Een ruiterstandbeeld is een standbeeld waarop een persoon als ruiter is uitgebeeld, dus zittend op een paard. Dergelijke beelden komen vooral in de klassieke oudheid en de periode van de renaissance voor. De beelden moeten gewoonlijk macht, aanzien of heroïek uitstralen en het paard wordt veelal in stap of draf getoond.
Variaties
Ruiterstandbeelden zijn er in vele soorten. Staande en steigerende paarden komen voor en de ruiter hoeft niet per se te zitten. Sancho Panza is op het Brusselse Spanjeplein overeenkomstig zijn verhaal afgebeeld op een ezel en oogt weinig heldhaftig. Standbeelden van jockeys tonen hen veelal in racehouding. Deze zijn vooral vanaf de Moderne Tijd in zwang gekomen, maar uit de klassieke oudheid is de Ruiter van Artemision behouden gebleven, met hetzelfde thema. In het Praagse Lucernapaleis stelt het beeld Kůň uit 1999 het genre ter discussie. Het bestaat uit een paard dat aan zijn vier benen hangt, met een ridder op zijn buik, in scherp contrast met de klassiek-heroïsche vormen van de sculptuur.
Exemplaren
Van de vele bronzen ruiterstandbeelden uit de klassieke oudheid zijn er maar weinig geheel bewaard gebleven. Een ervan is het beroemde ruiterstandbeeld van Marcus Aurelius te Rome. Het origineel bevindt zich thans in de Capitolijnse musea. Een ander voorbeeld is de reeds genoemde Ruiter van Artemision, die in 1928 in een scheepswrak werd gevonden. Het beeld lag in stukken, maar was redelijk compleet en is hersteld.
Van een bronzen ruiterstandbeeld uit Baiae van Domitianus en vervolgens van Nerva (na de damnatio memoriae van Domitianus) zijn grote fragmenten bewaard gebleven (nu in het museum in het kasteel van Baia): het laat de keizer zien als aanvoerder op een steigerend paard op het punt een speer te gooien. Zie ook: Ruiterstandbeeld van Domitianus.
Ruiterstandbeeld van Simon Bolivar op de Franklin Rooseveltlaan in Brussel (Hugo Daini, 1983)
Don Quichot en Sancho Panza op het Spanjeplein in Brussel (Lorenzo en Frederico Coullaut-Valera, 1989): naar het Cervantesmonument op de Plaza de España in Madrid
Joachim Poeschke, Thomas Weigel, Britta Kusch-Arnhold (Hgg.), Praemium Virtutis III – Reiterstandbilder von der Antike bis zum Klassizismus. Rhema-Verlag, Münster 2008, ISBN 978-3-930454-59-4
Raphael Beuing: Reiterbilder der Frührenaissance – Monument und Memoria. Rhema-Verlag, Münster 2010, ISBN 978-3-930454-88-4
Kees van Tilburg: "From Marcus Aurelius to Kim Jong-il, The story of equestrian statues throughout the ages", Boitenbookproject, Amersfoort 2017, ISBN 978-90-826367-1-0
.jpg)
