Espermatozoide

Espermatozoidea edo espermioa zelula haploidea da, animalietan, arren ugalketa zelula edo gametoa dena. Espermatozoideak barrabilen barnean eratzen dira. Hoditxo hauen paretak, espermatogonia direlakoekin tapizatuak daude. Hauek, lehenengo, mitosi bidez, eta, ondoren, meiosi bidez zatitzen dira, zelula haploideak sorrarazteko, espermatida izena hartzen dutenak, ezberdintze bidez, azkenik, espermatozoideetan bihurtzen direnak.

Espermatozoideak ikusi ahal izan zituen lehena, Anton van Leeuwenhoek izan zen, 1679an, potentzia handiko lehen mikroskopioak asmatu zituena.

Espermatozoideak, honako zati hauetaz osatuta daude:

• Burua. Hemen, pronukleoa dago, informazio genetikoa duena. Baita akrosoma Toki Peluzidoa, obozitoa inguratzen duen egitura glikoproteikoa narriatzen duen entzima hidrolitikoen edukiontzia, eta zitoplasma geruza argal bat, guztia, lepoarekin lotzen duen mintz plasmatiko batean bildurik. Bere batez besteko luzera 4-5μmkoa da.
• Lepoa. Estua eta laburra. Buruarengandik banatzen duen plaka basal bat du. Baita aldaturiko zentrioloak ere. Zentriolo horietako batetatik flageloa sortzen da.
• Erdiko zatia. Zati honek 4-5μmko luzera du. Gainera, helize formako "leka" batean, mitokondria mordo bat du. Mitokondri hauek, energia ematen diote espermatozoideari, ATPa sortuz
• Isatsa. Honek mugikortasuna ematen dio. Mintzez bakarrik estalita dagoen toki flageliko funtzionala da.

Harreman ez zuzen bat existitzen da eiakulazioaren bolumenaren eta espermatozoide kontzentrazioaren artean espeziearen arabera:

• Gizakietan, espermatozoideek 5-8 μmko burua eta 50 μmko isatsa dute
• Zerrietan, eiakulazioa 200 mililitro ingurukoa da, eta, bertan, milimetro kubiko bakoitzeko 100.000 espermatozoideko kontzentrazioa dago. Espermatozoideen luzera 90 μm ingurukoa da.

Ugaztun batzuetan, gizakiak barne, espermatozoideak, gorputzeko batez bestekoa dena baino tenperatura baxuagoan ekoitziak izan behar dira, gizakien kasuan, gorputzeko tenperatura baino 2 gradu gutxiagoan, horregatik daude gorputzetik kanpo.

Espermatozoideak, barrabiletako hazi hoditxoetan ekoizten dira, espermatogenesi deritzon prozesu batean. Prozesu honetan, espermatogonia izeneko zelula biribil batzuk zatitu eta ezberdindu egiten dira, espermatozoide bihurtu arte.

• (Ingelesez) Nature.com
• (Gaztelaniaz) Espermatozoidea^{[Betiko hautsitako esteka]}