Azetilkolina

Azetilkolina
Formula kimikoa	C7NH16O2⁺
SMILES kanonikoa	[N+(C)(C)C&zoom=2.0&annotate=none 2D eredua]
MolView	[N+(C)(C)C 3D eredua]
Konposizioa	Nitrogeno eta karbono
Mota	monocation (en) , quaternary ammonium cation (en) , choline derivative (en) , acetate ester (en) eta biogenic amine (en)
Masa molekularra	146,118 Da
Erabilera
Elkarrekintza	Cholinergic receptor muscarinic 1 (en) , Cholinergic receptor muscarinic 2 (en) , Cholinergic receptor muscarinic 3 (en) , Cholinergic receptor muscarinic 4 (en) eta Cholinergic receptor muscarinic 5 (en)
Rola	hodi-zabaltzaile, cholinergic agonist (en) , Neurotransmisore eta primary metabolite (en)
Identifikatzaileak
InChlKey	OIPILFWXSMYKGL-UHFFFAOYSA-N
CAS zenbakia	51-84-3
ChemSpider	182
PubChem	187
Reaxys	1764436
Gmelin	15355
ChEBI	326108
ChEMBL	CHEMBL667
EC zenbakia	200-128-9
ECHA	100.000.118
MeSH	D000109
RxNorm	194
Human Metabolome Database	HMDB0000895
KNApSAcK	C00054040
UNII	N9YNS0M02X
NDF-RT	N0000147690
KEGG	C01996
PDB Ligand	ACH

Azetilkolina (Ach) nerbio-sistema zentral eta periferikoan oso zabalduta dagoen neurotransmisorea da. Bere funtzioa, gainerako neurotransmisoreena bezala, nerbio-bulkada neurona batetik bestera garraiatzea da.

Azetilkolina Henry Hallett Dalek aurkitu zuen 1914an bihotzeko ehunaren gain zituen eraginei esker. Baina Otto Loewik identifikatu zuen neurotransmisore gisa. Hasieran "vagusstoff" izena eman zitzaion nerbio bagoarekin zerikusia zuelakoan. 1936an Medikuntzaren Nobel Saria jaso zuten biek aurkikuntza honengatik. Azetilkolina gainera, identifikatu zen lehen neurotransmisorea izan zen.

Biosintesia, neurotransmisore ororena bezala, neurona baten barnean gertatuko da. Azetilkolinaren biosintesiak serina aminoazido prekurtsorean du hasiera. Aminoazido hau serina deskarboxilasa entzimak deskarboxilatu egiten du amino etanola emanez. N-metiltransferasa entzimak azken honi hiru metil talde sartzen dizkio kolina sintetizatuz. Azkenik, kolinaren azetilazioa burutzen du kolina azetiltransferasak azetilkolina lortzeko.

Behin neurotransmisorea sintetizatu denean, neuronan besikula baten barnean metatuta geratuko da.

Askatzeko ordua iristen denean, hau da, kaltzioak seinalea ematen duenean, besikula honek neuronaren mintzarekin bat egingo du neurotransmisorea sinapsi gunera askatuz.

Azetilkolinarentzat bi hartzaile mota daude: muskarinikoak eta nikotinikoak. Hartzaile muskarinikoak muskarinari erantzuten diotenak dira eta nikotinikoak nikotinari.

Azetilkolina hartzaile hauei lotzean prozesu biokimiko kate bat jartzen da martxan.

Azetilkolinak seinalea eman ondoren, sinapsi gunetik desagerarazi behar da. Horretarako bi bide daude: errekaptazioa edo metabolismoa.

• Errekaptazioan, neurotransmisorea sintetizatu duen neuronara itzultzen da azetilkolina aurrerago berrerabilia izateko.
• Metabolismoan, hidrolizatu egiten da kolina lortuz. Hidrolisi honetaz azetilkolinesterasa entzima arduratzen da.

Azetilkolinak nerbio-sistema zentral zein periferikoan ditu eraginak:

• Periferikoan muskuluen uzkurketa eragiten du eta nerbio-sistema autonomoan oso neurotransmisore garrantzitsua da. Zelula mintzean aurkitzen diren sodio erretenak irekitzen ditu, kaltzio ioiei zelula barnera sartzea baimenduz. Honek, muskulu eskeletikoen uzkurketa eragiten du, muskulu kardiakoaren uzkurketa inhibitzen duen bitartean.
• Zentralean eragin kitzikagarriak ditu. Alzheimer gaixotasunarekin erlazionatzen da, bertan neurona kolinergikoen galera baitago.

• Alzheimerra
• Miastenia gravis
• Glaukoma

Azetilkolinaren sistemaren gain eragiten duten sendagai ugari daude. Horietako batzuk, agonistak dira, hau da, sistema kitzikatzen dute. Beste batzuk aldiz, antagonistak dira, sistemaren inhibitzaileak. Hauek sendagai kolinergiko eta antikolinergiko bezala ezagutzen dira.

Azetilkolinaren hartzaileen agonistak dira. Hauen gain eragiten dezakete modu zuzenean edo zeharka.

Zuzeneko agonistak. Zuzenean eragiten badute, hartzaileei lotu eta azetilkolinaren efektu berdinak bultzatuko dituzte.

• Karbakol
• Betanekol
• Pilokarpina
• Arekolina

Zeharkako agonistak. Zeharkako eragina dutenek aldiz, azetilkolinaren efektua bultzatzeko beste bide bat erabiltzen dute. Ohikoena azetilkolina hidrolizatzen duen entzima, azetilkolinesterasa, inhibitze da. Inhibitzaile hauek itzulgarriak edo itzulezinak izan daitezke.

Inhibitzaile itzulgarriak

• Fisostigmina
• Neostigmina
• Heptilstigmina
• Karbaril

Inhibitzaile itzulezinak

• Fluostigmina
• Ekotiofatoa

Antagonistak azetilkolinaren hartzaileekin lotu baina eragin biologikorik ematen ez dutenak dira.

Antimuskarinikoak

• Atropina
• Ipatropioa
• Eskopolamina
• Anisoprina
• Propantelina
• Adifenina
• Proziklidina
• Difenhidramina

Antinikotinikoak

• Tubokurarina
• Suxametonioa
• Atrakurioa
• Pankuronioa
• Hexametonioa