Σοφία Σειράχ

Η Σοφία Σειράχ είναι βιβλίο Δευτεροκανονικό της Παλαιάς Διαθήκης που όπως φαίνεται από το όνομά του είναι γραμμένο από κάποιον ονόματι Σειράχ. Το έτος που γράφτηκε σίγουρα είναι το 190 ή το 180 π.Χ.^[1]

Υπάρχει και άλλη εκδοχή για το γνωστό "Ιησούς υιός Σειράχ Ιεροσολυμίτης" που αναφέρεται στο 50,27 δηλαδή ότι επρόκειτο για τον γιο του Σειράχ, ονόματι Ιησού καταγόμενο από την Ιερουσαλήμ. Κατά την ίδια χρονολογία πάντοτε, γράφτηκε σε μια εποχή όπου κυριαρχούσαν οι Πτολεμαίοι, οι απόγονοι του Μεγάλου Αλεξάνδρου.^[2]

Για τον συγγραφέα

Αναφέρεται στο 50,27: “Ιησούς υιός Σειράχ ο Ιεροσολυμίτης”. Δεν ξέρουμε πολλά για τη ζωή του, ήταν σοφός και καταγόταν από την Ιουδαία. Γεννήθηκε όμως στα Ιεροσόλυμα. Προερχόταν από ευγενή οικογένεια και η μόρφωσή του ήταν υψηλού επιπέδου. Ξεχώριζε για την αγάπη του στα θρησκευτικά και εθνικά δρώμενα της πόλης. Περιπλανήθηκε σε άλλους τόπους, παίρνοντας εμπειρίες και σοφία από άλλους λαούς. Συναπαντήθηκε με ειδωλολάτρες και πιστούς. Τον διέκρινε και Θεία Σοφία, έτσι λοιπόν έγραψε τη Σοφία Σειράχ που μέχρι σήμερα διαβάζουμε.^[1]

Προς το τέλος της ζωής του ίδρυσε σχολή για τους συμπατριώτες του όπου διάβαζαν την Αγία Γραφή. Ήταν η περίοδος που έγραψε και τη Σοφία Σειράχ στα εβραϊκά με σκοπό να αφυπνίσει τον λαό και ειδικά τους νέους για τη μόνη αλήθεια και να αποτρέψει τη διάδοση της ειδωλολατρείας.^[2]

Το περιεχόμενο στα ελληνικά

Το 132 π.Χ. μεταφράστηκε στα ελληνικά από τον εγγονό του, επίσης ονόματι Ιησού, όταν αυτός βρισκόταν με άλλους Ιουδαίους στην Αίγυπτο. Στον πρόλογο έχουμε πληροφορίες τόσο για τον παππού του όσο και για την εποχή που μεταφράστηκε το θεόπνευστο βιβλίο, καθώς επίσης και ότι υπήρχε κίνδυνος που συζούσαν με ειδωλολάτρες. Ο μεταφραστής κόπιασε καθώς αγρυπνούσε για αυτούς που ήθελαν να ακολουθούν τον δρόμο του Θεού.

Όσον αφορά στο πρωτότυπο, είμαστε σε θέση να αντλήσουμε σημαντικές πληροφορίες από τις αποκαλύψεις και ανακαλύψεις στη Μασάντα (1964) και το Κουμράν (1958). Το κείμενο μεταφράστηκε στην ελληνική σημερινή έκδοση. Η ελληνική αυτή έκδοση χρησιμοποιήθηκε από τους Ιουδαίους της αιγυπτιακής διασποράς και αργότερα από τους χριστιανούς. Το βιβλίο δεν έχει ερμηνευθεί από εκκλησιαστικούς φορείς, ούτε έχει υποστεί περικοπές.

Σχετικά με το γράψιμο της Σοφίας Σειράχ θα λέγαμε ότι εστιάζει στον Μωσαϊκό νόμο περισσότερο από τη «Σοφία Σολομώντος» και τις «Παροιμίες», παρόλο που μοιάζει το περιεχόμενο των τριών αυτών βιβλίων.

Πιστεύεται ότι υπάρχουν δυο πράγματα που θέλει να πετύχει με τη συγγραφή 51 κεφαλαίων ο Σειράχ. Πρώτον θέλει να διδάξει τους Ιουδαίους να μην επιδοθούν στην ειδωλολατρεία και να έχουν κάποιες αρχές και δεύτερον να τονώσει το πατριωτικό τους αίσθημα με την υπενθύμιση ιστορικών γεγονότων όπως και προσώπων της πόλης. Μάλιστα είναι πολλά τα θέματα που αναπτύσσονται στο βιβλίο. Αυτά είναι:

Η λατρεία για τον Θεό. Αν και οι λατρευτικές πράξεις εν μέσω του ναού επιτελούνταν σωστά (50, 1-21), έλειπε το προσωπικό συναίσθημα, με αποτέλεσμα να κυριαρχεί μια τυπικότητα. Να γίνει σημείωση εδώ πως όταν προσφέρουμε στον Θεό με την καρδιά μας, τότε μας ανταποδίδει μεγαλόπρεπα.
Έχουμε ακόμη τη Θεία Σοφία και την προσωποποίησή της όπως στη «Σοφία Σολομώντος».
Διευκρινίζεται ακόμη ότι ο άνθρωπος προέρχεται από το χώμα (γη) και στη γη θα καταλήξει (“ἐξ ὧν συνετέθη”, “γῆ εἶ καὶ εἰς γῆν ἀπελεύσει”). Παρόλο που είναι δύσκολο κανείς να ξεπεράσει τον θάνατο ενός δικού του, είναι εύλογο πως αυτός γεννήθηκε και πέθανε για να συναντήσει τον Δημιουργό, όπως άλλωστε γεννήθηκε για να τον δοξάζει με τη βοήθεια χαρισμάτων. Ο θάνατος νοείται ως ευεργεσία και ανακούφιση και όχι ως ένα καταθλιπτικό γεγονός.
Επίσης, σημαντικό θέμα που αναπτύσσεται είναι πως ο Θεός ευλόγησε, όχι μόνο τον κατεξοχήν λαό της σοφίας, το Ισραήλ, αλλά και όλα τα κράτη του κόσμου. Είναι ο άρχων του κόσμου και αυτό που ζητά από τον άνθρωπο είναι η ικανότητα να συγχωρεί αλλήλους, κάτι που είναι κριτήριο για όλο τον κόσμο. Επιπροσθέτως είναι κάτι που συνδέει την Παλαιά και την Καινή Διαθήκη, ότι δηλαδή “καὶ ἄφες ἡμῖν τὰ ὀφειλήματα ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν”.
Μνεία γίνεται και σε καθημερινούς κανόνες ηθικής οι οποίοι σμιλεύουν τον άνθρωπο, καθορίζουν την προσωπικότητά του απέναντι στον Θεό. Καλλιεργούνται έτσι τα χαρίσματα που είναι απαραίτητα να πλησιάσουμε τον Θεό, όπως για παράδειγμα η ταπεινοφροσύνη, η αποχή από την αμαρτία και η ύβρις.^[1]

Παρόλο που το κείμενο απευθύνεται σε προχριστιανικό κοινό, υπάρχουν μέσα σε αυτό διαχρονικές αξίες τις οποίες οι πιστοί χριστιανοί θέλουν να ακολουθούν, κάτι που το καθιστά διαχρονικό επίσης.^[2]