Kompania łączności 14 Dywizji Piechoty

Kompania łączności 14 Dywizji Piechoty – pododdział łączności Wojska Polskiego.

Na podstawie rozkazu Ministerstwa Spraw Wojskowych Szefostwo Łączności L. 680/tjn.32/Org. z 7 października 1932^[a] została sformowana z dniem 20 października 1932 kompania telegraficzna 14 Dywizji Piechoty^[3].

Na stanowisko dowódcy kompanii wyznaczony został kpt. Jan Tomasz Stengert^[4], a na stanowisko młodszego oficera kompanii ppor. Witold Ananiasz Danecki^[b]. Dowódca kompanii był odpowiedzialny za jej organizację pod kierownictwem szefa łączności dywizji piechoty^[2].

Oficerowie, podoficerowie i szeregowcy służby czynnej rocznika 1910 byli przydzieleni z baonów telegraficznych i istniejących już kompanii telegraficznych, natomiast rekruci rocznika 1911 zostali powołani bezpośrednio do kompanii w dniach 29-31 października 1932^[2]. Kompania otrzymała osiem koni wierzchowych (remontów), osiem koni taborowych, osiem kompletnych rzędów wierzchowych i dwie pary uprzęży taborowych^[7].

Kompania stacjonowała w Poznaniu^[8][9] i była organiczną jednostką łączności 14 Dywizji Piechoty^[10]. Początkowo kompania była zakwaterowana w jednym z baraków na Cytadeli, w pobliżu pola antenowego stałej stacji radiotelegraficznej, a wiosną 1934 przeniesiona do budynków przy ul. Północnej^[11].

Kompania miała prowadzić szkolenie według obowiązującej wówczas „Instrukcji wyszkolenia wojsk łączności” sygn. MSWojsk. Szefostwo Łączności L. dz. 900/tjn. Wyszk. 30^[12].

Kompania miała dwa plutony, lecz nie posiadała radia^[13]. Pluton radio był mobilizowany w pułku radio w Warszawie^[14] i po zakończeniu mobilizacji przydzielony do dywizji^[15][16]. Dywizja nie posiadała wówczas organu zaopatrzenia i naprawy sprzętu łączności, czyli organu służby łączności^[14].

W sierpniu 1933 do kompanii został wcielony ppor. Konrad Bogacki, absolwent Szkoły Podchorążych Inżynierii w Warszawie^[17]. W latach 1935–1937 służbę w kompanii pełnił por. Bronisław Adrian Rybiński, który wiosną 1940 został zamordowany w Charkowie^[18][19].

Na podstawie rozkazu Dowództwa Łączności MS Wojsk. L. 3000/tjn. I.Org. z 11 października 1937 kompania telegraficzna 14 DP została przeorganizowana i przemianowana na kompanię łączności 14 DP^[7]. W składzie kompanii został utworzony pluton radio^[20][21].

Organizacja pokojowa kompanii łączności:

• dowódca kompanii (kapitan),
• drużyna dowódcy kompanii^[c],
• I pluton telefoniczny,
• II pluton telefoniczny,
• III pluton radio,
• gołębnik polowy^[22][10].

Etat przewidywał 4 oficerów, 14-18 podoficerów (zależnie od typu kompanii), 130-133 szeregowców, 14 koni wierzchowych, 18-20 koni pociągowych, 2 samochody ciężarowe, 2 motocykle, 8 rowerów i 60 gołębi pocztowych^[10][20].

Organizacja pokojowa była dostosowana do zadań mobilizacyjnych i okazała się dobrą^[23].

1 września 1938 uprawnienia dowódcze względem kompanii otrzymał szef łączności dywizji^[24][25][d]. Dowódcami (szefami) łączności 14 DP byli: kpt. Franciszek Gogołkiewicz (1 III 1929^[27] – IV 1929^[28]), kpt. łącz. Władysław Kijak (IV 1929^[29] – X 1931^[30]), kpt. łącz. Tadeusz Józef Jan Jakubowski (X 1931^[30] – 1935) i mjr łącz. Ignacy Mreła (do IX 1939^[31][11]).

Do zadań kompanii należało szkolenie rezerw podoficerów i szeregowców jedynie na potrzeby własne. Poborowi byli wcielani bezpośrednio do kompanii. Etaty były tak skalkulowane, że dla zaspokojenia zapotrzebowań wojennych musiano powołać pod broń osiem roczników rezerwistów^[22][10]. Kandydaci na podoficerów służby czynnej z kompanii szkolili się w szkołach podoficerskich batalionów telegraficznych i pułku radio^[32].

