|
ولایت هرات
ولایت هرات یکی از ۳۴ ولایت افغانستان به مرکزیت شهر هرات است. هرات دومین ولایت پهناور و دومین ولایت پرجمعیت افغانستان است. پهناوری آن ۵۵٫۸۶۸ کیلومتر مربع و جمعیت آن ۲٫۱۵۲٫۸۹۲ نفر است. از شمال به ترکمنستان، از شرق به غور و بادغیس، از جنوب به فراه و از غرب به ایران محدود است. ساکنان آن بر علاوه فارسی به گویش هراتی به زبان پشتو نیز مسلط هستند. میانگین ارتفاع آن ۹۲۲ متر و بلندترین نقطه آن قله تخت مرزی با ۳۶۳۸ متر بلندی است. هرات از ولایت‌های تاریخی، سرسبز و خوش آب و هوای افغانستان است که دره‌های حاصلخیز آن توسط هریرود آبیاری می‌شود. نامهرات یکی از قدیمی‌ترین ولایت‌های افغانستان است که ریشه‌های آن به آریانای باستان می‌رسد. برخی منابع غربی هرات باستان را بنام «آریا» یاد نموده‌اند که همان گونهٔ یونانی شدهٔ هریوا است. چنانچه در نتیجه تحقیق آکادمیسین دکتر عبدالاحمد جاوید، هرات باستان بگونه‌های ذیل آمده است: به اوستایی: هَرویوَه (Harōiva)، در یشت ۱۰٫۱۴ (یشت چهاردهم مِهریَشت) و وندیداد ۱٫۹ (فرگرد یکم وندیداد) از اوستا به پارسی باستان: هَرَیوه (Haraiva)، در سنگ‌نوشته‌های هخامنشی به پارسی میانهٔ ساسانی: هَریو (Harēv)، در سنگ‌نبشته‌ای از شاپور یکم در کعبه زرتشت واقع در نقش رستم به پهلوی: هَری (Hariy)، در فهرست پایتخت‌های استان‌های شاهنشاهی ساسانی به زبان پهلوی در دورهٔ اسکندر مقدونی: اسکندریه آریانِه (به یونانی: Αλεξάνδρεια, η Αρειανή / الکساندریا آریانه)، یا به‌طور ساده‌تر اسکندریه آریا به یونانی باستان: آریا Ἀρεία (نباید با نام یونانی سرزمین باستانی آریانا اشتباه شود) به لاتین: آریا (Aria) پیشینههرات قبل از کشف اقیانوس هند در گذرگاه جاده ابریشم قرار داشت و نقش بزرگ را در تجارت میان شبه‌قاره هند، خاورمیانه، آسیای مرکزی و اروپا بازی می‌کرد. هرات از لحاظ موقعیت جغرافیایی در طول تاریخ بستر مناسب تلاقی مدنیت‌های شرق و غرب نیز به‌شمار می‌رفت. از این رو هرات یکی از گهواره‌های تمدنی تاریخ پربار خراسان شناخته می‌شود. تاریخ سیاسی هرات پر از فراز و نشیب است. چنانچه هرات همواره میدان لشکر کشی‌ها جنگ‌های اشغال‌گرانه، ویران‌گرانه و گذرگاه جهان‌گشایان نیز بوده است. روی تصادفی نیست که تاریخ هرات مشحون از مبارزات آزادی خواهانه و استعمار شکن بوده است. در دوره‌های ماد و هخامنشیان، هریوا سرزمینی در اطراف رودخانهٔ هریرود بوده و یکی از ساتراپی‌های هخامنشیان بشمار می‌رفت. در سنگ‌نوشته بیستون داریوش بزرگ، هَریوا (Haraiva) در فهرست ساتراپی‌های هخامنشیان آمده است. به قول مورخ یونانی هرودوت، اسکندر مقدونی در ۳۳۰ پ. م، آرتاکوانا، مرکز ساتراپی هریوا را گشود. سپاهیان اسکندر شهر را ویران و باشندگان آن را به قتل رسانیدند. اسکندر سپس شهری به نام «اسکندریه آره‌ایا» (Alexandria Areia) در کنار هریرود بنا کرد و جمعیت و آبادی آرتاکوآنا را بدین شهر که شاید هرات امروزین باشد تحویل کرد. هرات در زمان ساسانیان در سنگ‌نوشته‌ای در کعبه زردشت واقع در نقش رستم بنام هریو یاد شده است. در دورهٔ ساسانی از مراکز مهم نظامی و منطقه مرزی در مقابله با هپتالی‌ها بوده است. پیش از آمدن اسلام به ایران دارای اقلیت مسیحی نستوری بود. در سال ۳۱ ه.