|
Cyborgi.jpg)  Cyborgi – ukraińscy żołnierze, którzy brali udział w obronie portu lotniczego w Doniecku podczas wojny na wschodzie Ukrainy (26 maja 2014 – 22 stycznia 2015), w tym walk wokół lotniska w Doniecku. Wszyscy byli ochotnikami[1]. Cyborgi stały się współczesnym ukraińskim mitem narodowym i przez wielu Ukraińców traktowani są w sposób „prawie legendarny”[2]. Pochodzenie określenia „Cyborgi”Termin z fantastyki naukowej (skrót od organizm cybernetyczny) oznacza organizm biologiczny, który zawiera elementy mechaniczne lub elektroniczne, które zastępują lub uzupełniają jego organy. Liczne przykłady z kultury masowej i literatury non-fiction opisują cyborgów jako ludzie o sztucznie zwiększonych zdolnościach fizycznych lub umysłowych: mają one zwykle nadmierną moc, wyostrzony zmysł, mózg komputera lub wbudowaną broń[3][4][5]. Słowo cyborg oznaczające „obrońców lotniska w Doniecku” zostało po raz pierwszy użyte we wrześniu 2014 roku przez nieznanego prorosyjskiego bojownika. Następnie próbował wyjaśnić, dlaczego wyspecjalizowane jednostki rosyjskich wojsk, wspólnie z ludową milicją Donbasu nie mogą zdobyć lotniska w Doniecku, które chroni kilkudziesięciu ukraińskich żołnierzy[5][6]. To znaczenie jest zawarte w słownictwie[7]. W szczególności słownik współczesnego języka ukraińskiego i slangu «Mysłowo» uznał określenie «cyborgi» słowem roku 2014[6]. W tym samym roku prezydent Ukrainy Petro Poroszenko nagrał z nimi przemówienie noworoczne[8]. W mediach pojawiły się inne neologizmy: cyborgport[9], cyborgiada[10]. Warto zauważyć, że bohaterów Krutów obecnie nazywają czasami „pierwszymi cyborgami”[11]. Z perspektywy czasu określenie to przeszło także na obrońców lotniska w Ługańsku (8 kwietnia – 1 września 2014 r.)[12]. Liczba obrońców lotniskaW różnych okresach na lotnisku i w pobliskiej wiosce Pisky walczyły siły specjalne 3 samodzielnego pułku, żołnierze 79, 80, 81, 95 brygady powietrznodesantowej i 93 Brygady Zmechanizowanej, 57 Brygady Piechoty Zmotoryzowanej, 90 batalionu lotniczego i 74 batalionu rozpoznawczego, żołnierze pułku „Dnipro-1”, żołnierze Ukraińskiego Ochotniczego Korpusu (OUK) i innych formacji[13]. Całkowita liczba żołnierzy biorących udział w operacjach na lotnisku jest trudna do ustalenia, ale dokładna liczba zabitych jest znana: 100 żołnierzy, w tym 4 zaginionych (jeden z nich prawdopodobnie zdrajca). Oprócz zabitych, istnieją dane o 290-305 rannych podczas walk[14][15]. Szlak bojowy cyborgów2014W marcu 2014 roku, podczas wydarzeń na Półwyspie Krymskim, w ochronę lotniska w Doniecku zaangażowani zostali żołnierze Sił Zbrojnych Ukrainy: z 3 pułku specjalnego przeznaczenia i 95 Brygady Lotniczej. Pierwsza nieudana próba przejęcia lotniska przez zwolenników Donieckiej Republiki Ludowej miała miejsce 17 kwietnia 2014 roku. 6 maja zawieszono wszystkie loty. Druga próba przejęcia kontroli miała miejsce 26 maja. Na teren nowego terminalu wkroczyły oddziały rosyjskie i separatyści. W tym czasie w starym terminalu znajdowały się ukraińskie siły specjalne i spadochroniarze. W wyniku dobrze skoordynowanych działań Sił Powietrznych Ukrainy i jednostek lądowych Rosjanie i separatyści zostali wyparci z nowego terminalu. Od tego czasu jednostki ukraińskie ulokowane zostały zarówno w nowym, jak i starym terminalu, a także w dyspozytorni i wieżach meteorologicznych, w pomieszczeniach straży pożarnej (od września 2014 r. dołączyli do nich także ochotnicy z „Prawego Sektora”). Od końca maja do połowy sierpnia 2014 r. oprócz grupy sił specjalnych na lotnisku w Doniecku znajdowali się żołnierze 72 