μετά από όλα αυτά καθίσταται σαφές ότι το χωρίο Πόδος είναι χωριό με μεγάλη διαχρονικότητα και Ιστορία, οι κάτοικοι του είχαν θερμή και ενεργή συμμετοχή σε όλους τους αγώνες του Έθνους και στην πορεία του Ελληνισμού, ιστορία που άφησε ανεξίτηλα τα σημάδια της στους απελευθερωτικούς αγώνες του 1821, όπου οι Ποδιώτες ήρθαν πολλές φορές σε ρήξη και σύγκρουση με τους Τούρκους κατακτητές, ακόμα και με τον Αλή Πασά των Ιωαννίνων, υπό την ηγεσία του ντόπιου οπλαρχηγού (καπετάνιου) Κώστα Χωραφά.

Ενδεικτικό των τότε αγώνων των Ποδιωτών κατά των Τούρκων ήταν ότι τους νεκρούς Τούρκους που είχαν σκοτώσει στη γύρο περιοχή, τους έθαβαν σε ένα σημεία Δυτικά του χωριού που μέχρι και σήμερα ονομάζεται "Τουρκόμνημα", χαρακτηριστικό της έντασης της αμφισβήτησης της Οθωμανικής εξουσίας πάνω στους περήφανους Ποδιώτες ήταν το γνωμικό που επικράτησε και που λέγεται μέχρι σήμερα: "Αλή Πασάς στα Γιάννενα και Χωραφάς στον Πόδο"

Επίσης οι Ποδιώτες ποικιλοτρόπως έχουν λάβει μέρος και έχουν αποτίσει φόρο αίματος σε όλους τους αγώνες του Έθνους, στην Επανάσταση του 1821, στον Άτυχο πόλεμο του 1897, στους Βαλκανικούς Πολέμους του 1912-13, στην Μικρασιατική εκστρατεία, στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940-41 και στην Εθνική Αντίσταση του 1941-44, θρηνώντας πολλά άξια τέκνα του χωριού και γράφοντας όμως λαμπρές σελίδες δόξας και ιστορίας.

...

• 1979-1986 Σπυρίδων Παναγιωτόπουλος^[10]
• 1987-1994 Κωνσταντίνος Βελής^[11]
• 1995-1998 Αθανάσιος Παναγιωτόπουλος (τελευταίος κοινοτάρχης)^[12]

...

• Πολύκαρπος Χαραλαμπόπουλος (1956-2016) Πρόεδρος, απεβίωσε εν ενεργεία στις 12 Οκτωβρίου 2016.^[13]

• Εκπολιτιστικός Σύλλογος Πόδου Ναυπακτίας «Άγιος Αθανάσιος»
• Ναύπακτος και Ναυπακτία (Αρχείο ντοκιμαντέρ της ΕΡΤ)