ق (حدود ۶۵۰ م) یا کمی پس از آن به دست مسلمانان فتح شد. در دورهٔ خلافت اسلامی، یعنی در قرون وسطی، هرات همراه با نیشابور، مرو و بلخ یکی از چهار قسمت (چهار ربع) خراسان بزرگ بود. هرات مثل اکثریت مناطق دیگر افغانستان با هجوم مغول در ۱۲۲۲ م. از بنیاد ویران شد و بیش از نیمی از اهالی بومی آن قتل‌عام یا آواره شدند. هرات در میان سال‌های ۶۴۳ تا ۷۸۴ ه.ق پایتخت سلسلهٔ آل کرت بود. تیمور لنگ در سال ۷۸۴ ه.ق هرات را گشود و آل کرت را نابود ساخت. در جریان این حمله هرات بار دیگر ویران و هزاران نفر کشته شدند. شاهرخ فرزند تیمور و همسرش گوهرشاد پایتخت تیموریان را در سال ۱۴۰۱ م از سمرقند به هرات منتقل کردند. در ۱۵۰۶ م شیبانیان آسیای مرکزی بر شمال افغانستان و هرات مسلط شدند. اندکی بعد هرات در تحت کنترل صفوی‌ها قرار گرفت. در دوران صفوی هرات مهم‌ترین شهر و مرکز خراسان محسوب می‌شد و همواره مورد طمع ازبک‌ها بود حتی چندبار این شهر به دست ازبک‌ها افتاد. اما سلطه ازبک‌ها بر این شهر به صورت کوتاه مدت بود و آن‌ها از دوره‌های فترت در اوایل سلطنت شاه تهماسب یکم و اوایل سلطنت شاه محمد خدابنده و شاه عباس بزرگ استفاده کردند و هر بار برای مدت کمی این شهر را در اشغال داشتند. پس از سقوط صفوی‌ها هرات به دست نادر شاه افشار افتاد و پس از مرگ نادر هرات به تصرف احمد خان درانی درآمد. در دوران معروف به بازی بزرگ مأموران بریتانیایی در هرات فعال بودند و از پیوستن هرات به حکومت افغانستان پشتیبانی می‌کردند. در ۱۲۴۹ ه.ق عباس میرزا از سوی فتحعلی‌شاه قاجار مأمور پس گرفتن هرات از افغان‌ها شد.[۲] مرگ عباس میرزا در راه مشهد این کار را ناتمام گذاشت. محمدشاه قاجار نیز کوششی برای فتح هرات کرد که ناکام ماند. در زمان ناصرالدین‌شاه قاجار، دوست‌محمد خان، حاکم کابل و قندهار هرات را گرفت. نیروهای ناصرالدین شاه تحت فرمان حسام‌السلطنه هرات را محاصره کردند و در سال ۱۲۷۳ این شهر را گرفتند. معاهده پاریس در مارس ۱۸۵۷ میلادی پس از دومین نبرد بریتانیا با ایران برسر مسئله هرات جهت صلح بین دو کشور در پاریس منعقد گردید. بریتانیا با تصرف بخش‌هایی از جنوب ایران (بنادر خرمشهر و بوشهر و جزایر جنوب در خلیج فارس) ناصرالدین شاه را مجبور به قبول معاهده پاریس کرد. بر طبق این پیمان، ایران از مالکیت خود بر هرات چشم پوشی کرد و هرات در ۱۸۵۷ از از خاک ایران انتزاع و در ۱۸۶۳ به افغانستان ملحق گشت و ایران موجودیت کشوری به نام افغانستان را به رسمیت شناخت. تقسیماتدر تقسیمات کشوری گذشته همواره