|
Moroczyn
Moroczyn – wieś w Polsce położona w województwie lubelskim, w powiecie hrubieszowskim, w gminie Hrubieszów[5][6]. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zamojskiego. Wieś stanowi sołectwo gminy Hrubieszów[7]. Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) liczyła 311 mieszkańców i była siedemnastą co do wielkości miejscowością gminy Hrubieszów[8]. Wierni Kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii Przemienienia Pańskiego w Szpikołosach[9]. HistoriaWieś została wspomniana po raz pierwszy w 1472 roku w rejestrze nadzwyczajnego poboru. Wówczas, jak i w późniejszym czasie do czasu rozbiorów położona była w staropolskim powiecie horodelskim[10]. W XVIII wieku znajdowała się w posiadaniu Rulikowskich, zaś w 2. połowie XIX stulecia - rodu Chrzanowskich. Według spisu z 1827 roku wieś liczyła 36 domów i 259 mieszkańców[11], zaś spis z 1921 r. pokazał - wówczas w gminie Dziekanów zaledwie 21 domów oraz 157 mieszkańców, w tym 87 Ukraińców.  We wsi był przystanek kolei wąskotorowej Moroczyn. Zabytki
Około roku 1850 (lub 1849) Moroczyn został zakupiony przez rodzinę Chrzanowskich. Niedługo po tym wydarzeniu w Moroczynie wzniesiono murowany dwór, najprawdopodobniej na miejscu poprzedniego. Na przełomie XIX i XX wieku został on przebudowany według projektu architekta Stanisława Czachórskiego. Dwór przetrwał II wojnę światową. Mieścił się w nim Państwowy Ośrodek Maszynowy, później był siedzibą szkoły podstawowej. Obecnie ruina jest własnością prywatną[12]. Potomek Chrzanowskich, Edward (1843–1922) zgromadził w Moroczynie bardzo cenną bibliotekę. Księgozbiór został przekazany w depozyt Biblioteki Ossolineum we Lwowie[13]. W okresie międzywojennym w majątku Chrzanowskich często przebywał Włodzimierz Puchalski[12]. Do ruin zespołu dworskiego prowadzi jesionowa aleja, a za nimi rozciąga się park krajobrazowy ze stawem. Żyjący w latach 1843-1922 Edward Chrzanowski[14] zgromadził w Moroczynie bardzo cenną liczącą ~5000 woluminów bibliotekę. Lata I wojny światowej księgozbiór przetrwał w Kijowie, skąd powrócił po 1920 r. Przed II wojną światową, syn Edwarda, Wincenty również bibliofil, przekazał zbiory w depozyt do Biblioteki Ossolineum we Lwowie. Po wojnie tylko nieznaczna ich część znalazła się w zbiorach Ossolineum we Wrocławiu. W 2004 roku odnalazł się nieznany wcześniej badaczom (Kodeks Czochrona) egzemplarz pierwodruku Commentariorum de Republica emendanda libri quinque Andrzeja Frycza Modrzewskiego ze zbiorów Chrzanowskich z Moroczyna. Wydrukowany w oficynie Łazarza Andrysowicza 1551 roku w Krakowie jest obecnie jednym z sześciu zachowanych egzemplarzy w Polsce a trzynastym znanym na świecie. Krakowski egzemplarz tej edycji został w 2016 roku wpisany na listę krajową programu Pamięć Świata UNESCO.
Przypisy
Bibliografia
|
||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
.jpg)
.jpg)
