Η ή/και (ο) Τρικόρυνθος ή Τρικόρινθος ή Τρικόρυθος ή το Τρικόρυνθον (αρχαία ελληνικά: Τρικόρυνθος ή Τρικόρινθος ή Τρικόρυθος), (ο δήμος: Τρικορύνθου), ήταν αρχαίος οικισμός - πόλη και δήμος της Αιαντίδας (περιοχή της Αρχαίας Αττικής και φυλή της αρχαίας Αθήνας).
Τοποθεσία του αρχαίου δήμου
Ο δήμος της Τρικορύνθου, ήταν δήμος της Παραλίας.[1] Βρισκόταν ανάμεσα στο Πεντελικό όρος και την Πάρνηθα, μεταξύ του Μαραθώνα και του Ραμνούντα,[2] στα εδάφη της μυθικής Μακαρίας πηγής (Μακαρία Κρήνη), σήμερα στην περιοχή βορειοανατολικά από το χωριό Κάτω Σούλι,[3] στην κορυφή του οποίου σώζονται λείψανα της αρχαίας ακρόπολης του δήμου,[4] στην τοποθεσία το Μεγάλο Μάτι και τους πρόποδες του βουνού Σταυροκοράκι.[5] Το χωριό Κάτω Σούλι, όπως και το χωριό Άνω Σούλι, υπάγονται διοικητικά στον Δήμο Μαραθώνα.
Σε αντίθεση με τους σύγχρονους ερευνητές, ο παλαιότερος ερευνητής του 19ου αιώνα Διονύσιος Σουρμελής θεωρούσε, ότι ο δήμος βρισκόταν στην περιοχή του επάνω Σουλίου.[6]
Ο δήμος της Τρικορύθου ήταν μέλος της Τετράπολης[7] ή Υττηνίας[8] της Αττικής, η οποία με τη σειρά της αποτελούσε μια από τις δώδεκα περιφέρειες-πόλεις της Δωδεκάπολης Κεκροπίας. Ο Στράβων, αναφερόμενος στον ιστορικό Φιλόχορο και το έργο του «Ατθίς» (ή Ατθίδες ή Ιστορίαι) λέει ότι η Τετράπολις (Οινόη, Προβάλινθος, Τρικόρυθος, Μαραθών) ήταν μια από τις δώδεκα πόλεις, οι οποίες ιδρύθηκαν στην Αττική από τον μυθικόβασιλιά της Αθήνας, Κέκροπα και αργότερα ο Θησέας την ένωσε με την πόλη της αρχαίας Αθήνας.[9]
Με εξαίρεση την Προβάλινθο, η οποία ανήκε στην Πανδιονίδα φυλή, οι υπόλοιπες τρεις πόλεις (Οινόη, Τρικόρυθος, Μαραθών) ανήκαν στην Αιαντίδα φυλή. Από τις τέσσερις πόλεις, οι οποίες συναποτελούσαν την Τετράπολη, ο Μαραθώνας εθεωρείτο σαφώς, ως ο πιο σημαντικός.
Η συμμετοχή του δήμου στην αρχαία Βουλή
Ο δήμος, η ύπαρξη του οποίου επιβεβαιώνεται και από διάφορες επιγραφές,[10] ως μέλος αρχικά της Αιαντίδας φυλής, συμμετείχε με 3 βουλευτές στην αρχαία Βουλή των 500, κατά την πρώτη περίοδο (508 – 307/306 π.Χ.). Κατά τη δεύτερη περίοδο (307/306 – 224/223 π.Χ.) ο δήμος αντιπροσωπευόταν επίσης από 3 βουλευτές στη Βουλή των 600, ενώ την τρίτη περίοδο (224/223 – 201/200 π.Χ.) αντιπροσωπευόταν από 6 βουλευτές. Την τέταρτη περίοδο (201/200 π.Χ. – 126/127) ο αριθμό βουλευτών–αντιπροσώπων είναι άγνωστος, ενώ κατά την πέμπτη περίοδο (126/127 – 3ος αιώνας) ο δήμος μεταφέρθηκε στην Αδριανίδα φυλή, επίσης με άγνωστο αριθμό βουλευτών–αντιπροσώπων.
