O historii Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie opowiada Marta ElasPałac Brühla na Młocinach – pierwsza powojenna siedzibaSala o zabawkach i jarmarkach – wystawa „Czas świętowania w Polsce i Europie”Wystawa stała „Porządek rzeczy. Magazyn Piotra B.Szackiego”Strój Lachów Sądeckich – fragment wystawy „Czas świętowania w kulturach Polski i Europy”Gmach Towarzystwa Kredytowego w Warszawie – widok z 1859 r.Bańka gliniana ze Słowacji. W zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie.
Państwowe Muzeum Etnograficzne – jedno z najstarszych muzeów etnograficznych w Polsce, utworzone Warszawie w 1888 roku. Samorządowa instytucja kultury Urzędu Marszałkowskiego. Muzeum znajduje się w zabytkowym gmachu Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego przy ul. Kredytowej 1.
Opis
Muzeum Etnograficzne powstało z inicjatywy mecenasa Jana Maurycego Kamińskiego oraz Jana Karłowicza, którzy zainicjowali komitet organizacyjny. W roku 1888 powstała przy Warszawskim Ogrodzie Zoologicznym placówka, gromadziła zbiory etnograficzne. W 1896 za sprawą Grona Miłośników Etnografii, zbiory zostały przeniesione do Muzeum Przemysłu i Rolnictwa, mającym swoją siedzibę przy Krakowskim Przedmieściu 66[1].
W 1921 roku pieczę nad zbiorami etnograficznymi przejął muzeolog i znawca etnografii Europy Eugeniusz Frankowski, który przekształcił placówkę w nowoczesne muzeum prowadzące działalność naukową i wystawienniczą. Zbiory muzealne liczące w 1922 roku 8954 eksponatów szybko powiększały się, i w roku 1939 liczyły ok. 30 000 obiektów. Zbiory podzielono na trzy podstawowe grupy: pochodzące z ówczesnych terenów Polski, w tym cenne stroje i tkaniny ludowe oraz kolekcja huculska licząca 3000 okazów; zbiory ze Słowiańszczyzny i zbiory z innych krajów, stanowiące ponad 50 procent całości zasobów.
W 1946 roku rozpoczęły się prace organizacyjne wskrzeszenia muzeum. Pierwotnie funkcjonowało pod nazwą Muzeum Kultur Ludowych, a jego tymczasową siedzibą był zabytkowy XVIII-wieczny pałac Brühla na Młocinach przy ul. Muzealnej. W 1949 roku otworzono pierwszą wystawę w powojennej historii Muzeum. Ekspozycja nosiła nazwę „Polski strój ludowy”. W 1959 roku Muzeum otrzymało nową siedzibę – zniszczony XIX-wieczny gmach Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego, usytuowany u zbiegu ulic Kredytowej i Mazowieckiej. Jego odbudowę, finansowaną z kredytów Ministerstwa Kultury i Sztuki (MKiS), zaplanowano na lata 1962–1972. 15 grudnia 1973 roku nastąpiło uroczyste otwarcie Muzeum w nowej lokalizacji. Koordynatorem prac był dr Kazimierz Pietkiewicz, pełniący urząd dyrektora od 1969 r.
W trakcie kadencji dr Jana Witolda Suligi muzeum uzyskało status narodowej instytucji kultury (1992) oraz, decyzją MKiS, zostało wpisane do Państwowego Rejestru Muzeów (1998)[3].
Muzeum wydaje od 2009 roku czasopismo naukowe „Etnografia Nowa” – periodyk antropologiczny. W Muzeum działa Biblioteka z czytelnią. Zbiory biblioteczne liczą 30 tys. woluminów (w tym starodruki i materiały kartograficzne oraz czasopisma). W Muzeum funkcjonuje Dział Dokumentacji Archiwalnej i Fotograficzno-Filmowej z ponad 120 tys. rękopisów, fotografii, negatywów, plakatów, rycin itd.
Zwykłe – Niezwykłe. Fascynujące kolekcje w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie – wystawa przygotowana na jubileusz 120-lecia Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie w 2008 roku.
Czas Świętowania w kulturach Polski i Europy – wystawa przygotowana na 125-lecie Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, 2013 r. Wystawa jest największą ekspozycją w historii Muzeum, prezentującą stroje, rekwizyty, obiekty religijne, użytkowe, dekoracyjne i inne przedmioty związane z tradycjami świętowania w kulturze. Wystawie towarzyszą multimedia[6].
Porządek rzeczy. Magazyn Piotra B.Szackiego – na wystawie w formie magazynu muzealnego z towarzyszeniem multimediów, prezentowane są zabytki związane z rzemieślnictwem (narzędzia z zakresu zdobywania i obróbki żywności, hodowli itp.). Obiekty ułożone są według autorskiej klasyfikacji nieżyjącego już pracownika muzeum, etnografa Piotra B.Szackiego[7].
Działy i pracownie
Dział Organizacyjny
Główna Księgowa
Kuratorium Etnograficzne
Dział Przechowywania i Konserwacji Zbiorów
Dział Inwentaryzacji
Dział Edukacji
Dział Informacji Naukowej
Dział Komunikacji i Marketingu
Dział Techniczny
Dział Finansowo-Kadrowy
Samodzielne Stanowisko ds. Obsługi Prawnej
Kolekcje
Zabytki kultury karpackiej w zbiorach PME w Warszawie: Słowacja
Kolekcję stanowi 196 eksponatów, w tym 29 najstarszych pochodzi XIX-wiecznych[8].
