Gipuzkoako Foru Aldundia

Gipuzkoako Foru Aldundia
Datuak
Mota	Foru Aldundia eta gobernua
Herrialdea	Espainia
Historia
Sorrera	XIX. mendea
	webgune ofiziala;

Gipuzkoako Foru Aldundia Gipuzkoako gobernu organoa da. Espainiako beste diputazio batzuekin alderatuta lurralde historiko bat izateak ekartzen dituen eskuduntzak ditu, hala nola, ogasuna, hirigintza eta gizarte gaiak. Egoitza nagusia Gipuzkoako foru jauregian dauka, Donostiako Gipuzkoa plazan.

Aldundia Batzar Nagusiek gobernatzen dute.

Historia

Gipuzkoako Diputazio Nagusia XVI. mendean jarri zen indarrean. Korrejidoreak (Espainiako erregearen ordezkariak), Gipuzkoako Batzar Nagusiek aukeraturiko ahaldunak, eta Batzar Nagusiak biltzen ziren herriko udalak osatzen zuten Diputazioa.^[1]

Osaketa hori aldatzeko saioak egin ziren 1628an eta 1709an, baina aldaketa ez zen 1748 arte egin. Hartutako erabakiaren arabera, bi diputazio-mota bereizi ziren: Diputazio Arrunta eta Diputazio Berezia. Urtetik urtera berritzea erabaki zen Diputazio Arrunteko diputatu nagusia, eta horretarako urte hartan korrejidorea bizi zen herriko bizilagun bat aukeratzen zuten Batzar Nagusiek. Beste bizilagun bat hautatzen zuten ordezko, eta herri bereko udalak aukeratzen zituen, udal-batzarkideen artean, beste bi diputatuak. Diputazio Berezia urtean bitan biltzen zen eta, aurrekoez gainera, Gipuzkoa banaturik zegoen lau eskualdeek bana aukeraturiko ahaldunek eta Donostiak, Tolosak, Azpeitiak eta Azkoitiak, nork bere aldetik, aukeraturiko hiru ordezkarik osatzen zuten. Hau izan zen, gorabeherak gorabehera, Gipuzkoan nagusitu zen sistema. Gipuzkoako Diputazioaren aginte-maila Bizkaia eta Arabako ahaldunen molde berekoa zen, eta erabaki guztiek Batzar Nagusien onespena jaso behar zuten.^[2]

Gipuzkoako Foru Aldundia 1877ko abenduaren 1ean desegin zen. Gaur egun Euskadiko Autonomia Estatutuaren eta Lurralde Historikoen Legearen arabera zuzentzen dira Gipuzkoako Batzar Nagusiak eta Gipuzkoako Foru Aldundia.

2014ko azaroaren 10ean, Gipuzkoan Bildu, PSE-EE eta Aralarrek onartu zuten erakunde berri bat, Kabia, sortzea 16 zahar etxe kudeatzeko. Gerora, har zitzakeen zerbitzu gehiago. EAJk eta PPk ez zuten onartzen^[3].

2015eko urtarrilaren 8an, euskara "lehentasunez" erabiltzea erabaki zuen Gipuzkoako Diputazioak. Horretarako euskararen erabilera plan berria onartu zuen eta zerbitzu guztiak euskaraz ematea bermatu nahi zuten. Ondoren, eragin linguistikoaren ebaluazioa egingo zuten^[4].

Gaur egungo osaketa

	Kargua	Foru Diputatua	Alderdia
01	Diputatu Nagusia	Markel Olano	EAJ
02	Gobernantza Departamentua Lehen Diputatu Nagusiordea Diputatuen Kontseiluko Idazkaria / Gobernuko Bozeramailea	Eider Mendoza	EAJ
03	Ingurumena eta Obra Hidraulikoak Bigarren Diputatu Nagusiordea	José Ignacio Asensio	PSE-EE
04	Ekonomia Sustapena, Turismo eta Landa Ingurunea	Jabier Larrañaga	EAJ
05	Mugikortasuna eta Lurralde Antolaketa	Rafaela Romero	PSE-EE
06	Ogasuna eta Finantzak	Jokin Perona	EAJ
07	Bide Azpiegiturak	Aintzane Oiarbide	EAJ
08	Gizarte Politikak	Maite Peña	EAJ
09	Kultura, Lankidetza, Gazteria eta Kirola	Harkaitz Millan	PSE-EE

Ahaldun nagusiak

Foru Aldundiaren buru da ahaldun nagusia, gainerako ahaldunek aukeratua. Gaur egun Eider Mendoza (EAJ) da Gipuzkoako ahaldun nagusia.

Ahaldun nagusia / Aldundi-burua	Agintaldia
Jose Treku Irigoien	1931-1936
Fidel Azurtza	1936-1936
Carlos Guerra	1936-1937
Mariano Rivera	1937-1938
Jose Eizagirre	1938-19xx
Avelino Elorriaga Zabala	1949-1952
Miguel Sagardia Laurnaga	1952-1955
Jose Maria Caballero Arzuaga	1955-1957
Vicente Asuero Ruiz de Arkaute	1957-1962
Antonio Epelde Hueto	1962-1968
Juan Maria Araluze Villar	1969-1976

Legegintzaldia	Lehendakaria	Alderdia
I. (1979-1983)	Xabier Aizarna Azula	EAJ
II. (1983-1985)	Jose Antonio Ardanza Garro (kargua utzi izan behar zuen)	EAJ
II. (1985-1987)	Imanol Murua Arregi	EAJ (1985-1986) EA (1986-1987)
III. (1987-1991)	Imanol Murua Arregi	EA
IV. (1991-1995)	Eli Galdos Zubia	EAJ
V. (1995-1999)	Roman Sudupe Olaizola	EAJ
VI. (1999-2003)	Roman Sudupe Olaizola	EAJ
VII. (2003-2007)	Joxe Joan Gonzalez de Txabarri Miranda	EAJ
VIII. (2007-2011)	Markel Olano Arrese	EAJ
IX. (2011-2015)	Martin Garitano Larrañaga	Bildu
X. (2015-2019)	Markel Olano Arrese	EAJ
XI. (2019-2023)	Markel Olano Arrese	EAJ
XII. (2023-2027)	Eider Mendoza Larrañaga	EAJ