Eztul

Oharra: Wikipediak ez du aholku medikorik ematen

Eztul
Deskribapena
Mota	zantzu klinikoa respiratory signs and symptoms (en)
Sortzen du	ttantta bidezko kutsadura garbiketa
Tratamendua
Erabil daitezkeen botikak	dihydrocodeine (en) , kokaina, benzonatato, Hidrokodona, guaifenesina, hydromorphone (en) , Kodeina, caramiphen (en) , pentoxyverine (en) eta Dextrometorfano
Identifikatzaileak
DiseasesDB	17149
MedlinePlus	003072
eMedicine	003072
MeSH	D003371

Eztula arnas gaixotasunen artean sintomarik ohiko eta tipikoenetarikoa da. Halaber, beste mota bateko eritasunetan ere agertu daiteke: ORL-ko batzuetan edo digestio-aparatukoak. Eztula espirazio (arnasbotatze) azkarra da, zeinek arnasbideen edukia kanporatuz abiadura handiko aire-jario oso lasterra sortzen duen. Eztula nahitakoa edo erreflexua izan daiteke, eta arnasbideen jariakinak eta gorputz arrotzak garbitzeko balio du.

Eztularen zentroa erraboilean kokatuta omen dago. Zentro hori burmuin-azaletik estimula daiteke; horregatik izan daiteke eztula nahitakoa. Eztula ekintza erreflexua denean, erreflexu guztiek bezala, bide aferenteak eta eferenteak izaten ditu:

a) Bide aferenteak

Biderik inportanteenak goiko nerbio laringeoa eta nerbio bagoa izaten dira; bide horien errezeptore erreflexogenoak goiko arnasbideetan eta pleuran daude, estimulu mekaniko, kimiko edota termikoengatik estimula daitezkeenak.

b) Bide eferenteak

Eztularen zentrotik irteten diren aginte eferenteak nerbio frenikoaren eta nerbio espinalen bidez abiatzen dira arnas giharretara, eta nerbio atzerakariaren bidez laringera.

Eztula, azken finean, hiru fasetan gauzatzen den espirazio eztandagarria da:

• Hasiera batean, inspirazio oso sakona gauzatu ostean, glotisa ixten da.

• Gero, glotisa itxita dagoen bitartean, arnas muskulu espiratorioak uzkurtzen dira; ondorioz, toraxaren barruko presioak izugarri egiten du gora.

• Azkenik, glotisa zabaldu egiten da, baina oraindik zeharo zabalik ez dagoenean oso azkar kanporatzen da arnasbideetan presio handitan zegoen airea, eztularen zarata tipikoa sortzen eta arnasbideetan egon litezkeen edukiak (mukiak, gorputz arrotzak...) ateratzen.

Hiru fase horiek oso azkar gertatzen dira bata bestearen atzetik. Eztularen helbururik nagusiak mukiaren kanporaketa eta arnasbideen garbiketa izaten dira.

Bide aferenteen zonalde erreflexogenoak estimulatzeko gai diren estimulurik inportanteenak honako hauek dira:

a) Estimulu kortikalak (garun-kortexetik)

Eztul psikikoan (psikogenoan) estimulua garun-kortexetik dator.

b) Estimulu mekanikoak

• Arnasten diren gorputz arrotzak

• Arnasbideetako tumoreak edota arnasbidez kanpotik zanpatzen duten tumoreak (adenopatiak, aneurismak, mediastinoko tumoreak...).

• Birikako fibrosian birikaren egiturak desitxuratu egiten dira; hori ere estimulu mekanikoa izaten da.

• Txurrun bronkialean gertatzen den bronkio-uzkurdura.

• Birika-zirkulazioaren kongestioa.....

c) Estimulu kimikoak

• Arnasturiko gasak, lurrunak, tabakoa....

• Laringe, trakea, bronkio eta pleurako hanturak.....

d) Estimulu termikoak:

Haize oso beroa (baita hotza ere) arnastea.

a) Eztul lehorra edo ez-emankorra (espektoraziorik gabekoa)

Hauxe da pleurako patologian agertzen den eztula; eztul psikogenoa ere lehorra izaten da.

Kontuan hartu behar da pertsona batzuek ez dakitela karkaxarik kanporatzen, eta irentsi egiten dituzte esputoak. Ez bazaie horri buruz ondo galdetzen, eztularen diagnostikoa okerra izan daiteke, eta eztul lehortzat har daiteke eztul emankorra dena.

b) Eztul bustia, emankorra edo eraginkorra (espektorazioarekin batera)

Azken finean, eztularen helburua jariakinak kanporatzea da. Eztul bustia patologia askotan ikus daiteke: arnasbideetako hanturetan, asman, bronkitis kronikoan, tuberkulosian, birikako edema akutuan....

c) Eztul espasmodikoa

Eztulaldi azkar batzuk, bata bestearen atzetik gertatzen direnean, eztul espasmodikoa dela esaten da. Bronkitis kronikoan ager daiteke, baita beste patologia batzuetan ere.

d) Kukutxeztula edo eztul kokelukoidea

Eztul espasmodikoa da, baina hasiera bateko inspirazioa glotisa erdi zabalik dagoela gertatzen da. Horrek zarata tipikoa agerrarazten du ("kioa"). Izenak adierazten duenez, kukutxeztulan gertatu ohi da.

e) Txakur-eztula

Tonu baxuko eztula da, eta goiko arnasbideetako hanturetan agertu ohi da (goiko arnasbideetako katarroetan, trakeitisetan...).

f) Eztul bitonala

Eztul mota honetan tonu altuak eta baxuak nahasten dira; ahots-korda baten paralisiaren adierazlea izan ohi da, gehienetan nerbio atzerakaria zanpaturik dagoelako tumore baten ondorioz.

g) Eztul goragalegarria

Gorakoekin azaltzen den eztula da.

a) Gaixoaren ahulezia

Eztula iraunkorra eta bizia bada, batez ere gaixoa zaharra denean edo egoera larrian dagoenean, oso neketsua eta ahulgarria izan daiteke.

b) Eztul-sinkopea edo sinkope tusigenoa

Eztul egitean torax barneko presioa izugarri handitzen da; horren ondorioz, bihotzera doan zain-itzulera murriztuko da. Horrek bihotz-gastuaren jaitsiera ekarriko du eta garunera odol arterial gutxiago helduko da. Bestetik, burualdean estasi benosoa izango dugu. Bi arrazoi horiengatik bat-bateko konorte-galera gerta daiteke.

c)Saihets-hezurretako hausturak:

Arraroa da, baina ez da ezinezkoa, deskribaturiko kasuak baitaute

d) Pneumotoraxa eta pneumomediastinoa

Eztulaldien ondorioz pleuraren azpian dauden builak edo kisteak apur daitezke eta airea pleura-espaziora pasatuko da.

• Tuberkulosia.
• Infekzioak.

Maiztasunaren arabera:

1. Asma.
2. Muki-jarioak.
3. Infekzioen ondokoak.
4. BGBK.
5. Hestegorriko errefluxua.
6. Minbizia.

• Kukutxeztula.

• Miaketa-gida (Propedeutika klinikoa). Jiménez López, Antonio. EHU. ISBN 978-84-9860-139-8 (2009)