Brygady Zmechanizowanej. Cały kontyngent wojskowy ochrony lotniska liczył 138 osób. Pierwsze nieodwracalne straty w wojnie po stronie ukraińskiej miały miejsce 10 lipca 2014 r. Pozycje artylerii przeciwlotniczej z 72. Brygady zostały ostrzelane moździerzami, jeden z żołnierzy zginął. Ale prawie do końca września ostrzały i walki na terenie portu lotniczego były krótkotrwałe i sporadyczne. Od początku sierpnia 2014 r. kontrolę nad terenem przyległym do lotniska w Doniecku powierzono 2. Batalionowej Grupie Taktycznej 93. Oddzielnej Brygady Zmechanizowanej, jednostkom 3. Oddzielnego Pułku Specjalnego Przeznaczenia i 74. Oddzielnego Batalionu Rozpoznawczego. We wsi Novokalynove znajdowała się kwatera batalionowo-taktyczna, bastion 4. roty – we wsi Pisky, kolejne „wsparcie” było we wsi Tonenke, a 5. rota stacjonowała się bezpośrednio na lotnisku w Doniecku. 28 września miały miejsce dwa starcia, w których zginęło 9 i rannych zostało 14 żołnierzy ukraińskich, zniszczone zostały 2 BTR-80. Jeden ze zmarłych, kapitan Serhiy Kolodiy, otrzymał (pośmiertnie) tytuł Bohatera Ukrainy. Przeciwko stronie ukraińskiej walczyły dwa czołgi T-72, z których jeden został zniszczony przez załogę kapitana Jewhena Mezhevikina (otrzymał tytuł Bohatera Ukrainy). Ogółem 28 września w porcie lotniczym w Doniecku walczyło 53 żołnierzy: 41 spadochroniarzy z 79 Brygady Powietrznodesantowej, 7 żołnierzy 93 Brygady Zmechanizowanej i 3 saperów z 91 pułku inżynieryjnego. W kolejnych dniach liczba ta wzrosła i wynosiła 85 żołnierzy (w tym 7 oficerów), dysponujących 7 pojazdami opancerzonymi. Od 29 września obszar na którym stacjonowali obrońcy lotniska był kilkakrotnie ostrzeliwany artylerią i moździerzami. W dniach 3–6 października 2014 roku w walkach po stronie ukraińskiej zginęło 11 żołnierzy, a wielu zostało rannych. 3 października rozpoczęły się walki o stary terminal. Następnego dnia zniszczono jeden ukraiński czołg z 1 Brygady Pancernej. W październiku i listopadzie separatyści ostrzeliwali terminal ostrzału z moździerzy, odparto również szturm na wieżę kontrolną. W walkach na szeroką skale wykorzystano snajperów. 29 i 30 listopada odnotowano kolejne szturmy. W wyniku walk zginęło 2 żołnierzy, a 6 zostało rannych z 93 i 79 Brygady. Ukraińcy wycofali się na nowy terminal. W międzyczasie reorganizowano oddziały broniące lotniska. W rezultacie obronę lotniska przejęła 81 Brygada Lotnicza. To żołnierze tej brygady wzięli udział w końcowych – najbardziej tragicznych walkach o lotnisko w styczniu następnego roku. 1 grudnia część 1 taktycznej grupy bojowej brygady przegrupowała się na lotnisko. W wyniku regularnych rozmów pokojowych osiągnięto porozumienie o całkowitym zawieszeniu broni od godz. 10:00 9 grudnia 2014 r. Zgodnie z tymi porozumieniami DAP miał odtąd przechodzić przez „zielony korytarz” – punkt kontrolny dla separatystów i rosyjskich ochotników. Ukraińscy żołnierze mieli prawo nosić tylko broń ręczną i ograniczoną liczbę amunicji. Separatyści otrzymali prawo wglądu w pracę punktu kontrolnego[15]. 2015„Zielony korytarz”, który żołnierze ukraińscy nazywali „korytarzem wstydu”, funkcjonował nieco ponad miesiąc. W styczniu 2015 r. wznowiono działania wojenne. Ostatnia „pokojowa” rotacja miała miejsce w nocy z 12 na 13 stycznia. Kolejna odbyła się z walką – bez „zielonego korytarza” w nocy z 13 na 14 stycznia 2015 roku. Tego dnia przybyli żołnierze z 7. i 9. kompanii 80. Brygady. Zastąpili żołnierzy 93 Brygady Zmechanizowanej. 