Οι κάτοικοι της Τρικορύνθου
Ο δημότης της αρχαίας Τρικορύνθου ονομαζόταν Tρικορύσιος.[11][12][13][14] Ο δήμος ήταν έδρα της ισχυρής οικογένειας των Ηρακλειδών.[15] Σύμφωνα με μια από τις εκδοχές της ελληνικής μυθολογίας, ο βασιλιάς των ΜυκηνώνΕυρυσθέας σκοτώθηκε στην περιοχή του δήμου, κατά τη διάρκεια εκστρατείας εναντίον της πόλης του Μαραθώνα (σύμφωνα με μια εκδοχή από το γιο του ΗρακλήΎλλο,[15] σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή από τον ανιψιό του Ηρακλή Ιόλαο[16][17]) και στη συνέχεια αποκεφαλίστηκε. Με βάση μια εκδοχή, αυτή του Στράβωνα, το σώμα του Ευρυσθέα θάφτηκε στον Γαργηττό, ενώ το κεφάλι του[18] θάφτηκε στην Τρικόρυνθο, κοντά στην Μακαρία Κρήνη. Ο τόπος της ταφής ονομάστηκε από τότε Ευρυσθέως Κεφαλή.[17]
Ο τόπος του δήμου της Τρικορύθου ήταν ελώδης και τελματώδης, συνεπώς το κλίμα δεν ήταν υγιεινό, ενώ κυριαρχούσαν τα μεγάλα κουνούπια, ενώ στον τόπο αυτό αναφέρεται κωμικά και ο Αριστοφάνης στο έργο του «Λυσιστράτη».[19][20]
Προσωπικότητες από την Τρικόρυνθο
Υπήρξαν διάφοροι γνωστοί πολίτες από τον δήμο της Τρικορύνθου, όπως ο Γλαύκων ο Τρικορύσιος, ο βουλευτής Δημήτριος ο Τρικορύσιος, ο Δημόστρατος ο Τρικορύσιος γιος του Δημοστράτου, ο βουλευτής Διόδωρος ο Τρικορύσιος, ο βουλευτής Διονύσιος ο Τρικορύσιος, ο δικαστής Διονύσιος ο Τρικορύσιος γιος του Κλεμάχου, ο βουλευτής Διονύσιος ο Τρικορύσιος γιος του Στράτωνος, ο ιερέας Διονυσόδωρος ο Τρικορύσιος γιος του Μοσχίωνος, ο επιστάτης στα Ελευσίνια Διόξενος ο Τρικορύσιος γιος του Πλάτωνος, ο θεωρός της Τετράπολης Διόφαντος ο Τρικορύσιος γιος του Ευθυμένου κ.α.[21]
↑[...] "Tricorythus: (Τρικόρυ(ν)θος; Trikóry(n)thos). Attic paralia deme, Aeantis phyle, from AD 126/7 Hadrianis, three (six) bouleutaí, on the marshy northern edge of the Plain of Marathon near modern Kato Souli; demoticon Τρικορύσιος/Trikorýsios. With Marathon, Oenoe [5] and Probalinthus, T. formed the Tetrapolis cult association (Str. 8,7,1), whose cultic calendar (IG II2 1358 Z. 55) is evidence of a Hera cult in T. According to Sic. 4,57,4; 58,4, the Heraclidae settled in T., and the head of Eurystheus was buried there." [...] Lohmann, Hans (Bochum), Tricorythus
↑John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 138.
↑Γεώργιος Σωτηριάδης, "Ανασκαφαί Μαραθώνος[νεκρός σύνδεσμος]", Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρείας 1932, σελ. 28-43, και Ανασκαφή εν Μαραθώνι υπό Γεωργίου Σωτηριάδου[νεκρός σύνδεσμος] URI http://hdl.handle.net/11615/5045, στην ιστοσελίδα ir.lib.uth.gr του Ιδρυματικού Αποθετήριου του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, σελ. 31: [...] "Αι δυο εν λόγω πόλεις είναι η Οινόη, της οποίας την θέσιν και τo νυν όνομά της Νοινόη τελείως εξασφαλίζει (Ν - Οινόη κατά μετάβασιν του γράμματος ν της αιτιατικής του θηλυκού άρθρου «την» εις την εκ φωνήεντος αρχίζουσαν ονομαστικήν του ονόματος), και η εκ του Στράβωνος και του Παυσανίου καλώς γνωστή Τρικόρυνθος, παρά την μυθικήν Μακαρίαν το όνομα πλουσίαν πηγήν, το «Μεγάλο Μάτι» του σημερινού μικροχωρίου Κάτω Σούλι, παρ’ αυτήν την ρίζαν του βραχωδεστάτου βουνού Σταυροκοράκι". [...]
