|
Kamienica przy Rynku 18 w Tarnowskich Górach
Kamienica przy Rynku 18 w Tarnowskich Górach – kamienica wybudowana najprawdopodobniej w XVI wieku (lub w XVII wieku), znajdująca się pod numerem 18 przy Rynku w Tarnowskich Górach, wpisana do rejestru zabytków nieruchomych województwa śląskiego[1][2]. Budynek należy do zespołu kamienic podcieniowych, które znajdują się w południowej części zachodniej pierzei tarnogórskiego Rynku oraz przy początkowym odcinku ulicy Gliwickiej. Pierwszym znanym z nazwiska właścicielem kamienicy był Bernard Bordolo, budowniczy miejski, który prawdopodobnie zaprojektował nadbudowę obiektu o drugie piętro na początku XVIII wieku, co spowodowało spór z właścicielką sąsiedniej kamienicy. Na początku XX wieku w budynku mieściła się gorzelnia, karczma i skład papierosów Ruttkowskiego. Budynek mimo XVIII-wiecznej przebudowy zachował oryginalne sklepienia – krzyżowo-kolebkowe, kolebkowe, krzyżowe i żaglaste – zachowały się także drzwi klepkowe z XVIII–XIX wieku. Historia.jpg) Budynek znajduje się w południowej części zachodniej pierzei tarnogórskiego Rynku. Podobnie jak sąsiednie budynki, wybudowany został w II połowie XVI wieku[4][6] (choć jedno źródło podaje wiek XVII[3]) i należy do zespołu kamienic podcieniowych, który obejmuje budynki przy ul. Gliwickiej 1, 3 i 5 oraz przy Rynku 18 i 17 (budynek północny i południowy), a kiedyś także 16 i 15[5]. Nie jest znany inwestor, architekt, budowniczy, ani nawet dokładna data wzniesienia kamienicy. Poczet jej właścicieli zaczyna się w 1674 roku, kiedy Bernard Bordolo opłacił w miejsce Susanny Krolowej Quartalny a Straßny pieniedz (podatek od kwartałów i ulic)[9]. Zdaniem Marka Wojcika, można domniemywać, iż Bordolo nabył od wdowy Krolowej ów dom, zapewniając jej jednocześnie dożywotnie w nim zamieszkiwanie[9]. Bordolo na przestrzeni lat pełnił w mieście liczne funkcje, był m.in. miejskim leśniczym, radnym (w latach 1692–1735, z przerwami), kasjerem miejskim, burmistrzem (w latach 1707–1714), a także pierwszym znanym z nazwiska budowniczym miejskim (w latach 1705–1734, z krótkimi przerwami)[9].  Budynek pierwotnie był jednopiętrowy, zaś prawdopodobnie w 1703 roku został podwyższony o drugie piętro, co wywołało protest właścicielki sąsiedniej kamienicy, Magdaleny Miedonowej, rozstrzygnięty na drodze sądowej (sąd postanowieniem z 21 października 1704 roku nie przyznał skarżącej racji[10])[11][3]. Autorem projektu nadbudowy kamienicy najpewniej był sam Bordolo[7]. Od tego czasu ogólna bryła budynku nie zmieniła się aż do dziś[7]. Dom był jednym z budynków, które spłonęły w pożarze miasta w 1746 roku i pojawia się w spisie spalonych budynków z tego roku[12]. Wówczas jego właścicielem był Johann Galli, kupiec z Gliwic[9]. Pierwszy kataster, w którym pojawia się budynek, którego obecny adres to Rynek 18, pochodzi z 1765 roku. Wówczas kamienica była własnością kupca Johanna Corthona i miała numer 23[12]. W latach 1800–1811 jej właścicielem był Joseph Sobczik, członek bractwa strzeleckiego[9]. W katastrze oraz na planach miasta z tego okresu budynek ma numer 21[13]. Po śmierci Sobczika dom należał do jego spadkobierców, spośród których w 1853 roku z imienia i nazwiska wymieniono Ignatza Sobtzika. Kolejne pewne informacje o właścicielach budynku pochodzą z 1872 roku. Kamienica należała wówczas do restauratora Josepha Johanna Sobtzika, który zamieszkiwał w niej wraz ze swoją żoną i czterema córkami oraz służącą, a oprócz nich mieszkało tu jeszcze pięć innych rodzin – łącznie 20 osób[9]. Wartość budynku w latach 1746–1800 nie ulegała znaczącym zmianom. W 1746 roku wyniosła 560 talarów, w 1765 – 592 talary, a w 1800 roku – 590 talarów[14]. W 1904 roku dom należał do kupca Juliusa Nowaka z Bytomia, a od co najmniej 1909 roku właścicielem był Felix Ruttkowski, który prowadził w nim gorzelnię, karczmę i skład papierosów[7]. W 1941 roku interes prowadziła już Agnes Ruttkowski[7]. 15 kwietnia 1966 roku budynek wpisano do rejestru zabytków[1]. Współcześnie w kamienicy mieści się m.in. restauracja Akira Sushi[15] oraz salonik Ruchu[16]. Architektura.jpg) Kamienica pod numerem 18 przy tarnogórskim Rynku jest wzniesiona na rzucie prostokąta, trójkondygnacyjna, kryta dwuspadowym dachem z kalenicą równoległą do pierzei rynku. Elewacja obiektu jest pięcioosiowa, z podcieniem otwartym trzema arkadami na parterze[7]. Budynek pomimo XVIII-wiecznej przebudowy ma – obok Domu Sedlaczka – jedne z najlepiej zachowanych wnętrz[6]. Na parterze zachowały się oryginalne sklepienia: krzyżowo-kolebkowe w sieni i pomieszczeniu na lewo od niej oraz kolebkowe z lunetą na prawo od sieni. Klatka schodowa jest sklepiona kolebką o łuku segmentowym, nad spocznikami – sklepiona krzyżowo, natomiast schody na II piętrze są częściowo sklepione kolebkowo. Na pierwszym piętrze znajduje się szeroka sień nakryta sklepieniem kolebkowym z lunetami, zaś w dwóch pomieszczeniach znajduje się sklepienie żaglaste na gurtach, cztero- i dwuprzęsłowe[4][6]. W wejściu do sieni zachowały się drzwi klepkowe z XVIII–XIX wieku[4][17][6]. Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