تا قبل از دوره ظاهرشاه، ولایت هرات بسیار بزرگتر از دوره فعلی بود و ولایت‌های غربی یعنی بادغیس و غور و فراه و نیمروز را نیز شامل می‌شد، اما محمد ظاهرشاه به تدریج تا سال ۱۳۴۶ (۱۹۴۷ میلادی) این مناطق را از ولایت هرات جدا ساخت. همچنین در دوره حاکمیت اسماعیل خان بر غرب کشور که هرات به نوعی خودمختاری داشت، ولایت هرات بر مناطق بادغیس و فراه و غور هم توسعه داشت و مجموع این مناطق از مرکزیت هرات اداره می‌شد. هم‌اکنون بین مردمان این ولایت‌ها ارتباط بسیار نزدیک برقرار می‌باشد و تا هنوز هم برای بسیاری از این مردم، هِرات باستان به عنوان شهر مرکزی شناخته می‌شود. تقسیمات کنونی
اقتصادبزرگترین پالایشگاه افغانستان در هرات قرار دارد.[۳] در هرات نُه معدن سنگ مرمر، پنج معدن مرمر گچی، شش معدن مواد ساختمانی، دو معدن زغال‌سنگ و معادن دیگری مانند مس، سرب، نمک و گچ نیز در این ولایت وجود دارد.[۴] محصولات کشاورزیولایت هرات با داشتن ۴۸ نوع انگور در سال ۱۳۹۹ از ۹ هزار هکتار باغ بالغ بر ۱۴۰ هزار تُن انگور بدست آمده است که نسبت به سال قبل ۱۵ درصد افزایش را نشان می‌دهد. ۶۰ فیصد انگور ولایت هرات به کشمش تبدیل می‌شود و ۴۰ درصد دیگر به بازارهای محلی و سایر ولایت‌ها انتقال داده می‌شود.[۵] ولایت هرات بستر خوب برای رشد درختان ناک است علاقه‌مندی زمین‌داران و باغداران به ناک‌پروری از چند سال به این‌سو زیاد شده و بازار محلی خوب نیز دارد. بر اساس ریاست احصائیه وزارت زراعت حاصلات ناک در ولایت هرات ۸ درصد افزایش یافته است. از ۷۸ هکتار باغ ساخته شده در ولایت هرات، سالانه ۸۷۴ تن ناک برداشت می‌شود.[۶] برپایه سروی مشترک وزارت زراعت و ادارهٔ ملی احصاییه، هرات با تولید سالانه ۲۸ هزار تُن برنج در جایگاه پنجم تولید برنج افغانستان قرار دارد.[۷] مردمجمعیت این ولایت بالغ بر ۳٬۷۸۰٬۰۰۰ است.[۸] بر پایهٔ آمار وزارت احیا و انکشاف دهات، ترکیب جمعیتی این ولایت به این صورت است: تقریباً سه‌چهارم (۷۷٪) مردم ولایت هرات در روستاها زندگی می‌کنند و یک‌چهارم یعنی ۲۳٪ در شهرها هستند. نیمی از مردم مرد و نیمی دیگر زن هستند. فارسی و پشتون توسط ۹۸٪ از مردم گفتار می‌شود. همین‌طور این دو زبان در ۹۷٫۷٪ روستاهای این ولایت سخن گفته می‌شود. زبان گفتاری باقی مانده مردم ترکمنی است. زبان مادری اکثریت مطلق باشندگان ولایت هرات فارسی با گویش هراتی می‌باشد.[۹] جمعیت برپایه مناطقاین استان به ۱۵ ولسوالی تقسیم شده و شامل بیش از ۲٫۰۰۰ روستا است.
رسانهرسانههای تصویری ولایت هراتولایت هرات دارای چند رسانه تصویری محلی است:
رسانه‌های صوتی ولایت هرات
نشریه‌های چاپی ولایت هراتمناطق تفریحی
نگارخانه
جستارهای وابستهمنابع
پیوندها ویکی‌سفر یک راهنمای سفر برای
ولایت هرات دارد.  در ویکی‌انبار پرونده‌هایی دربارهٔ ولایت هرات موجود است.
|
|||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