↑Διονύσιος Σουρμελής, "Αττικά: ή περί δήμων Αττικής εν οις και περί τινων μερών του Άστεως". Υπό Διονύσιου Σουρμελή. Έκδοσις πρώτη. Τύποις Αλεξάνδρου Κ. Γκαρπολά, Εν Αθήναις 1854 και "Attika hē peri dēmōn Attikēs en hois kai peri tinōn merōn asteōs", Dionysios Surmelēs, Gkarpola, 1854, σελ. 23: [...] "Τρικόρυθος, ήτοι Τρίλοφος, νυν δε επάνω Σούλι καλουμένη• η μαρτυρία δε της Τρικορύθου είνε η ύπαρξις των τριών λόφων, έφ' ων κείται• αι εκ των φυσικών περιστάσεων ονομασίαι των δήμων συμβοηθούσι τα μέγιστα εις την ανεύρεσιν αύτών• ωνομάσθει δε Σούλι εξ αποίκων Σουλιωτών ελθόντων εις την Αττικην τον ιέ. αιώνα.". [...]
↑Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt." Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Τετράπολις, της Άττικής, έχουσα δήμους και πόλεις τέτταρας, Οινόην, Προβάλινθον, Τρικόρυθον, Μαραθώνα. Ανδροτίων δε τετραπόλιδός φησι δια τον δ. αύτη πρότερον εκαλείτο Υττηνία• οι οικήτορες Τετραπολείς και Τετραπολίται, ως Φαβωρίνος εν πρώτω παντοδαπής ύλης ιστορικής". [...], σελ. 275-276.
↑Τρικορ Attica (IG I-III), στην ιστοσελίδα: epigraphy.packhum.org
↑Στέφανος Βυζάντιος, "Εθνικά", ("Stephani Byzantii Ἐθνικων quæ supersunt". Gr. Edidit Anton Westermann, Λειψία 1839), [...] "Τρικόρυνθον, ουδετέρως Δίδυμος και Διόδωρος, Διονύσιος αρσενικώς, Ευφορίων θηλυκώς. έστι δε δήμος τής Αιαντίδος φυλής, ο δημότης Tρικορύσιος, και θηλυκών Τρικoρυσία. Αριστοφάνης Λυσιστράτη v. 1032 ("ούχ όράς, ουκ εμπίς έστιν ήδε Τρικoρυσία;") και Τρικoρυνθόθεν και Τρικoρυνθάνδε και Τρικoρυνθοί". [...], σελ. 283.
↑Δανιήλ ο Μάγνης, "Λεξικόν Ιστορικομυθικόν και Γεωγραφικόν, συντεθέν υπό Δανιήλου Δημητρίου Μάγνητος του εκ του Πηλίου όρους εκ κωμοπόλεως Αγίου Λαυρεντίου, εις χρήσιν της ελληνικής νεολαίας". Εκ της Ελληνικής τυπογραφίας Φραγκίσκου Ανδρεώλα. Εν Βενετία 1834. Lexikon historikomythikon kai geographikon (etc.)(Historisch-mythologisches und geographisches Worterbuch etc.) neograece, Daniel Demetrios Magnes, Andreola, 1834, [...] "Τρικόρυθος, δήμος της Αττικής, εκ της Αιαντίδος φυλής (Κάτοικ. Tρικορύσιος, και Επιρρ. Τρικορυντόθεν)". [...], σελ. 372.
↑Σκαρλάτος Βυζάντιος, "Λεξικόν Επίτομον των εν τοις Ελλήσι συγγραφεύσιν απαντωμένων κυρίων ονομάτων, συντεθέν μεν υπό Σκαρλάτου Δ. του Βυζαντίου. Εκδοθέν δε στερεοτύπως υπό Ανδρέου Κορομηλά". Εκ της τυπογραφίας Ανδρέου Κορομηλά. Εν Αθήναις 1852, [...] "Τρικόρυθον (το) και Τρικόρυθος (η) , χωρ. και δήμος της έν Αττική Τετραπόλεως, μεταξύ Μαραθώνος & Ραμνούντος, ανήκων εις την Αιαντίδα φνλήν, (ο δημ. Τρικορύσιος)". [...], σελ. 180.