15 stycznia separatyści zajęli górne piętra nowego terminalu. Następnego dnia doszło do walki na terenie terminalu. Ostatnie zorganizowane ewakuacje rannych przeprowadzono w nocy z 17 na 18 stycznia i 18 na 19 stycznia. Dzień 20 stycznia rozpoczął się nieudaną próbą przebicia do nowego terminalu dowódcy 90 batalionu Olega Kuźmina. Tylko jeden MT-LB dotarł do celu. O 14:56 doszło do eksplozji w nowym terminalu około trzech ton trotylu – trzy piętra terminalu przestały istnieć. Wybuch przeżyła mniej niż połowa z 55 obrońców. Ostatnie 16 osób poddało się 21 stycznia. Ciężko ranni trafili do szpitala, pozostałych torturowano[15]. 22 stycznia 17 więźniów zmuszono do chodzenia ulicami Doniecka w tzw. „paradzie”. Prokuratura Generalna Ukrainy klasyfikuje takie czyny jako naruszenie Konwencji Genewskiej z 1949 r. dotyczącej traktowania jeńców wojennych[16][17]. W ciągu następnych kilku dni kilkudziesięciu bojowników na obrzeżach lądowiska zostało zabitych przez ukraiński wywiad[18]. Ostatnich pięciu „cyborgów” przekazano stronie ukraińskiej 22 lutego 2015 r. w ramach wymiany jeńców w proporcji 139 do 52[19]. W marcu 2015 roku na terenie nowego terminala ukraińscy więźniowie pod eskortą uzbrojonych separatystów uprzątnęli gruz i usunęli ciała zmarłych towarzyszy. Ciała przewieziono do kostnicy w Doniecku, a następnie przewieziono do miasta Dniepr[15]. Znaczenie działańObrona lotniska w Doniecku trwała 242 dni – tylko tydzień krócej niż oblężenie Sewastopola i znacznie dłużej, niż obrona twierdzy brzeskiej w czasie wojny niemiecko-sowieckiej. Utrzymanie lotniska powodowałoby, że ukraińskie siły zbrojne dysponowałyby dogodną bazą do wyprowadzenia ataku na Donieck. Zgodnie z postanowieniami protokołów mińskich, strony przeciwne miały stworzyć 30-kilometrową strefę demarkacyjną. Pomimo ustaleń, pozycje wojsk ukraińskich pozostały w bezpośrednim sąsiedztwie lotniska, a walki o różnym nasileniu trwały jeszcze przez długi czas[20]. Straty bojowników w czasie całej kampanii wyniosły co najmniej 800 zabitych i 1500-2000 rannych[21]. Odznaczenia Prezydent Poroszenko wręczył matkom Ihora Branowyckiego i Serhija Kołodija Order Złotej Gwiazdy Bohatera Ukrainy. 5 września 2016 r. Za obronę lotniska tytuł Bohatera Ukrainy otrzymali:
27 stycznia 2015 r. Prezydent Poroszenko odznaczył czołgistów, którzy 22 stycznia zapewnili wyjście ukraińskich jednostek z okrążonego lotniska. Zostali odznaczeni między innymi: porucznik Jewhen Honczar otrzymał Orderem Bohdana Chmielnickiego III stopnia, a sierżant Konstantyn Bałtarha, szeregowy Wołodymyr Suchanin i strzelec Dmytro Trynoha – Orderem „Za Odwagę” III stopnia[23]. 19 października 2014 r. Przewodniczący Rady Najwyższej Ukrainy Ołeksandr Turczynow wyróżnił dziewięciu ukraińskich żołnierzy broniących lotniska w Doniecku wręczając im pistolety „Fort”[24]. Od 2015 roku przyznawana jest przez organizację pozarządową „Bracia Ukrainy” nagroda pozarządowa, odznaka „Za obronę lotniska w Doniecku”[25]. Upamiętnienie  Dzień 16 stycznia stał się na Ukrainie dniem pamięci obrońców lotniska w Doniecku, ustanowionym z inicjatywy samych cyborgów. W tym dniu odbywają się uroczystości upamiętniające, w tym z udziałem wyższych urzędników państwowych[26][27][28]. 20 stycznia nazywany jest również Dniem Pamięci[29][30]. Ukrposzta wydała znaczek pocztowy na cześć „cyborgów” (22 stycznia 2020 r., Sygn. № 1806, nominał V)[31]. Narodowy Bank Ukrainy wydał okolicznościową monetę o nominale 10 hrywien z serii «Siły Zbrojne Ukrainy» upamiętniającą obrońców lotniska w Doniecku[32]. Na cześć Ihora Branowyckiego w Kijowie utworzono klub młodzieżowy „Natrij”[33] i nazwano ulicę. Odniesienia w kulturze i sztuce
Przypisy
|
