Kolczakówka pomarańczowa

Kolczakówka pomarańczowa
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	grzyby
Typ	podstawczaki
Klasa	pieczarniaki
Rząd	chropiatkowce
Rodzina	kolcownicowate
Rodzaj	kolczakówka
Gatunek	kolczakówka pomarańczowa
	Nazwa systematyczna
	Hydnellum aurantiacum (Batsch) P. Karst.; Meddn. Soc. Fauna Flora fenn. 5: 41 (1879)
	Multimedia w Wikimedia Commons

Kolczakówka pomarańczowa (Hydnellum aurantiacum (Batsch: Fr.) P. Karst) – gatunek grzybów należący do rodziny kolcownicowatych (Bankeraceae)^[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Hydnellum, Bankeraceae, Thelephorales, Incertae sedis, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi^[1].

Po raz pierwszy takson ten zdiagnozował w 1789 r. August Batsch nadając mu nazwę Hydnum suberosum var. aurantiacum. Obecną, uznaną przez Index Fungorum nazwę nadał mu w 1879 r. Petter Karsten, przenosząc go do rodzaju Hydnellum^[1]. Niektóre synonimy^[2]:

Calodon aurantiacus (Batsch) P. Karst.
Hydnellum complectipes D. Hall
Hydnum aurantiacum (Batsch) Alb. & Schwein.
Hydnum stohlii Rabenh.
Phaeodon aurantiacus (Batsch) J. Schröt.

Nazwę polską podali Barbara Gumińska i Władysław Wojewoda w 1968 r. W polskim piśmiennictwie mykologicznym gatunek ten opisywany był też jako kolczak pomarańczowy^[3].

Morfologia

Kapelusz

O średnicy 5–10 cm, początkowo wypukły, później wklęsły aż do lejkowatego. Nieregularny, na powierzchni pokryty wyrostkami, na brzegach promieniście pomarszczony. Koloru pomarańczowego, pomarańczowożółtego, pomarańczowobrunatnego, na brzegu jaśniejący, białawy, z koncentrycznymi, bladymi strefami. Kolce zbiegające na trzon, początkowo białopomarańczowe, później ciemniejsze, purpurowobrązowe, do 5 mm długie^[4].

Trzon

Wysokość do 10 cm, grubość od 0,3 do około 2 cm. Barwa żółtawopomarańczowa, pomarańczowobrunatna do ciemnobrunatnej. Powierzchnia początkowo aksamitna lub wełnista, w końcu kłaczkowata^[4].

Miąższ

Pomarańczowordzawy, w kapeluszu bardziej pomarańczowożółtawy, strefowany, korkowaty. Zapach mączny, czasem także z dodatkiem składnika gorzkich migdałów^[4].

Zarodniki

Brązowawe, ze spłaszczonymi guzkami, o średnicy 4,5-6,5 × 4-5,5 µm^[4].

Występowanie i siedlisko

Podano występowanie tego gatunku w Ameryce Północnej i Środkowej, Europie i Azji^[5]. W Polsce do 2020 r. podano 12 stanowisk historycznych i 5 współczesnych^[6]. Znajduje się na Czerwonej liście roślin i grzybów Polski. Ma status E – gatunek wymierający^[7]. W latach 1995–2004 był pod ochroną częściową, od roku 2004 objęty ochroną ścisłą bez możliwości zastosowania wyłączeń spod ochrony uzasadnionych względami gospodarki rolnej, leśnej lub rybackiej^[6]. Znajduje się na listach gatunków zagrożonych także w Danii. Niemczech, Anglii, Holandii^[3].

Naziemny grzyb ektomykoryzowy żyjący w symbiozie z korzeniami drzew iglastych^[6]. Rośnie od czerwca do października, pojedynczo lub w grupach w lasach iglastych i mieszanych, na glebach zawierających wapń, częściej na obszarach górskich; rzadka^[4].

Gatunki podobne

Kolczakówkę pomarańczową można pomylić z kolczakówką strefowaną (Hydnellum concrescens), która ma owocniki ciemniejsze, bez pomarańczowej barwy, z ciemnym, czarniawym strefowaniem. Porównaj też z niejadalną kolczakówka niebieskawą (Hydnellum caeruleum), której miąższ ma oprócz pomarańczowych także strefy niebieskawe^[4].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] .
↑ Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] .
↑ ^a ^b WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .
↑ Mapa występowania kolczakówki pomarańczowej na świecie [online] [dostęp 2021-11-20] .
↑ ^a ^b ^c AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .

[if-1] Index Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] .

[sf-2] Species Fungorum [online] [dostęp 2013-11-12] .

[check-3] WładysławW. Wojewoda WładysławW., Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1 .

[ger-4] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f E.E. Gerhardt E.E., Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2 .

[gbif-5] Mapa występowania kolczakówki pomarańczowej na świecie [online] [dostęp 2021-11-20] .

[och-6] AnnaA. Kujawa AnnaA., MałgorzataM. Ruszkiewicz-Michalska MałgorzataM., Izabela L.I.L. Kałucka Izabela L.I.L. (red.), Grzyby chronione Polski. Rozmieszczenie, zagrożenia, rekomendacje ochronne, Poznań: Instytut Środowiska Rolniczego i Leśnego Polskiej Akademii Nauk, 2020, ISBN 978-83-938379-8-4 .

[mirek-7] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Czerwona lista roślin i grzybów Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, PAN, 2006, ISBN 83-89648-38-5 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]