11 naczyń ceramicznych (bez dokładnego adresu pochodzenia) i 1 ceramiczna kropielniczka z okolic Martina
22 obrazów malowanych na szkle (w tym 19 XIX-wiecznych o tematyce religijnej, produkowanych na północno-wschodniej Słowacji, pozyskane na Podhalu oraz jeden współczesny, wykonany w 2000 r. pt. Kolędnicy, autorstwa Zuzany Vanousovej z Czadcy)
1 rzeźba z ośrodka pątniczego – koniec XIX w., przedstawia wizerunek Madonny znany z klasztoru Zlatá Hora – popularnego ośrodka pątniczego w Czechach
7 obiektów dewocyjnych (współczesny obrazek – Matka Boska Frywałdska, współczesny różaniec – produkcja przemysłowa, obraz wotywny z połowy XIX w., wota woskowe – Stara Lubowla, koniec XIX w., współczesna kropielniczka z Trenczyna)
przedmioty drewniane: łyżnik i czerpak z ogranicza słowacko-podhalańskiego
kolekcja strojów: 6 kompletnych lub prawie kompletnych zestawów strojów kobiecych: Brezowo – 1910 r. Trenczyn – 1935 r., Pieszczany – b.d, Brezno – lata 20. XX w., Nowa Lubowla – lata 40. XX w. oraz 2017 r., Čáčov – 1930 r. – strój dziewczęcy, 1 komplet męski z ok. Trenczyna, lata 20 XX w. oraz pojedyncze elementy stroju, takie jak: pas bacowski z Liptowa, korale tzw. „dmuchane”, kożuch, zawój, kryzki, buty męskie i kobiece itp.
Opisy tych zabytków można znaleźć w programie Musnet – katalogu elektronicznym lub katalogu kartkowym w siedzibie PME w Warszawie[8].
Zabytki kultury karpackiej w zbiorach PME w Warszawie: Czechy
Na 80 zabytków z terenu Czech, które są w posiadaniu PME, aż 75 pochodzi z obszarów objętych osadnictwem karpackim[8]. Są to głównie stroje, zwłaszcza prawie kompletny strój kobiecy i męski Jacków jabłonkowskich[9]. Stroje te zostały odtworzone współcześnie przez rzemieślników lub wykonane w pracowni konserwatorskiej PME na podstawie oryginałów strojów tej grupy etnicznej przechowywanych w Muzeum w Cieszynie. Warszawskie muzeum posiada również dużą reprezentację mosiężnych, posrebrzanych zapinek i guzików[8] – pągwic (aż 18 sztuk) charakterystycznych dla tych strojów, będących kopiami oryginałów ze zbiorów Muzeum w Cieszynie.
Muzeum posiada też pełny strój kobiecy z miejscowości z regionu południowo-morawskiego, a nawet kilka dublujących się elementów, na przykład halek. Wszystkie te elementy są darem Narodowego Instytutu Kultury Ludowej w Strażnicy na Morawach i zostały wykonane w XX w. Pojedyncze fragmenty strojów pochodzą z innych regionów, jak na przykład również XX w. gorset z kraju ołomunieckiego.
Dwa obrazy reprezentujące kulturę Karpat w Czechach to: malowana na szkle morawska „Pieta” z XIX w. oraz malowany na papierze „Ecce Homo” z kraju morawsko-śląskiego z 1909 r. W zbiorach jest też obraz wotywny na płótnie z XIX w. (1823-73?), jednak niepewnego pochodzenia (Czechy lub Słowacja).
↑Jan Bujak: Muzealnictwo etnograficzne w Polsce. Kraków: Uniwersytet Jagielloński, 1975. Brak numerów stron w książce
↑Alfred Lauterbach. Zniszczenie i odbudowa Warszawy zabytkowej. „Kronika Warszawy”. 4(8), s. 61, 1971.
↑Jan Witold Suliga: Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie, [w:] 200 muzealnictwa warszawskiego. Dzieje i perspektywy. Warszawa: Arx Regia Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego w Warszawie, 2006, s. 336–337. ISBN 978-83-7022-160-7.
↑Tomasz Urzykowski. Zydel na dyrektora. „Gazeta Stołeczna”, s. 5, 18 stycznia 2021.
↑ abcdCzyżewski i inni, Zwykłe – niezwykłe. Fascynujące kolekcje w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie = Ordinary – extraordinary. Fascinating collections of The State Ethnographical Museum in Warsaw, Warszawa: Państwowe Muzeum Etnograficzne, [cop. 2008], ISBN 978-83-88654-76-3, OCLC297819001. Brak numerów stron w książce
↑Adam (antropolog)A.()CzyżewskiAdam (antropolog)A.(), Czas świętowania w kulturach Polski i Europy, Warszawa, ISBN 978-83-88654-42-8, OCLC903999878. Brak numerów stron w książce
Bibliografia
Czasopismo „Wisła”: 1888–1905.
Zwykłe – Niezwykłe. Fascynujące kolekcje w zbiorach Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie, pod red. A. Czyżewskiego, PME w Warszawie, 2008 r., ISBN 978-83-88654-76-3.
Czas świętowania w kulturach Polski i Europy, pod red. A. Czyżewskiego, PME w Warszawie, 2013 r., ISBN 978-83-88654-42-8.
Państwowe Muzeum Etnograficzne w Warszawie – stulecie działalności (1888-1988), red. J.K. Makulski, Warszawa 1988.
E. Frankowski, Zbiory etnograficzne w Polsce, „Lud” 1922, s. 40.
T. Koperska, E. Łukomska, Bibliografia do dziejów Muzeum Przemysłu i Rolnictwa za lata 1875–1939, Warszawa 1973.
J.K. Makulski, M.Piwocka, Wystawy Państwowego Muzeum Etnograficznego w Warszawie 1949-1988,wykaz tabelaryczny, PME, Warszawa 1988.
.jpg)
.jpg)
;_Jan_Cyganik,_PME_31905.jpg)
._%C5%BBywiec;_PME_2221.jpg)
