Antoni Józef Ponińskiherbu Łodzia, pseud.: Eques Polonus, Joannes Maximilianus Królikiewicz, Sacrae Regiae Majestatis Secretarius, (ur. koniec XVII w., zm. 8 lipca1742) – marszałek starej laski na sejmie pacyfikacyjnym w Warszawie w 1735 roku, marszałek Walnej Rady konfederacji warszawskiej w latach 1734–1735[1], marszałek prosaskiej konfederacji warszawskiej w 1733 roku, wojewoda poznański w latach 1738–1742, referendarz koronny w latach 1735–1738, starosta piotrkowski w latach 1734–1738, instygator koronny w latach 1732–1735, szambelan królewski, podpułkownik królewski i nadworny poeta.
Życiorys
Urodzony u schyłku wieku XVII. Pisarz wojskowy w 1725 roku. Referendarz koronny, instygator koronny, a od roku 1738 wojewoda poznański. W okresie walk o tron pomiędzy Augustem II Mocnym a Stanisławem Leszczyńskim stanął po stronie Leszczyńskiego, by następnie przejść do obozu saskiego, a potem zostać nawet nadwornym poetą Augusta II. W 1733 roku posłował do Szwecji i Danii z oznajmieniem o śmierci Augusta II. Był marszałkiem elekcji Augusta III Sasa i jego elektorem w 1733 roku[2]. W 1734 roku uczestniczył w oblężeniu Gdańska. Marszałek sejmu 1735. Poseł na sejm nadzwyczajny pacyfikacyjny 1736 roku z ziemi wieluńskiej[3].
Według Estreichera zmarł 8 lipca 1742, inne źródła sugerują rok 1744.
Augustissimus hymenaeus inter serenissimos Fridericum Augustum, regium Poloniae, electoralem Saxoniae principem necnonMariam Josepham, archiducem Austriae... descriptione poetica ab equite Polono adumbratus, Drezno 1720
Deorum munus, gentium votum, gratiarum labor, serenissimus augustissimorum parentum Friderici Augusti et Mariae Josephae neonatus, Warszawa 1720; przekł. polski: D. Wołłowicz, Wilno 1744
Fortuna in Lechiam hospes seu felicissimus serenissimi regii electoralisque principis Friderici Augusti in Poloniam adventus ab equite Polono celebratus Anno Domini 1726, Warszawa (1726); fragmenty przedr.: A. Ch. Załuski Pohlnisches Legations Recht, Frankfurt 1727; całość przedr. J. Daneykowicz Ostrowski Swada polska, t. 2: Suada latina, Lublin 1747, rozdz. "Suada panegyrica", s. 268–275
Ingens umbra... seu lugubre carmen magnis cineribus celsissimi Adami Nicolai de Granow Sieniawski... ab equite Polono inscriptum, Warszawa 1726; przedr. J. Daneykowicz Ostrowski Swada polska, t. 2: Suada latina, Lublin 1747, rozdz. "Suada panegyrica", s. 238–253
Planta felicitas publicae in sanato pede serenissimi Friderici Augusti Poloniarum regis et electoris Saxoniae... ab equitePolono erecta, Warszawa 1727; przedr. J. Daneykowicz Ostrowski Swada polska, t. 2: Suada latina, Lublin 1747, rozdz. "Suada panegyrica", s. 254–261
"Quatrains ou maximes", Acta eruditorum 1729
Insignes rixae contendentium de vultu principis gentium... seu serenissimi Augusti II... in regnum reditus, Warszawa 1729; przedr. J. Daneykowicz Ostrowski Swada polska, t. 2: Suada latina, Lublin 1747, rozdz. "Suada panegyrica", s. 261–268
Universorum in uno capite dolor... seu illustrissimi excellentissimi comitis D. Stanislai Denhoff... funus ab equite polono deploratum, (Warszawa) 1730
Declarationis publicae a statibus Reipublicae pro tuitione sacrae regiae majestatis serenissimi Augusti III, neoelecti Poloniarum regis et electoris Saxoniae confederatis factae... promulgatio, (Warszawa 1733)
In pseudo-criticum seu obtrectatorem aliquem anonymum... serenissimi principis Augusti III annotationes apologeticae, Warszawa 1734
Epithalamium serenissimae Mariae Amaliae infanti Poloniae, electorali Saxoniae principi ab equite Polono decantatum dum a Carolo utriusque Siciliae rege in connubium solenni legatione peteretur, Drezno 1738; przedr. J. Daneykowicz Ostrowski Swada polska, t. 2: Suada latina, Lublin 1747, rozdz. "Suada panegyrica", s. 234–238
Opera heroica... olim sub nomine equitis poloni sparsim edita, wyd. J. M. Królikiewicz, Warszawa 1739, (zawiera m.in. przedruki: Augustissimus hymenaeus..., Deorum munus..., Fortuna in Lechiam..., Ingens umbra..., Planta felicitas..., Insignes rixae..., Universorum in uno capite..., Epithalamium serenissimae... oraz Fragmenta heroica ex Satyris)
Sarmatides seu satyrae cuiusdam equitis poloni, wyd. J. M. Królikiewicz, Warszawa? 1741, (zawiera: 9 satyr, spis dzieł autora oraz drobne wiersze okolicznościowe i epigramaty); fragmenty w przekł. polskim: J. E. Minasowicz Zbiór rytmów polskich, cz. 3, Warszawa 1756, s. 111–155; J. E. Minasowicz: fragmenty pt. Opisanie strasznej przygody familii polskiej za Augusta II, (Warszawa) 1779; J. Jakliński Monitor 1775, s. 689–693
De bello suetico libri quatuor (niewydane)
ponadto A. Brückner przypisuje mu autorstwo satyry pt. Małpa-człowiek, według Załuskiego pisał wiele w jęz. polskim
jako marszałek konfederacji warszawskiej ogłaszał: uniwersały, manifesty, mowy i listy w materiałach publicznych; niektóre z nich wyd. w książkach: K. Niesiołowski Otia publica vix domestica (Pińsk) 1743, s. 181–198, 200–202, 213–215, 247–251; J. Daneykowicz Ostrowski Swada polska, t. 1, Lublin 1745, rozdz. „Swada oratorska”, s. 46–49, 189; rozdz. „Swada listowna”, s. 44 (tu m.in. list J. F. Sapiehy do niego z 1741, s. 75); liczne odpisy w rękopisach Ossolineum sygn.; 226/II, 290/II, 300/II, 307/III, 337/II, 348/II, 349/II, 704/I, 732/I, 733/I.
Bibliografię całej twórczości Ponińskiego podają: J. M. Królikiewicz Sarmatides seu satyrae cuiusdam equitis poloni; Estreicher XXV (1913), 49-53.
Przekłady
P. J. Solignac Tetrasticha, Lipsk 1728
Sonet, tłum. z języka franc. na łaciński, Monitor 1775, s. 708–709
Przypisy
↑Władysław Konopczyński, Chronologia sejmów polskich 1493–1793, Kraków 1948, s. 163 [37].
↑Elektorowie królów Władysława IV., Michała Korybuta, Stanisława Leszczyńskiego i spis stronników Augusta III. / zestawili w porządek abecadłowy Jerzy Dunin-Borkowski i Miecz. Dunin-Wąsowicz, Lwów 1910, s. 173.
