Powiat kamieniecki na mapie Księstwa Mazowieckiego z XVII wieku
W dorzecze Liwca docierały grupy plemienne z terenów Pomorza, kierując się w górę rzeki traktem pierwotnym przez Kamieńczyk. Oni to zasilali nieliczną w XIII wieku populację Mazowszan – mieszkańców Puszczy Kamienieckiej.
Za panowania księcia mazowieckiego Ziemowita III, w 1377, w trakcie obrad zjazdu panów mazowieckich w Sochaczewie, zapadła decyzja ustalająca obszar ziemi nurskiej o powierzchni ok. 3500 km², który podzielono na powiaty: kamieniecki, ok. 2000 km², nurski, ok. 1000 km², ostrowski, ok. 500 km². Podział ten trwał aż do III rozbioru Polski[10]. Za datę wprowadzenia w życie tych ustaleń przyjmuje się rok 1380. Od tego czasu aż do 1795 Kamieńczyk funkcjonował jako miasto będące siedzibą powiatu.
Miejscowość leżąca w dolinie Bugu, w pobliżu ujścia rzeki Liwiec, znana dzisiaj jako wieś Kamieńczyk, miała więc prawa miejskie (wcześniej niż sąsiadujące z nim obecne miasto Wyszków). Do XVII wieku nosiła nazwę Kamieniec Mazowiecki.
Do dziś spotyka się pozostałości tej dawnej nazwy w innych określeniach geograficznych np. Puszcza Kamieniecka. W roku 1452 ówczesny Kamieniec Mazowiecki otrzymał od Bolesława księcia mazowieckiegoprawa miejskie magdeburskie wraz z szeregiem przywilejów. Lustracja dóbr królewskich z 1565 roku wzmiankowała istnienie w mieście dworu królewskiego, 189 domów oraz komory celnej na rzece i na moście. Król Jan II Kazimierz, aby prowadzić wojnę z Kozakami, zaciągnął pożyczkę między innymi u królowej Ludwiki Marii, a zabezpieczeniem pożyczki były dobra kamienieckie z miasteczkiem Kamieńczyk.
W 1869 roku (inne źródła podają datę 1870) odebrano mu prawa miejskie – być może na skutek represji po powstaniu styczniowym.
Organizacja gmin na podstawie dekretu o urządzeniu gmin wiejskich z 2 marca 1864 roku utrzymywała podział terytorialny z 1855 roku, lecz zarząd gminy stanowił wójt na czele rady gminy i sołtysi – wszyscy wybierani na zebraniach gminnych i wiejskich pod hasłem:. „ …nie zachowania nadal dziedzicom patrymonialnej Jurysdykcji i połączonej z urzędem wójta gminy władzy.” Śladem tej „patrymonialnej jurysdykcji” były wsie Łazy i Pogorzelec – jakby wtopione w powiat węgrowski i gminę Kamieńczyk.
Od czasów Zamoyskich (ściślej Zdzisława Zamoyskiego) popularność zyskał przymiotnik „łochowski” w odniesieniu do całego kompleksu historycznych puszcz, w tym Kamienieckiej – jak podaje Lechosław Herz w przewodniku wycieczkowym „Kamieńczyk i Puszcza Kamieniecka”.
Wieś podczas II wojny światowej była dwukrotnie niszczona, w 1939 i 1944[11].
Do 1955 r. Kamieńczyk należał do powiatu radzymińskiego (wołomińskiego), w latach 1956-1975 i od 1999 r. do powiatu wyszkowskiego. Do 28 września 1954 r. Kamieńczyk był siedzibą gminy. W latach 1954–1972 istniała gromada Kamieńczyk. Od 1 stycznia 1973 r. miejscowość należy do gminy Wyszków.
Sieć parafialna
Pod koniec XIV w. najbliższe kościoły parafialne były jedynie w Wyszkowie, Klembowie, Broku iLiwie. Na przełomie XIV i XV w. powstaje ośrodek kościelny w Kamieńczyku, a w drugiej połowie XV i na początku XVI w. kolejne okoliczne parafie, w tym dwie wydzielone z terytorium parafii kamieńczykowskiej: Kamionna (1488; pierwotnie planowana w Łochowie) i Stoczek (1518).
Kościół, zaprojektowany przez J.P. Dziekońskiego (wybudowany w latach 1896–1900 w miejscu[potrzebny przypis] spalonego, drewnianego) miał spaloną więźbę dachową, wybite okna i strąconą wieżę. Obecnie można zobaczyć drewnianą dzwonnicę z 1885 roku,
dla upamiętnienia niegdyś bardzo ważnej działalności miejscowej ludności (Kamieńczyk był najważniejszym ośrodkiem flisackim regionu do XX wieku)[14] wzniesiono też pomnik flisaka
W Kamieńczyku znajdują się ponadto galerie, gospodarstwa agroturystyczne oraz muzeum etnograficzne.
↑ abRozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑Robert Krzysztofik, Lokacje miejskie na obszarze Polski. Dokumentacja geograficzno-historyczna, Katowice 2007, s. 38-39.
↑TeresaT.DąbrowskaTeresaT., Kamieńczyk. Ein Gräberfeld der Przeworsk-Kultur in Ostmasowien, Kraków: „Secesja”, 1997, ISBN 83-85463-51-8, OCLC750954979. Brak numerów stron w książce
↑Maria Biernacka, Kamieńczyk – osada flisacka (Rola flisu w kształtowaniu się stosunków gospodarczych i społeczno-kulturowych osady w czasie od około 1800 do 1939 roku), [w:] Studia i materiały do historii kultury wsi polskiej w XIX i XX wieku. Zajęcia pozarolnicze. Współdziałanie gospodarcze, red. K. Zawistowicz-Adamska, Warszawa 1958, s. 311–387.
Antoni Zygmunt Helcel: Starodawne prawa polskiego pomniki poprzedzone wywodem historyczno krytycznym tak zwanego Prawodawstwa Wiślickiego Kaziémirza Wielkiego w texcie ze starych rękopism krytycznie dobranym › Tom 1. Warszawa: Księgarnia Gustawa Sennewalda, 1865, s. 269.[1]
Legenda: (1) w nawiasach podano okres praw miejskich; (2) wytłuszczono miasta trwale restytuowane; (3) tekstem prostym opisano miasta nierestytuowane, miasta restytuowane przejściowo (ponownie zdegradowane) oraz miasta niesamodzielne, włączone do innych miast (wyjątek: miasta połączone na równych prawach, które wytłuszczono); (4) gwiazdki odnoszą się do terytorialnych zmian administracyjnych: (*) – miasto restytuowane połączone z innym miastem (**) – miasto restytuowane włączone do innego miasta (***) – miasto nierestytuowane włączone do innego miasta (****) – miasto nierestytuowane włączone do innej wsi; (5) (#) – miasto zdegradowane w ramach korekty reformy (w 1883 i 1888); (6) zastosowane nazewnictwo oddaje formy obecne, mogące się różnić od nazw/pisowni historycznych.
Źródła: Ukaz do rządzącego senatu z 1 (13) czerwca 1869, ogłoszony 1 (13 lipca) 1869. Listy miast poddanych do degradacji wydano w 20 postanowieniach między 29 października 1869 a 12 listopada 1870. Weszły one w życie: 13 stycznia 1870, 31 maja 1870, 28 sierpnia 1870, 13 października 1870 oraz 1 lutego 1871 (Stawiski).
