|
Osip Mandelsztam
Osip Emiljewicz Mandelsztam (ros. Осип Эмильевич Мандельштам; ur. 2 stycznia?/14 stycznia 1891[1] w Warszawie, zm. 27 grudnia 1938 w łagrze tranzytowym Wtoraja Rieczka pod Władywostokiem, Rosyjska Federacyjna SRR) – rosyjski poeta i prozaik pochodzenia polsko-żydowskiego. Jeden z głównych przedstawicieli akmeizmu. Ofiara wielkiego terroru w ZSRR. ŻyciorysRodzinaOsip Mandelsztam urodził się w Warszawie w zamożnej zasymilowanej[2] rodzinie polsko-żydowskiej[3][4][5]. Był synem Emila Beniaminowicza Mandelsztama pochodzącego z Żagor (obecnie znajdujących się na Litwie). Emil Mandelsztam wywodził się z rodziny mówiącej w jidysz; w młodości nauczył się niemieckiego, polskiego i rosyjskiego, choć nie potrafił w nich mówić w stopniu biegłym[6]. Był dobrze prosperującym kupcem handlującym wyrobami skórzanymi. Uzyskał status kupca pierwszej gildii i mógł zamieszkać poza żydowską strefą osiedlania[7]. Dziadkiem Osipa był Beniamin Mandelsztam, brat Lejby Osipowicza Mandelsztama – pierwszego Żyda, który studiował w Moskwie[8][9]. Matką Osipa była Flora Wierblowska wywodząca się z rodziny inteligenckiej[2] z Wilna, gdzie ukończyła rosyjskie gimnazjum. Pracowała jako nauczycielka muzyki i była spokrewniona ze Siemionem Wiengierowem. Rodzice Osipa pobrali się w Dyneburgu[10][11]. Dzieciństwo i młodośćW dzieciństwie pobierał nauki w swym domu, pod kierunkiem guwernantek oraz nauczycieli. W latach 1907–1908 odbył podróż do Paryża (studiował na Sorbonie), później do Niemiec, gdzie w latach 1909–1910 studiował klasyczną literaturę francuską na uniwersytecie w Heidelbergu. Od 1911 do 1917 roku studiował natomiast filozofię na uniwersytecie w Sankt Petersburgu, której jednak nie ukończył. TwórczośćJako poeta debiutował w 1910 roku, w piśmie „Apollon”. Sławę zyskał trzy lata później zbiorem wierszy Kamień, a wydany w 1922 tom Tristia umocnił jego pozycję w środowisku poetów. Inspiracją wierszy z tego okresu była przede wszystkim kultura antyku oraz mistyczny świat dawnej kultury rosyjskiej. Napisany przez niego w 1913 i wydany w 1919 roku manifest Świt akmeizmu określał ramy tej poezji. W twórczości Mandelsztama pojawiały się również wątki judaistyczne, choć on sam nie był praktykującym żydem, a niekiedy do religii tej odnosił się nawet z niechęcią. Tom Wiersze (1928) był ostatnim wydanym za życia poety z tego nurtu. Z początkiem lat 30. Mandelsztam zwrócił się ku prozie. W 1933 ukończył ostatnią książkę Podróż do Armenii, będącą poetyckim opisem autentycznej wyprawy na Kaukaz, jaką Mandelsztam odbył wraz z żoną we wczesnych latach 30. Nie było to krajoznawstwo, lecz podróż – zgodnie z historiozofią poety – do źródeł czasu. Mandelsztam wierzył, że kultury Kaukazu i Czarnomorza są jak księgi, z których uczyli się pierwsi ludzie. Pisane przez niego później wiersze nie mogły już zostać wydane ze względu na wszechobecny stalinowski terror. Dużą część utworów napisanych pod koniec życia poety przechowała i uchroniła przed zapomnieniem jego żona. Początek światowej sławy Osipa rozpoczął się dopiero w latach 70. XX wieku, za sprawą wdowy, Nadieżdy Mandelsztam, opisującej w swojej książce Nadzieja w beznadziei los swego zmarłego męża. Ocalone wiersze złożyły się na Woroneskie zeszyty. Współcześnie Osip Mandelsztam uznawany jest za jednego z najwybitniejszych poetów rosyjskich[12][13][14][15]. RepresjeW latach 1934–1937 Mandelsztam przebywał na zesłaniu, na osobisty rozkaz Józefa Stalina, początkowo w Czerdyniu, a później w Woroneżu. W maju 1938 roku Mandelsztam został ponownie aresztowany i skazany na pięć lat pobytu w obozie za działalność antyrewolucyjną. Nie było jednak szans, by przeżył wyrok. Był bowiem u skraju fizycznej wytrzymałości i trudność sprawiało mu samo utrzymanie się na nogach.  Zmarł w łagrze tranzytowym Wtoraja Rieczka (Вторая Речка) pod Władywostokiem w drodze na Kołymę. Jako oficjalną przyczynę śmierci podano zawał serca. Ciało złożono we wspólnej mogile. Wybrane utwory
Polskie tłumaczenia
Upamiętnienie
Przypisy
BibliografiaŹródła w języku angielskim
Źródła w języku rosyjskim
Linki zewnętrzne
Kontrola autorytatywna (osoba):
|
||||||||||||||||||||||||
