Płaksowate

Płaksowate
	Cebidae
	Bonaparte, 1831
	; Kapucynka czarnobiała (Cebus capucinus)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ssaki
Podgromada	żyworodne
Infragromada	łożyskowce
Rząd	naczelne
Podrząd	wyższe naczelne
Infrarząd	małpokształtne
Parvordo	małpy szerokonose
Rodzina	płaksowate
	Typ nomenklatoryczny
	Cebus Erxleben, 1777
Podrodziny
	2 podrodziny – zobacz opis w tekście
	2 podrodziny – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Płaksowate^[2] (Cebidae) – rodzina ssaków naczelnych z parvordo małp szerokonosych w obrębie infrarzędu małpokształtnych (Simiiformes).

Budowa

Zwierzęta te osiągają średnie rozmiary, sajmiri są niewielkie^[3].

Płaksowate cechuje się chwytnymi kończynami i ogonem^[3].

Systematyka

Płaksowate należą do rzędu naczelnych. W obrębie tego rzędu wyróżnia się dwa podrzędy. Pierwszy, Strepsirrhini^[4], czyli lemurowe^[5], obejmuje lemurokształtne, palczakokształtne i lorisokształtne^[4]. Drugi, Haplorrhini, czyli wyższe naczelne, obejmuje 3 infrarzędy. Pierwszym są wyrakokształtne^[4] z pojedynczą rodziną wyraków o licznych cechach typowych dla lemurowych^[6], kolejnymi małpy szerokonose i małpy wąskonose^[4]. Podczas gdy te ostatnie obejmują małpy Starego Świata, a więc koczkodanowate^[7], gibonowate i człowiekowate^[8], małpy szerokonose obejmują 5 rodzin małp Nowego Świata^[6], w tym właśnie płaksowate, ale także pazurkowcowate, ponocnicowate^[3], sakowate i czepiakowate^[9].

Do rodziny płaksowatych zalicza się dwie podrodziny^[10]^[11]^[2]:

Saimiriinae G.S. Miller, 1912 – sajmiri^[11]^[2], 5 gatunków^[2],
Cebinae Bonaparte, 1831 – kapucynki^[11]^[2], jednym rodzajem kapucynka z 12 gatunkami^[2] bądź z dwoma rodzajami, prócz wspomnianego Cebus także z wydzielonym Sapajus^[3].

Do rodziny tej zalicza się też rodzaje kopalne Acrecebus, Neosaimiri, Panamacebus^[12]. Nie wszystkie źródła łączą te dwie podrodziny w jedną rodzinę. Polskie Nazewnictwo Ssaków Świata zalicza do niej również pazurkowcowate jako podrodzinę pazurkowce^[2].

Rozmieszczenie geograficzne

Ameryka Środkowa i Południowa – od południowego Meksyku po północną Argentynę^[11]^[13]^[14].

Behawior i ekologia

Płaksowate wiodą dzienny tryb życia w niewielkich grupach społecznych, liczących od kilku do kilkunastu zwierząt^[3].

Są to zwierzęta raczej roślinożerne. Żywią się głównie owocami, aczkolwiek mogą spożywać także drobne zwierzęta. W zdobyciu pożywienia potrafią posługiwać się narzędziami, co świadczy o istotnej inteligencji. Mogą też używać narzędzi w obronie^[3].

Należące do tej rodziny kapucynki, w szczególności kapucynka czarno-biała, trzymane są często w niewoli, od stuleci trzymają je zwłaszcza uliczni muzycy, jak kataryniarze^[3].

Przypisy

↑ Ch.-L. Bonaparte: Saggio di una distribuzione metodica degli animali vertebrati. Roma: Antonio Boulzaler, 1831, s. 6. (wł.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 38–39. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Gliwicz 2020 ↓, s. 122.
↑ ^a ^b ^c ^d Gliwicz 2020 ↓, s. 117.
↑ Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 28. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).
↑ ^a ^b Gliwicz 2020 ↓, s. 121.
↑ Gliwicz 2020 ↓, s. 125.
↑ Gliwicz 2020 ↓, s. 126.
↑ Gliwicz 2020 ↓, s. 123–124.
↑ N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-13]. (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of theMammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 186–192. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).
↑ LaurentL. Marivaux LaurentL. i inni, New record of Neosaimiri (Cebidae, Platyrrhini) from the late Middle Miocene of Peruvian Amazonia, „Journal of Human Evolution”, Elsevier, 2020, s. 102835, DOI: 10.1016/j.jhevol.2020.102835ff., ffhal-02887474 (ang.).
↑ A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, B.M. Bezerra, F.P. Paim & H.L. Queiroz: Family Cebidae (Squirrel Monkeys and Capuchins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 348–413. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).
↑ D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Family Cebidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-05].

