Aŝkenazoj

Ashkenazim
	Isaac Asimov - Eliezer Ben-Jehuda - Albert Einstein - Sigmund Freud - George Gershwin - Emma Goldman - Karlo Markso - Golda Meir - Felix Mendelssohn - ; Gaono de Vilno - Joseph E. Stiglitz - Lev Trockij
etno
judoj
judoj
Suma populacio
	8 - 11,2 milionoj (takso)
Ŝtatoj kun signifa populacio
Lingvo(j)
	Historie: la jido; Nuntempe: angla, hebrea, rusa
Religio
	judismo
	Parencoj
	Sefardoj, Mizraĥoj
	v • d • r

La aŝkenazoj (hebree: אשכנזים - Aŝkenazim) estas juda subetno, kiu formiĝis en la Sankta Romia Imperio, en la centra kaj norda Eŭropo, fine de la 1-a jarmilo. La hejma lingvo de la aŝkenazoj estis jido (jide: ייִדיש [jidiŝ], t.e. juda). La hebrean ili uzis nur kiel sanktan lingvon (loŝen kodeŝ) ĝis ties reviviĝo, malkiel sefardoj kaj egiptaj judoj, kiuj verkis poezion kaj aliajn verkojn en ĝi.^[1]

Frua aŝkenazo, eminenta por la tuta judaro, estas Salomon ben Isaak (Raŝi), franca ĉefrabeno, kiu verkis elstaran komentarion pri Tanaĥo kaj Talmudo. Ekde la fino de la 11-a jc sekve de malsato kaj persekutoj (rilataj al la krucmilitoj) multaj aŝkenazoj migris en Pollandon.

La aŝkenazoj nombras ĉirkaŭ 8 milionojn. Genetikaj esploroj pri aŝkenazoj—esplorante iliajn prapatrajn kaj prapatrinajn liniojn—sugestas dominantan kvanton da kuna mez-orienta deveno, komplementata diversgrade per eŭropa miksiĝo en la prapatrina linio. Tiuj studoj atingis diverĝajn konkludojn laŭ la grado kaj fontoj de la eŭropa deveno, kaj ĝenerale koncentriĝas sur la kvanto de la eŭropa genetika origino, observata en la aŝkenazaj prapatrinaj linioj.^[2]

Aŝkenazoj estas populare kontrastataj kun sefardoj kaj mizraĥoj, kvankam ĉi lasta estas konstruaĵo de Israelo el la 20-a jarcento, formata el antaŭe diversaj mez-orientaj kaj nord-afrikaj komunumoj.

La nomo

La nomo aŝkenazoj, hebree aŝkenazim (אַשְׁכְּנַזִּים), devenas de la biblia Aŝkenazo (Genezo 10:3), nepo de Jafeto, kiun Aŝkenazon la hebrea tradicio rigardis prapatro de la popoloj nordokcidentaj; interalie, la leteroj de la judoj bizanciaj kaj siriaj nomas la kruckavalirojn de la unua krucmilito aŝkenazoj. En la posta tradicio tiu nomo indikis Germanion.

Jews Praying in the Synagogue on Yom Kippur (Maurycy Gottlieb, 1878)

Jews Praying in the Synagogue on Yom Kippur (Maurycy Gottlieb, 1878)
Der Samstug (Frederich Campe, ĉirkaŭ 1800)

Zamenhof

Ludoviko Lazaro Zamenhof estis aŝkenaza hebreo, kiu naskiĝis en cara Rusio ("rusa hebreo", laŭ li mem)^[3], nuntempe Pollando.

Vidu ankaŭ

Referencoj

↑ Medieval Hebrew Poetry Arkivigite je 2019-06-17 per la retarkivo Wayback Machine (angle)
↑ (8-a de oktobro 2013) “A substantial prehistoric European ancestry amongst Ashkenazi maternal lineages”, Nature Communications 4 (1), p. 2543. doi:10.1038/ncomms3543. Bibkodo:2013NatCo...4E2543C.
↑ (angla) Federico Gobbo, (Universitato de Amsterdamo, UvA): Is Esperanto a contested language? p. 250, En: Contested Languages. The hidden multilingualism of Europe, ed. Marco Tamburelli & Mauro Tosco, 2021, John Benjarmin Publishing Company

Eksteraj ligiloj

Kategorio Aŝkenazoj en la Vikimedia Komunejo (Multrimedaj datumoj)

Bibliotekoj

[1] Medieval Hebrew Poetry Arkivigite je 2019-06-17 per la retarkivo Wayback Machine (angle)

[Summary_of_Recent_Genetic_Studies-2] (8-a de oktobro 2013) “A substantial prehistoric European ancestry amongst Ashkenazi maternal lineages”, Nature Communications 4 (1), p. 2543. doi:10.1038/ncomms3543. Bibkodo:2013NatCo...4E2543C.

[3] (angla) Federico Gobbo, (Universitato de Amsterdamo, UvA): Is Esperanto a contested language? p. 250, En: Contested Languages. The hidden multilingualism of Europe, ed. Marco Tamburelli & Mauro Tosco, 2021, John Benjarmin Publishing Company

[1]

[2]

[3]