Wiosną 1939 kompania została podporządkowana pod względem wyszkolenia fachowego dowódcy 2 Grupy Łączności^[33]. Ze względu na szybki wybuch wojny dowództwo grupy nie odegrało powierzonej mu roli^[34].

Zgodnie z uzupełnionym planem mobilizacyjnym „W” kompania łączności 14 DP była jednostką mobilizującą. Pod względem mobilizacji materiałowej była przydzielona do 57 pułku piechoty^[9][35].

Dowódca kompanii był odpowiedzialny za przygotowanie całości mobilizacji jednostek wpisanych na tabelę mob. z wyjątkiem mobilizacji materiałowej, za którą był współodpowiedzialny razem z dowódcą 57 pułku piechoty^[9].

Dowódca kompanii był ponadto odpowiedzialny za przeprowadzenie mobilizacji:

• kompanii telefonicznej 14 DP,
• plutonu łączności Kwatery Głównej 14 DP,
• plutonu radio 14 DP,
• drużyny parkowej łączności 14 DP,
• stacji radiotelegraficznej typ II nr 4,
• 2-go gołębnika polowego samodzielnej drużyny gołębi pocztowych nr 16^[e].

Wszystkie jednostki były mobilizowane w Poznaniu, w alarmie, w grupie jednostek oznaczonych kolorem niebieskim^[9][35].

Po zakończeniu czynności mobilizacyjnych kompania przekazywała: nadwyżki personelu i materiału do 7 batalionu telegraficznego, natomiast nadwyżki koni i środków przewozowych do 57 pp^[9][35]

Jednostki zmobilizowane przynależały pod względem ewidencyjnym do Ośrodka Zapasowego Telegraficznego „Lublin” z wyjątkiem plutonu radio 14 DP, który przynależał do Ośrodka Zapasowego Radio w Warszawie^[37].

23 sierpnia 1939 została zarządzona mobilizacja jednostek „niebieskich” na terenie Okręgu Korpusu Nr VII. Początek mobilizacji został wyznaczony na godz. 6.00 następnego dnia^[38].

 Osobny artykuł: Organizacja wojenna polskiej dywizji piechoty w 1939 roku.

Jednostki łączności 14 DP były formowane według organizacji wojennej L.3124/mob.org., ukompletowane zgodnie z zestawieniem specjalności L.3124/mob.AR oraz uzbrojone i wyposażone zgodnie z wojennymi należnościami materiałowymi L.3124/mob./mat.^[39]

Pluton łączności Kwatery Głównej 14 DP przeznaczony był do obsługi dowództwa dywizji, kompania telefoniczna przeznaczona do budowy i obsługi polowej sieci telefonicznej (z kabla polowego), a drużyna parkowa łączności odpowiadała za zaopatrzenie, naprawę i ewakuację sprzętu łączności^[40][41][42].

Pluton radio 14 DP był formowany według organizacji wojennej L.3121/mob.org., ukompletowany zgodnie z zestawieniem specjalności L.3121/mob.AR oraz uzbrojony i wyposażony zgodnie z wojennymi należnościami materiałowymi L.3121/mob./mat.^[39]

Samodzielna drużyna gołębi pocztowych nr 16 była formowana według organizacji wojennej L.3681/mob.org., ukompletowana zgodnie z zestawieniem specjalności L.3681/mob.AR oraz uzbrojona i wyposażona zgodnie z wojennymi należnościami materiałowymi L.3681/mob./mat.^[39]

W ocenie majora Mreły mobilizacja oddziałów odbyła się bardzo sprawnie. Zakończono ją cztery godziny przed wyznaczonym terminem. Stan moralny i fizyczny ludzi był bardzo dobry. Po mobilizacji pozostała duża nadwyżka ludzi i koni^[31].

W czasie kampanii wrześniowej jednostki łączności z plutonem radio walczyły w składzie macierzystej dywizji, samodzielna drużyna gołębi pocztowych nr 16 została przeznaczona dla Armii „Poznań”, natomiast stacja radiotelegraficzna typ II nr 4 pod dowództwem kpt. łącz. Kazimierza II Zielińskiego była jednostką podporządkowaną Oddziałowi II SG^[43][44].