↑[...] "Τρικόρυθος: Δήμος της αρχαίας Αττικής, που ανήκε αρχικά στην Αιαντίδα και από το 146 μ.Χ. στην Αδριανίδα φυλή. Αποτελούσε μαζί με άλλες πόλεις την αττική Τετράπολη, και βρισκόταν A της Οινόης και BA του Μαραθώνα. Λεγόταν και Τρικόρυνθος". [...] ΤρικόρυθοςΑρχειοθετήθηκε 2020-08-10 στο Wayback Machine.
↑Ιάκωβος Ρίζος Ραγκαβής, "Τα Ελληνικά, ήτοι περιγραφή γεωγραφική, ιστορική, αρχαιολογική και στατιστική της αρχαίας και νέας Ελλάδος. Συνταχθείσα υπό Ιακώβου Ρ. Ραγκαβή, εις τρεις τόμους. Ων ο Α' διαλαμβάνει την Στερεάν, Ανατολικήν και Δυτικήν Ελλάδα, ο Β' την Πελοπόννησον και ο Γ' τας νήσους τας τε ελευθέρας και μη, και τον πίνακα, και εκδοθείσα υπό Κωνσταντίνου Αντωνιάδου."... τόμοι 1-3, Εκ του τυπογραφείου Κ. Αντωνιάδου. Εν Αθήναις 1853-1854, Ta Hellenkika: etoi perigraphe, geographike, historike, archaiologike, kai statistike tes archaias kai neas Hellados, Iakobos R. Rankabes, Ek tou typ. K. Antoniadou, 1853, Τόμος 1, σελ. 249-250: [...] "Τρικόρυθος, δήμος φυλής Αιαντίδος (4 = Στεφ. Βυζ.) και κώμη ομώνυμος, επί της ανατολικής παραλίας μεταξύ Μαραθώνος και Ραμνούντος• η Τρικόρυθος ην μέρος της Αττικής Τετραπόλεως (1 = Ιδ. Μαραθών)• η χώρα του δήμου τούτου ην κάθυγρος και τελματώδης, και επομένως ολίγον υγιεινή και πλήρης κωνώπων μεγάλων, ως και ο Αριστοφάνης παίζων ματυρεί= «Ουχ οράς; ουκ εμπίς εστιν ήδε Τρικορυσία;» (2 = Αριστοφ. Λυσίστρατ. ς. 1032.) - Το Κάτω-Σούλι κατέχει τανύν την θέσιν της Τρικορυθου. Ο τόπος είναι εύφορος, άλλ' ελώδης τω όντι ως και το πάλαι και νοσώδης και πλήρης κωνώπων". [...]
↑Δημότες της ΤρικορύνθουΑρχειοθετήθηκε 2019-04-04 στο Wayback Machine.. Αναζήτηση με τη λέξη-κλειδί στον τόπο (Place): TRIKORUSIOS (στα κεφαλαία αγγλικά), στις ιστοσελίδες: empressattica.com και atheniansproject.com του Προγράμματος «Αθηναίοι» = Athenians Project
John S. Traill: Demos and trittys. Epigraphical and topographical studies in the organization of Attica. Athenians Victoria College, Toronto 1986, p. 138.
Μελέτη: "Η Βορειοανατολική Αττική υπό το πρίσμα των εξελίξεων - Ο δήμος Μαραθώνα", (pdf), Χωροταξικός Σχεδιασμός 7ου, Σπουδαστική ομάδα: Λάζου Χ., Ραχιώτη Α., Ρέτζου Ντ. Διδακτική ομάδα: Αυγερινού Σ., Τουφεγγοπούλου Α., Ακαδ. Έτος 2010-2011. σελ. 4 & σελ. 10, χάρτης, σημείο Νο 8: Αρχαία Τρικόρυνθος & με (•) η Μακαρία Πηγή.
_Attica_Demos_II-el.svg)
.jpg)