Bibliografia

Kazimierz Kowalski: Ssaki, zarys teriologii. Warszawa: PWN, 1971.
Myers, P: Cebidae. (on-line), Animal Diversity Web, 2000. [dostęp 2008-05-13]. (ang.).
Wilson Don E. & Reeder DeeAnn M. (red.): Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3.). Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2008-05-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (21 maja 2011)]. (ang.).
Mały słownik zoologiczny: ssaki. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1978.
Zwierzęta. Encyklopedia ilustrowana. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2005, s. 106–107. ISBN 83-01-14344-4.
JoannaJ. Gliwicz JoannaJ., Rząd: naczelne – Primates, [w:] CzesławC. Błaszak, Zoologia, t. Tom 3, część 3. Ssaki, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2020, ISBN 978-83-01-17337-1 (pol.).

[Bonaparte-1] Ch.-L. Bonaparte: Saggio di una distribuzione metodica degli animali vertebrati. Roma: Antonio Boulzaler, 1831, s. 6. (wł.).

[Cichocki&inni-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 38–39. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[CITEREFGliwicz2020122-3] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g Gliwicz 2020 ↓, s. 122.

[CITEREFGliwicz2020117-4] Gliwicz 2020 ↓, s. 117.

[Cichocki&inni28-5] Nazwy polskie za: W. Cichocki, A. Ważna, J. Cichocki, E. Rajska-Jurgiel, A. Jasiński & W. Bogdanowicz: Polskie nazewnictwo ssaków świata. Warszawa: Muzeum i Instytut Zoologii PAN, 2015, s. 28. ISBN 978-83-88147-15-9. (pol. • ang.).

[CITEREFGliwicz2020121-6] Gliwicz 2020 ↓, s. 121.

[CITEREFGliwicz2020125-7] Gliwicz 2020 ↓, s. 125.

[CITEREFGliwicz2020126-8] Gliwicz 2020 ↓, s. 126.

[CITEREFGliwicz2020123–124-9] Gliwicz 2020 ↓, s. 123–124.

[mdd-10] N. Upham, C. Burgin, J. Widness, M. Becker, C. Parker, S. Liphardt, I. Rochon & D. Huckaby: Treeview of Mammalian Taxonomy Hierarchy. [w:] ASM Mammal Diversity Database (Version 1.11) [on-line]. American Society of Mammalogists. [dostęp 2023-09-13]. (ang.).

[Burgin&inni-11] C.J. Burgin, D.E. Wilson, R.A. Mittermeier, A.B. Rylands, T.E. Lacher & W. Sechrest: Illustrated Checklist of theMammals of the World. Cz. 1: Monotremata to Rodentia. Barcelona: Lynx Edicions, 2020, s. 186–192. ISBN 978-84-16728-34-3. (ang.).

[Marivaux&20-12] LaurentL. Marivaux LaurentL. i inni, New record of Neosaimiri (Cebidae, Platyrrhini) from the late Middle Miocene of Peruvian Amazonia, „Journal of Human Evolution”, Elsevier, 2020, s. 102835, DOI: 10.1016/j.jhevol.2020.102835ff., ffhal-02887474 (ang.).

[Rylands&inni-13] A.B. Rylands, R.A. Mittermeier, B.M. Bezerra, F.P. Paim & H.L. Queiroz: Family Cebidae (Squirrel Monkeys and Capuchins). W: R.A. Mittermeier, A.B. Rylands & D.E. Wilson (redaktorzy): Handbook of the Mammals of the World. Cz. 3: Primates. Barcelona: Lynx Edicions, 2013, s. 348–413. ISBN 978-84-96553-89-7. (ang.).

[Wilson&Reeder-14] D.E. Wilson & D.M. Reeder (red.): Family Cebidae. [w:] Mammal Species of the World. A Taxonomic and Geographic Reference (Wyd. 3) [on-line]. Johns Hopkins University Press, 2005. [dostęp 2020-11-05].

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]