Dowódcy kompanii^[f]

• kpt. łącz. Jan Tomasz Stengert (1 VIII 1932 – I 1934^[46])
• kpt. łącz. Roman Machalski (I 1934^[46] – 1937^[47])
• por. łącz. Tomasz Marian Ostrowski (1938 – †9^[48] lub 18 IX 1939 w m. Kamion Mały. Został pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera B 10, rząd 4, miejsce 5)^[49].)
• por. łącz. Zbigniew Feliks Słuszkiewicz (od 9 IX 1939^[11])

Obsada personalna kompanii łączności 14 DP w marcu 1939^[8]

• dowódca kompanii – por. łącz. Tomasz Marian Ostrowski
• dowódca plutonu telefonicznego – por. łącz. Wacław Boruch
• dowódca plutonu radio – por. łącz. Zbigniew Feliks Słuszkiewicz

Obsada personalna jednostek łączności 14 DP i plutonu radio we wrześniu 1939^[31][50][51]

• dowódca kompanii telefonicznej 14 DP – por. łącz. Tomasz Marian Ostrowski
• zastępca dowódcy kompanii – ppor. łącz. rez. Marian Tuliszka^[g]
• dowódca I plutonu – sierż. pchor. / ppor. łącz. Tadeusz Stefan Białecki^[h]
• dowódca II plutonu – ppor. łącz. rez. Kazimierz Głyda
• dowódca III plutonu – ppor. łącz. rez. Stanisław Libner
• dowódca IV plutonu – ppor. łącz. rez. Franciszek Piotr Eugeniusz Dundaczek^[i]
• szef kompanii – st. sierż. Miller
• dowódca plutonu łączności KG 14 DP – por. łącz. Wacław Boruch^[j]
• zastępca dowódcy plutonu łączności KG 14 DP – ppor. łącz. rez. Władysław Golisch^[k]
• dowódca stacji telegraficznej – ppor. łącz. rez. Antoni Płóciennik
• podoficer sprzętowy – sierż. Witczak
• dowódca plutonu radio 14 DP – por. łącz. Zbigniew Feliks Słuszkiewicz
• dowódca drużyny parkowej łączności 14 DP – chor. Władysław Tomaszewski^[l]

• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2016-02-15].
• Rocznik Oficerski Rezerw 1934. Biuro Personalne Ministerstwa Spraw Wojskowych, 1934.
• Heliodor Cepa: Uwagi na temat przygotowania łączności w czasie pokoju i jej działania w czasie wojny. [w:] B.I.9a [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1940-01-06. [dostęp 2022-06-13].
• Zygmunt Chamski: Studjum łączności w kampanii polskiej 1939 roku. [w:] B.I.9c cz. 1 odpis [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, październik 1941. [dostęp 2022-06-13].
• Zenon Konarski: Uwagi i spostrzeżenia, dotyczące przygotowań do działań wojennych z zakresu organizacji i mobilizacji wojsk łączności. [w:] B.I.9b [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1940-01-30. [dostęp 2022-06-13].
• Eugeniusz Kozłowski: Wojsko Polskie 1936-1939. Próby modernizacji i rozbudowy. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1964.
• Władysław Leonard: Dowództwa i łączność : Obsada we wrześniu 1939. [w:] B.I.9c cz. 2 [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, styczeń 1991. [dostęp 2018-10-31].
• Ignacy Mreła: Sprawozdanie z „Kampanii Wrześniowej” 1939 roku. [w:] B.I.35a [on-line]. Instytut Polski i Muzeum im. gen. Sikorskiego w Londynie, 1945-11-29. [dostęp 2022-06-30].
• Wiesław Olszewski: Tomaszewski Władysław (1894–1973). W: Powstańcy wielkopolscy : biogramy uczestników powstania wielkopolskiego 1918-1919. Bogusław Polak (red.). T. III. Poznań: Towarzystwo Pamięci Powstania Wielkopolskiego 1918-1919. Zarząd Główny, 2007. ISBN 978-83-920103-8-8.
• Tadeusz Popławski. Polskie wojska łączności w wojnie obronnej 1939 r.. „Wojskowy Przegląd Historyczny”. 4 (36), 1965. Warszawa: Wojskowy Instytut Historyczny. 
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Rocznik oficerski 1939. Stan na dzień 23 marca 1939. Kraków: Fundacja CDCN, 2006. ISBN 978-83-7188-899-1.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Najlepsza broń. Plan mobilizacyjny „W” i jego ewolucja. Warszawa: Oficyna Wydawnicza „Adiutor”, 2010. ISBN 978-83-86100-83-5.
• Ryszard Rybka, Kamil Stepan: Awanse oficerskie w Wojsku Polskim 1935-1939. Wyd. 2 poszerzone. Warszawa: Wydawnictwo Tetragon Sp. z o.o., 2021. ISBN 978-83-66687-09-7.
• Marek Zajączkowski: Wielkopolskie oddziały wojsk łączności 1919–1939. Poznań: Wydawnictwo Miejskie Poznania, 2015. ISBN 978-83-77-68-116-9.
• Piotr Zarzycki: Plan mobilizacyjny „W”. Wykaz oddziałów mobilizowanych na wypadek wojny. Pruszków: Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, 1995. ISBN 83-85621-87-3.