Հուզական այրում

Հուզական այրման համախտանիշ
Տեսակ	համախտանիշ
Բժշկական մասնագիտություն	հոգեբանություն
ՀՄԴ-10	Z73.0
Բուժում	հոգեթերապիա և gratitude journal?
Occupational burnout Վիքիպահեստում

Հուզական այրման համախտանիշ (անգլ.՝ burnout), հոգեբանական համախտանիշ, սթրեսի տեսակ։ Դրսևորվում է էներգիայի սպառմամբ կամ հուզական հյուծվածությամբ, աշխատանքի հետ կապված նեգատիվիզմի կամ ցինիզմի զգացումով։ Նվազեցնում է մասնագիտական արդյունավետությունը։ Կարող է փոփոխություններ առաջացնել նաև այլ մարդկանց հետ փոխհարաբերություններում (ընդհուպ մինչև իմացական խորը աղճատումների առաջացում)։

Հասկացությունը հոգեբանության մեջ ներմուծվել է Հերբերտ Ֆրեյդենբերգերի կողմից, 1974 թվականին։

• Կարգ։ Բնակչության առողջության և առողջապահության կառույցներ դիմելու վրա ներգործող գործոններ
• Բլոկ։ Առողջապահության կառույցներին դիմելը՝ կապված այլ հանգամանքների հետ
• Կոդ։ Z73.0
• Անվանում։ Գերհոգնածություն

Դրսևորվում է աճող անտարբերություն սեփական պարտականությունների և աշխատավայրում կատարվող իրադարձությունների նկատմամբ, նեգատիվիզմ ինչպես այցելուների, այնպես էլ աշխատակիցների հանդեպ, սեփական մասնագիտական չկայացվածության զգացում, չբավարարվածություն աշխատանքով, անձի երկատման դրսևորումներ, և որպես վերջնական արդյունք՝ կյանքի որակի կտրուկ վատթարացում։ Հետագայում կարող են զարգանալ նաև նևրոտիկ խանգարումներ և հոգեսոմատիկ հիվանդություններ։

Այս վիճակի առաջացմանը նպաստում են միատեսակ և լարված օրակարգով աշխատանքը, հուզական լարվածությունը դժվար անձնակազմի հետ աշխատելիս։ Դրան նպաստում է նաև աշխատանքի դիմաց բավարար վարձատրության (ոչ միայն նյութական, այլև հոգեբանական) բացակայությունը, ինչն անձին ստիպում է մտածել, որ իր աշխատանքն արժեք չունի։

Ֆրեյդենբերգերի պնդմամբ այդպիսի վիճակը բնորոշ է այն մարդկանց, ովքեր հակված են ապրումակցման, աշխատանքի նկատմամբ իդեալիստական վերաբերմունքի, դրա հետ մեկտեղ անկայուն են, երազկոտ, ունեն կպչուն մտքեր։ Միաժամանակ հուզական այրման համախտանիշը կարող է հանդես գալ նաև որպես տրավմատիկ իրադարձությանը տրվող հոգեբանական պաշտպանական մեխանիզմ։

Ավելի հաճախ հանդիպում է մարդկանց միջավայրում աշխատող մասնագետների, մասնավորապես, բժիշկների^[1], հոգեբանների, մանկավարժների^[2], սոցիալական ծառայությունների աշխատակիցների, օպերատորների, մենեջերների, ղեկավարների և այլն մասնագետների մոտ։

Տվյալ վիճակի ուսումնասիրությունը կատարվել է ամերիկացի հոգեբաններ Քրիստինա Մասլաչի և Սյուզան Ջեկսոնի կողմից^[3], ովքեր այն բնութագրել են որպես հուզական հյուծվածություն։

Հուզական այրման համախտանիշի ախտորոշումն իրականացվում է Մասլաչի առաջարկած Maslach Burnout Inventory (MBI) մեթոդիկայով։ Ռուսական հոգեթերապևտիկ պրակտիկայում օգտագործվում են Վիկտոր Բոյկոյի և Եվգենի Իլյինի հարցարանները։

• Հերբերտ Ֆրեյդենբերգեր

• Enzmann, D., Berief, P., Engelkamp, C. et al. Burnout and coping will burnout. Development and evaluation of a burnout workshop. Berlin: Technische Univercitat Berlin, Institut fur Psychologie., 1992.
• Maslach, C. Burnout: A social psychological analysis. In The Burnout syndrome ed.J.W.Jones, pp. 30−53, Park Ridge, IL: London House, 1982.
• Schaufell, W.B., Enzmann, D. And Girault, N. Measurement of burnout: A review. In Professional Burnout: Recent Development in Theory and Reserch ed. W.B.Schaufell, C.Maslach and T.Marek, pp. 199−215, Washington, DC: Taylor&Francis

• Հուզական այրման համախտանիշ

Վիքիպահեստն ունի նյութեր, որոնք վերաբերում են «Հուզական այրում» հոդվածին։

Թեմատիկ կայքեր ՀՄԴ-10 · ՀՄԴ-10-ԿՄ Բառարաններ և հանրագիտարաններ Մեծ կատալոնական · Մեծ կատալոնական · MESH ID   Չափորոշչային վերահսկողություն BNF: 133192241 · GND: 4195380-0 · LCCN: sh85018150 · Microsoft: 2780755674 · NDL: 001128134 · NKC: ph116370