Linguas itálicas

Atención: Este artigo ou apartado precisa dun traballo de revisión. falta información da bibliografía indicada nas notas Por favor, vexa a lista de problemas indicados neste modelo e mellóreo de acordo coas indicacións. Cando os problemas se resolvan, retire esta mensaxe, pero non quite esta mensaxe ata que estea todo solucionado. De ser posible, sería mellor substituír este marcador por outro máis específico. (Desde febreiro de 2017)

As linguas itálicas constitúen un grupo de linguas indoeuropeas cunha serie de trazos comúns. Inclúe as linguas romances (entre as que se atopan o galego, o español, o portugués, o francés, o italiano e o romanés) e a un certo número de linguas extintas, como o latín e outras linguas faladas na Antigüidade na Península Itálica.

Aínda que se adoita considerar como unha única rama que se diversificou a partir dun estadio común ou protoitálico, posterior ao período protoindoeuropeo, algúns autores dubidan desta filiación común^[1]. Todas as linguas itálicas comparten un bo número de isoglosas comúns; así, todas elas son linguas centum que non presentan palatalización das (palato)velares indoeuropeas /*k, *kw, *g, *gh, *ghw/. Curiosamente, as linguas romances si presentan unha palatalización posterior dos fonemas latinos /k, g/, aínda que só ante fonemas anteriores /ε,e,i/.

As linguas itálicas están formadas por tres subfamilias propiamente ditas:

• Linguas osco-umbras.
  • Osco, falado na rexión centro-meridional da Península Itálica.
  • Grupo Umbro, que inclúe a:
    • Peligno, Vestino, Marrucino.
    • Picénico meridional.
    • Umbro, falado na rexión centro-setentrional da península.
    • Volsco
• Linguas latino-faliscas.
  • Falisco, que era falado na área de Falerii Veteres (actual Civita Castellana), ao norte da cidade de Roma.
  • Latín, que era falado na Italia centro-occidental. As conquistas romanas expandírono a través do imperio e máis aló.
    • Linguas romances, descendentes do latín.
• Linguas venético-mesapias

Actualmente o termo linguas itálicas úsase para referirse a un conxunto de linguas indoeuropeas que comparten un certo número de trazos comúns e que tras un período longo de convivencia común sufriron un certo proceso de converxencia^[2].

Con todo, autores como Silvestri ^[3] e Rix^[4] argumentan que non existiu un proto-itálico común reconstructible, que cumpra estas dúas condicións:

1. Debería ter un sistema fonolóxico que explicase o do latín e as linguas osco-umbras simultaneamente mediante cambios fonéticos posteriores.
2. Debería representar unha fonoloxía e morfoloxía que presentase cambios respecto ao estado común indoeuropeo.

Do mesmo xeito que a teoría obsoleta do italo-céltico común, moitos autores refugaron a idea de que todas as similitudes das linguas itálicas débanse á existencia dun estadio lingüístico chamado itálico común, de cuxa diversificación xurdisen as linguas. De feito varios autores propuxeron explicar algunhas da características comúns como un fenómeno de Sprachbund que afectaría á chamada área lingüística medio-itálica.

As linguas itálicas comparten certo número de isoglosas e cambios fonéticos comúns respecto ao protoindoeuropeo común:

• *p > p, *b > b, *bh- > f-, -*bh- > -b-,(-f-)
• *t > t, *d > d, *dh- > f-, -*dh- > -d-
• *k > k (<c>), *g > g, *gh- > h-
• *kw > kw (<qu>)/k (<c>), *gw > v/g/f
• *l > l
• *Vm > Vm, *mV > mV, *Cm(C) > Cem(C)
• *Vn > Vn, *nV > nV, *Cn(C) > Cen(C)
• *r > r,
• *s > s,
• *w > v, *e > i

• Yves Cortez "Le français ne vient pas du latin" París (2007)ISBN 978-2-296-03081-7
• Domenico Silvestri: "Las lenguas Itálicas", editado dentro de Las Lenguas Indoeuropeas, 1995, ISBN 84-376-1348-5.